MersiN İLİ potansiyel yatirim konulari araştirmasi

Tablo 68: TR62 Düzey 2 Bölgesi İmalat Sanayi

		Yerel Birim Sayısı	Çalışanlar Sayısı	Maaş ve Ücretler (TL)	Ciro (TL)	Brüt Yatırımlar (TL)
İmalat Sanayi
TR62-(Adana, Mersin)		15,863	91,438	1,276,371,689	21,518,557,373	1,899,151,120
Akdeniz Bölgesi		39,113	238,881	3,225,541,969	56,586,997,139	7,492,093,630
TR-Turkiye		365,813	3,142,961	50,814,007,546	728,416,323,393	49,130,823,177
Genel Toplam
TR62-(Adana, Mersin)		128,970	453,565	4,488,802,113	90,718,963,694	4,859,525,724
Akdeniz Bölgesi		354,335	1,245,964	12,377,171,365	224,002,946,036	16,672,935,036
TR-Türkiye		2,784,285	11,519,036	149,842,394,297	2,402,184,734,230	143,302,346,653
İmalat Sanayinin Toplam İçindeki Payı (%)
TR62-(Adana, Mersin)		12.30	20.16	28.43	23.72	39.08
Akdeniz Bölgesi		11.04	19.17	26.06	25.26	44.94
TR-Turkiye		13.14	27.28	33.91	30.32	34.28
TR62 İmalat Sanayinin Bölge ve Ülke İçindeki Payı (%)
TR62/Akdeniz		40.56	38.28	39.57	38.03	25.35
TR62/Türkiye		4.34	2.91	2.51	2.95	3.87
Akdeniz/Türkiye		10.69	7.60	6.35	7.77	15.25
TR62 Sıralamadaki Yeri		5	10	8	9	9

Kaynak: TUİK

TR62 Bölgesinde faaliyet gösteren imalat sanayi işletmelerinin 2011 yılı itibariyle alt sektörlere göre dağılımını incelediğimizde ilk sırada %19.83’lük payla Gıda ürünleri imalatı sektörünün yer aldığı dikkat çekmektedir. İkinci sırada %16.21 ile Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) yer alırken, üçüncü sırada %12.97 ile Mobilya imalatı, dördüncü sırada Giyim eşyaları %12.65 payla yer almaktadır.

Tablo 69: TR62 Bölgesi İmalat Sanayi Yerel Birim Sayısı (%)

Kod	NACE Rev 2 Sektör Adı	2009	2010	2011
10	Gıda ürünlerinin imalatı	22.89	15.32	19.83
25	Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç)	9.22	18.85	16.21
31	Mobilya imalatı	14.24	12.37	12.97
14	Giyim eşyalarının imalatı	12.21	10.42	12.65
16	Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı	9.54	10.26	9.34
22	Kauçuk ve plastik ürünlerin imalatı	7.70	3.21	7.35
23	Diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı	3.60	5.49	4.17
13	Tekstil ürünlerinin imalatı	2.37	3.03	3.30
18	Kayıtlı medyanın basılması ve çoğaltılması	3.43	2.37	2.45
32	Diğer imalatlar	0.56	2.03	2.33
33	Makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı	1.66	2.14	2.30
28	Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı	3.77	4.75	2.15
27	Elektrikli teçhizat imalatı	2.65	1.11	1.46
20	Kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı	1.49	0.84	0.89
15	Deri ve ilgili ürünlerin imalatı	1.64	2.92	0.67
17	Kağıt ve kağıt ürünlerinin imalatı	0.71	0.33	0.59
24	Ana metal sanayii	0.46	0.54	0.56
29	Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı	1.25	3.51	0.36
21	Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı	0.17	0.15	0.14
11	İçeceklerin imalatı	0.21	0.15	0.11
19	Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı	0.08	0.09	0.08
26	Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı	0.08	0.07	0.05
30	Diğer ulaşım araçlarının imalatı	0.05	-	0.03
12	Tütün ürünleri imalatı	0.02	-	0.03

Kaynak: TUİK verilerinden hareketle hesaplanmıştır.

TR62 bölgesi imalat sanayinde çalışanların alt sektörler itibariyle dağılımı (2011 yılı) incelendiğinde, ilk sırada %18.49 ile gıda ürünleri imalatının yer aldığı görülmeketedir. Bunu sırasıyla %11.23 payla Giyim eşyalarının imalatı, %11.22 payla Fabrikasyon metal ürünleri (makine ve teçhizat hariç), %10.17 ile Tekstil ürünlerinin imalatı takip etmektedir.

AR-GE ve Yenilik Faaliyetleri:

Sürdürülebilir gelişmenin yanı sıra özellikle ürün çeşitliliği ve beraberinde rekabet üstünlüğü sağlayan Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri teknolojik ilerlemenin de en önemli bileşenleridir. Türkiye’de Ar-Ge harcamalarında son yıllarda önemli gelişmeler yaşanmakla birlikte Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı hâlâ düşük seviyededir. Türkiye’de Ar-Ge harcamalarının Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) içindeki payı 2002 yılında ‰5.3 iken bu pay 2012 yılında ‰9.2 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’de 2002 yılı itibarıyla 46 USD (satın alma gücü paritesine göre) olan kişi başına düşen Ar-Ge harcamaları 2012’de 166 USD olmuştur.

Türkiye genelinde, 2012 yılı itibarıyla, 13.6 Milyar TL Ar-Ge harcaması yapılmış olup bu harcamanın 5.9 Milyar TL’lik bölümünü ticari kesim Ar-Ge harcamaları oluşturmaktadır. Ticari kesim Ar-Ge harcamalarının %53.0’ını imalat sanayi oluştururken, %25.1’ini bilgi ve iletişim, %15.1’ini mesleki ve teknik faaliyetler sektörü oluşturmaktadır. İmalat sanayi içerisinde ise en fazla Ar-Ge harcaması yapılan sektörler sırasıyla Motorlu kara taşıtı, treyler (römork) ve yarı treyler (yarı römork) imalatı, Diğer ulaşım araçlarının imalatı, Elektrikli teçhizat imalatı, Başka yerde sınıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı, Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri,kimyasalların ve kimyasal ürünlerin imalatı, Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı, Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imalatı, Fabrikasyon metal ürünleri imalatı (makine ve teçhizat hariç) sektörleridir. En az Ar-Ge harcaması yapılan sektörler ise İçecek, Deri ve deri ürünlerinin imalatı ile Ağaç ve mantar ürünleri imalatı alt sektörleridir.

Ar-Ge harcamalarının Düzey 1 Bölgeleri bazında dağılımı incelendiğinde, en fazla harcamanın Batı Anadolu Bölgesinde olduğu ve bunu sırasıyla Doğu Marmara, İstanbul ve Ege Bölgesinin izlediği, Mersin’in içinde yer aldığı Akdeniz Bölgesinin ise beşinci sırada yer aldığı ve Türkiye Ar-Ge harcamalarından %5 pay aldığı görülmektedir.

Grafik 35: Toplam Ar-Ge Harcamalarının İBBS Düzey 1 Bölgeleri Bazında Dağılımı (2012)



Kaynak: TÜİK

Mersin’de Ar-Ge yeterince önemsenen, yerel unsurların farkında olduğu bir alandır. Bu konuda 2005 yıilında, Mersin İli için, ODTÜ-Teknokent’in koordinatörlüğünde, Mersin Üniversitesi, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası, Mersin-Tarsus Organize Sanayi Bölgesi ve Yunanistan’dan Epirus Bölgesi İş Geliştirme ve İnovasyon Merkezi’nin katılımıyla bir bölgesel inovasyon stratejisi çalışması gerçekleştirilmiştir. Bölge yenilikçiliğin artırılması amacıyla ildeki mevcut altyapının ve insan sermayesinin en iyi şekilde kullanılması ve geliştirilmesi için yapılması gerekenlere dair bir yol haritası oluşturulmuştur.

Bir ülke veya bölge genelinde, Ar-Ge ve yenilik çalışmalarına destek sağlayan unsurların, üniversiteler, araştırma merkezleri, enstitüler ve meslek yüksekokulları olduğu bilinmektedir.

Mersin’de yükseköğrenim alanında biri kamu (Mersin Üniversitesi), ikisi özel (Çağ, Toros Üniversitesi) olmak üzere üç üniversite ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi’ne bağlı Deniz Bilimleri Enstitüsü ile Selçuk Üniversitesi Silifke-Taşucu Meslek Yüksekokulu bulunmaktadır. Bu üniversitelerde 2013 yılı itibariyle toplam 19 Fakülte, 15 Meslek Yüksekokulu, 6 Yüksekokul ve 9 Enstitü bulunmaktadır. Bu üniversitelerde Silifke Meslek Yüksek okuluyla birlikte toplam 1,751 akademik personel görev yapmaktadır. Ayrıca bölgede bir Teknoloji Geliştirme Bölgesi faaliyet göstermektedir.

Mersin Teknoloji Geliştirme Bölgesi:

18 Haziran 2005 tarihinde 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında kurulan Mersin Teknoloji Bölgesinde yönetici şirket 23 Şubat 2006’da kurulmuştur. Ortakları Mersin İl Özel İdaresi, Mersin Üniversitesi, Mersin- Tarsus OSB, Akdeniz İhracatçı Birlikleri, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası, Tarsus Ticaret ve Sanayi Odası ve ODTÜ Teknokenttir. Teknoloji Geliştirme Bölgesinin tarım, gıda, kimya, bilişim, elektronik, biyoteknoloji, nanoteknoloji, enerji ve çevre teknolojileri alanında faaliyet gösteren yüksek-ileri teknoloji kullanan ulusal ve uluslararası firmaları bölgeye çekeceği değerlendirilmektedir.

Bölge’nin; OSB'de 98,405 m² üzerine kurulu 2 bina, 16 ofis ve 400 kişilik konferans salonu mevcuttur. Üniversite Kampüsünde araştırma merkezi olarak planlanan 50,024 m²'lik alan üzerinde 2007 yılında inşaata başlanmış, yaklaşık 2,000,000 TL harcamayla 2009 yılı içerisinde tamamlanmıştır. 1,600 m²’lik kuluçka merkezi inşaatı ise Ağustos 2010 sonu itibariyle tamamlanmıştır. 2013 yılı itibariyle 271 Ar-Ge personeli ve 28 destek personeli çalışmakta olup, il için önemli bir kaynak teşkil etmektedir.

Mersin Teknoloji Geliştirme Bölgesinde 2013 yılı sonu itibariyle 128 Ar-Ge projesi tamamlanmış, 95 Ar-Ge projesi devam etmektedir.

“Türkiye’deki işletmelerin bölgesel seviyede Ar-Ge ve inovasyon faaliyetleri ile ilgili hiçbir resmi veri bulunmamaktadır. RIS Mersin projesi kapsamında gerçekleştirilen talep anketi sonuçlarına göre, şirketlerin sadece yüzde 17’si Ar-Ge faaliyetleri gerçekleştirmektedir. Bölgedeki inovasyon yapan firmaların oranı yüzde 45 olup, bunların büyük bir çoğunluğu (yüzde 87) kendi bünyelerinde inovasyon yapmaktadır. Bu firmalar daha çok ürün ve süreç yeniliği gerçekleştirmektedir. Şirketlerin inovasyon yapma nedenleri arasında en önemlilerini, yeni pazarlara girmek, pazar paylarını arttırmak ve ürün kalitesini yükseltmek oluşturmaktadır. Mersin’deki şirketler için başlıca inovasyon kaynakları müşteriler ve çalışanlar olup, üniversiteler, araştırma enstitüleri ve aracı kurumlar diğerlerine oranla daha az öneme sahip kaynaklar arasında yer almaktadır.”⁷

1995-2012 döneminde TUBİTAK Destekli proje başvuru sayı ülke genelinde toplam 16,422 olup bunun %0.7’si Mersin iline aittir. Bu payla TUBİTAK Destekli proje başvuru sayısı bakımından Mersin, 81 il arasında 15. sıradadır. TUBİTAK tarafından desteklenen hibe destek tutarı içindeki Mersin ilinin payı %0.2 olup, Mersin bu payla tüm iller arasında 18. sırada yer almaktadır.

Türk Patent__Faydalı_Model__Endüstriyel_Tasarım'>Patent Enstitüsü (TPE)’nün verilerine göre; 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 28,710 olan patent başvurusunun %0.6’sı Mersin iline aittir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 1,328 patent başvurusu yapılmış olup Mersin’in bölge içindeki payı %12.7’dir. 1995-2013 dönemi toplam patent başvurularının sayısına göre, Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 17. sırada yer alırken, Akdeniz Bölgesi illeri arasında ise Antalya ve Adana’dan sonra 3. Sırada bulunmaktadır. Patent tesciline göre değerlendirildiğinde 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 5,568 olan patent tescilinin %0.4’ü Mersin iline aittir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 170 patent tescil edilmiş olup, Mersin’in bölge içindeki payı %11.8’dir. 1995-2013 dönemi toplam patent tescil sayısına göre de Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 17. Sırada, Akdeniz Bölgesi illeri arasında Adana ve Antalya’dan sonra 3. sırada bulunmaktadır.

Türk Patent Enstitüsü (TPE)’nün verilerine göre; 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 32,126 olan Faydalı Model başvurusunun %0.7’si Mersin iline aittir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 1,055 Faydalı Model başvurusu yapılmış olup, Mersin’in bölge içindeki payı %22.7’dir. 1995-2013 dönemi toplam Faydalı Model başvurularının sayısına göre, Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 16. sırada yer alırken, Akdeniz Bölgesi illeri arasında ise Antalya ve Adana’dan sonra 3. Sırada bulunmaktadır. Faydalı Model tescil sayısına göre Mersin değerlendirildiğinde 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 19,533 olan Faydalı Model tescilinin %0.7’sinin Mersin iline ait olduğu görülmektedir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 901 Faydalı Model tescil edilmiş olup, Mersin’in bölge içindeki payı %15.3’tür. 1995-2013 dönemi toplam Faydalı Model tescil sayısına göre de Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 16. sırada, Akdeniz Bölgesi illeri arasında Antalya ve Adana’dan sonra 3. sırada bulunmaktadır.

Türk Patent Enstitüsü (TPE)’nün verilerine göre; 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 84,085 adet Endüstriyel Tasarım başvurusu yapılmış olup, bunun %0.4’ü Mersin iline aittir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 2,189 Endüstriyel Tasarım başvurusu yapılmış olup, Mersin’in bölge içindeki payı %15.8’dir. 1995-2013 dönemi toplam Endüstriyel tasarım başvurularının sayısına göre, Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 20. sırada yer alırken, Akdeniz Bölgesi illeri arasında ise Antalya ve Adana, Hatay ve Kahramanmaraşın ardınndan 5. sırada bulunmaktadır. Endüstriyel Tasarım tescil sayısına göre Mersin ili değerlendirildiğinde 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 75,602 tescil yapılmış olup, bunun %0.4’ü Mersin iline aittir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 1,888 Endüstriyel Tasarım tescil edilmiştir. Mersin ilinde ise Endüstriye Tasarım tescil sayısı 288 adet olarak gerçekleşmiş olup, bölgenin %15.3’ünü oluşturmaktadır. 1995-2013 dönemi toplam Endüstriyel Tasarım tescil sayısına göre de Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 20. sırada, Akdeniz Bölgesi illeri arasında 5. sırada bulunmaktadır.

İlin rekabet gücü açısından ilde üretilen ürünlerin marka olması olumlu etki yapacak bir diğer husustur. Bu bakımdan Mersin ilinden Türk Patent Enstitüsü (TPE)’nün verilerine göre 1995-2013 döneminde toplam 10,121 marka başvurusu yapılmıştır. Aynı dönemde Türkiye genelinde 866,641, Akdeniz Bölgesinde 37,377 marka başvurusu yapılmıştır. Mersin’in Akdeniz Bölgesi marka başvurularının %27.1, Türkiye marka başvurularının %1.2’sini oluşturduğu görülmektedir. 1995-2013 dönemi toplam Marka başvurularının sayısına göre, Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 12. sırada yer alırken, Akdeniz Bölgesi illeri arasında ise Antalya ve Adana’nın ardından 3. sırada bulunmaktadır. Marka tescil sayısına göre Mersin ili değerlendirildiğinde; 1995-2013 döneminde Türkiye genelinde toplam 476,975 marka tescili yapılmış olup, bunun %1.1’i Mersin iline aittir. Aynı dönemde Akdeniz Bölgesi illerinden toplam 30,524 Marka tescil edilmiştir. Mersin ilinde ise Marka tescil sayısı 5,143 adet olarak gerçekleşmiş olup, bölgenin %16.8’ini oluşturmaktadır. 1995-2013 dönemi toplam Endüstriyel Marka tescil sayısına göre Mersin ili, iller sıralamasında 81 il arasında 12. sırada, Akdeniz Bölgesi illeri arasında 3. sırada bulunmaktadır.

Tablo 70: Patent, Faydalı Model, Endüstriyel Tasarım ve Marka Başvuruları

BAŞVURU	Patent		Faydalı Model		Endüstriyel Tasarım		Marka
	2013	1995-2013	2013	1995-2013	2013	1995-2013	2013		1995-2013
Mersin	35	168	17	240	42	346	997		10,121
Akdeniz Bölgesi	218	1,328	108	1,055	242	2,189	4,196		37,377
Türkiye	4,527	28,710	3,454	32,126	8,216	84,085	93,305		866,641
Mersin/Akdeniz	16.1	12.7	15.7	22.7	17.4	15.8	23.8		27.1
Mersin/Türkiye	0.8	0.6	0.5	0.7	0.5	0.4	1.1		1.2
TESCİL	Patent		Faydalı Model		Endüstriyel Tasarım		Marka
	2013	1995-2013	2013	1995-2013	2013	1995-2013	2013		1995-2013
Mersin	4	20	11	138	44	288	774		5,143
Akdeniz Bölgesi	35	170	93	901	249	1,888	480		30,524
Türkiye	1,244	5,568	1,997	19,533	7,816	75,602	68,391		476,975
Mersin/Akdeniz	11.4	11.8	11.8	15.3	17.7	15.3	161.3		16.8
Mersin/Türkiye	0.3	0.4	0.6	0.7	0.6	0.4	1.1		1.1
TESCİL/ BAŞVURU (%)	Patent		Faydalı Model		Endüstriyel Tasarım		Marka
	2013	1995-2013	2013	1995-2013	2013	1995-2013	2013		1995-2013
Mersin	11.4	11.9	64.7	57.5	104.8	83.2	77.6		50.8
Akdeniz Bölgesi	16.1	12.8	86.1	85.4	102.9	86.2	11.4		81.7
Türkiye	27.5	19.4	57.8	60.8	95.1	89.9	73.3		55.0

Kaynak: Türk Patent Enstitüsü

Mersin ili, yukarıda belirtilen birçok olumsuzluğa rağmen, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri açısından, sayısal veriler ve destekleyici unsurlar dikkate alındığında büyük bir potansiyele ve avantaja sahiptir. Kurumlar arası işbirliği (özellikle üniversite ve sanayi arasında) ve koordinasyonun artırılması yoluyla, mevcut potansiyel ve avantajlar kullanılarak Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri oldukça üst düzeylere çıkarılabilecektir.

Patent, Faydalı Model, Endüstriyel Tasarım ve Marka tescil sayısının başvuru sayılarına oranları bakıldığında Mersin ilinin hem Akdeniz Bölgesi hem de Türkiye geneline göre daha düşük oranlara sahip olduğu dikkat çekmektedir.

Grafik 36: 1995-2013 Dönemi Tescil Sayılarının Başuru Sayılarına Oranı (%)



Kaynak: Türk Patent Enstitüsü verileri kullanılarak oluşturulmuştur.