MəRKƏZİ Əlyazması hüququnda Ağayev Orxan İlham oğlu

 
başqalarından
 
onunla
 
fərqlənir
 
ki, bu
 
üsulla
 
seçmə
 
zamanı
 
müşahidə
 
üçün
 
tədqiq
 
ediləcək
 
məcmudan
 
ayrı-ayrı vahidlər
 
deyil
, 
bir
 
neçə
 
vahidi
 
birləşdirən,
 
çox
 
da
 
böyük
 
olmayan
 
məcmular
, 
qruplar (yuvalar)
 
götürülür
. 
Götürülmüş seryalarda
 
(qruplarda)
 
olan
 
bütün
 
vahidlər başdan-başa
 
qaydada
 
tədqiq
 
edilir
.
Seçmə məcmusuna daxil edilən vahidlərin ümumi həcmi baş məcmunun 20%-
dən çox olmur. 
Kiçik müəssisələrin tədqiqi zamanı
 
statistik müşahidəsinin qarşısına qoyulan əsas 
tələblərdən biri toplanmış məlumatların həqiqətə uyğunluğu və dəqiqliyinə nail 
olmaqdır. Yalnız düzgün
 
məlumatlar əsasında düzgün nəticə çıxarmaq və
 
dövlətin 
idarə
 
olunmasına köməklik etmək olar.Müşahidə materiallarının düzgünlüyü 
müşahidənin təşkilat
 
və proqram-metodik məsələlərinin düzgün
 
həllindən çox
 
asılıdır. Lakin hətta yaxşı təşkil olunmuş statistika müşahidələri nəticəsində əldə 

---

35 
edilmiş statistika məlumatlarında da müəyyən səhvlərə və xətalara rast gəlmək olar. 
Statistika müşahidəsi nəticəsində əldə edilmiş kəmiyyətlə öyrənilən hadisənin həqiqi 
qiyməti arasında yaranmış fərq statistika müşahidəsinin səhvi və ya xətası adlanır.
Müşahidənin səhvi mənşəyinə və xarakterinə görə müxtəlif olur. Bu səhvlər 
müşahidə vahidlərini tam əhatə etmədikdə, qeydiyyatı pis apardıqda və ya heç 
aparmadıqda, məlumatları qəsdən təhrif etdikdə və sair hallarda baş verir.
Statistika müşahidəsinin səhvi yaranma mənbəyinə və səhvlərin mahiyyətinə 
görə müxtəlif olur. Müşahidənin səhvini adətən qeydiyyat və reprezentativ səhvlərə 
ayırırlar. Bu səhvlərin hər biri müntəzəm və təsadüfi səhvlərə ayrılır. Qeydiyyat səhvi 
faktların düzgün müəyyən edilməməsi və ya düzgün qeydə alınmaması nəticəsində 
baş verir. Belə səhvlərə müşahidənin bütün formalarında rast gəlmək mümkündür. 
Təsadüfi qeydiyyat xətası müxtəlif təsadüfi səbəblər (məsələn, qeydiyyatçının faktları 
düzgün dərk etməməsi və yaxud rəqəmləri təsadüfən səhv yazması nəticəsində) baş 
verirBelə səhvlər kütləvi müşahidələr zamanı böyük ədədlər qanununun təsiri ilə 
əsasən dəf edilir və müşahidənin nəticəsinə ciddi təsir etmir. 
Müntəzəm qeyd səhvləri ölçü vahidlərinin