Mes'ele (Tevhidi İfade Eden Yollar Hakkında) 4 Mes'ele

(Hıristiyanların Îsâ Aleyhisselâm Hakkındaki Görüşleri Ve O Görüşlerin Reddedilmesi) :

Allame Ebu Mansur (r.h.) diyor ki: Hıristiyanlar îsâ aleyhissolâm hakkındaki görüşlerinde ihtilâfa düşüp gruplara ayrıldılar. Onlardan ba­zıları Isâ aleyhisseîâm'ı iki ruha sahip kıldılar ve şöyle izah ettiler bu gö­rüşlerini : îsâ aleyhisselâm'da bulunan ruhdan biri nâsûtî (maddi) ruh­tur ki, sonradan var olmuştur; insanların ruhlarına benzer. İkincisi ise, lahutî, (maddi olmayan) ruhtur. Bu ruh kadîm olup Allah'tan bir parça­dır. O bedende öylece var olur. Onlar, Allah'ın, baba, oğul ve mukaddes ruhdan başka bir şey değildir dediler.

Hıristiyanlardan başka bîr grup da, Îsâ Aleyhisselâm'daki ruhu, Al­lah yaptılar ve Allah, İsa'nın ruhunun kendisidir, yoksa Allah bir cüz' olarak değildir dediler. Fakat hıristiyanlardan bir zümre o'nu bir şeyin bir geyde olması gibi bir bedende olduğunu ileri sürdüler. Diğer bir zümre ise iki bedende1 olduğunu kabul etti; fakat bedenin onunla ihata edilme­siyle değil. Hıristiyanların içinde, Allah'tan kendisine bir cüz' ulaşır. Son­ra başka bir cüz ulaşır diyenler vardır. îbni gebîb diyor ki : Hıristiyan­lardan İsa, Allah'ın oğludur diyenlerden şöyle işittim : İsa aleyhisselâm, Allah'ın oğludur. Anıma Allah onu doğurmamıştır, o'nu evlât edinmiştir. ³⁰⁷Tıpkı Muhammed aleyhisselâmm temiz zevceleri mü'minlerin anneleri ol­duğunu işittiğim; ve bir adamın başkasına «Ey oğlum dediği» gibi.

Şeyh Ebu Mansur (r.h.) diyor ki : Hıristiyanlara bu görüşlerinin ba­tıl olduğunu ifade etmek için şöyle denir : îsa aleyhisselâmda bulunan ruh, kadîm olduğu zaman o, ruh aynı zamanda cüzdür. Nasıl olur da ken­disi Allah'ın oğlu olur da diğerleri ise Allah'ın oğulları olmaz? Eğer, «Çün­kü diğer cüzleri daha küçüktür» denirse, o zaman âlemin cüzlerinin hep­sinin büyük olan cüzlerin çocukları olduğunu söylemesi gerekir. Ve son­ra baki kalan cüzlerden hepsini böyle kılması lâzım gelir ki, onun hepsi ile oğullar meydana gelmiş olur. Sonra şu husus malumdur ki; çocuk, ba­badan daha küçük olur. Öyle ise her ikisi beraberce nasıl kadîm olurlar? Eğer hepsinin tohumda³⁰⁸ olduğunu üeri sürerse, kendisine «ondan han­gisi çocuktur?» denir. Eğer hepsi çocuktur, derse, tümünü, hem baba ve hem de çocuk yapmış plur. Bu tarz ifadede ise babayı kendisinin oğlu yapma bulunur.

Eğer o kendisinde bulunan bir cüzdür, bu tıpkı lâmbanın ışığından alman bir cüz gibi; asıl olan külde hiç bir noksanlık olmaksızın olur, de­nirse; bu görüşe lâmbanın ışığından alman cüz'ün hadis olduğu gibi, bu cüz dahi hadis olur, diye itiraz edilir. Böylece Allah'ın oğludur, dedikleri ruhun kadîm olması batıl olur. Eğer iddia edip, o tıpkı lâmbadan alman ışık gibi, Allah'tan nakledilmiştir derse, kendisine geçen hususların tat­bik edilmesi helâl olur³⁰⁹.

Sonra, lâmbanın ışığından almanın bozulmayacağım, ona bildiren nedir? Eğer bizim, onu müşahede etmemiz böyledir denirse, kendisine göyle cevap verilir : Belki de Allah (c.c.) onu var etmiştir. Veyahut, taşta bulunan ve ondan çıkan ateş gibi olur. Her ikisinden hangisi olursa olsun o, sonradan var olma, hadistir. Hadis olan da mahlûktur. O'nun Allah'ın oğlu olması niçin caiz olur? Bu soruya cevaben, Allah-u Teâlâ'nın ondan acaip şeyler meydana çıkardığmdandır deyince, Allah (c.c.) aynı acaip olan hususları Musa Aleyhisselâmda da izhar etmiştir. Öyle ise, o da Al­lah'ın diğer oğludur deyin, denir. Eğer siz, Musa aleyhisselâmda zuhur eden acaip hususlar, onun dua ve niyaza ile meydana gelmiş idi diye iddia ederseniz, ondan gayrinde vuku bulan da onun gibidir. Bununla beraber Isa Aleyhisselâm'm Pazar gecesi şöyle dua ettiği rivayet ediliyor : «Ey Allah'ım eğer şu acıyı birinden menetmek dilemiş isen onu, benden de menet.» Eğer Isa aleyhisselâm, ağlamak ve niyazda bulunmakla aynı hususları insanlara öğretmek iğin yapıyordu denirse, cevap olarak Musa aleyhisselâmdan da onun gibisi sadır olmuştur, denir.

Sonra Isâ aleyhisselâm ile Mûsâ aleyhisselâm, Beyt-i Mukaddes'e doğru yönelerek namaz kılarlar dua ve niyazda bulunurlardı. Ve sonra ağlamak ile tezarru'da bulunmak, tabiatın işidir. Bu her ikisinden nıüm-teni' olmaz. Öyle ise öğretmenin manâsı nedir? Eğer îsâ aleyhisselâm o hususa çalışmakla müstehak oldu ise, aynısının Mûsâ alyehisselâm ve başkasının hakkında da söylemek gerekir. Eğer Isâ aleyhisselâm, o me­ziyete yalnız ölüyü diriltmek ile müstahak oldu, başka bir şeyle değil denirse, buna da Hazkıl'ın insanı dirilttiğini ifade ederek cevap verilir. Eğer bu hususa çoklukla itiraz edilirse, yahudilerin Musa aleyhisselâm'r ondan daha çok olduğunu ifade ettikleri ile cevap verilir.

Fakih Ebu Mansur (r.h.) diyor ki: Mûsâ aleyhisselâm, bir çok ker-re ölü olan asasını ejderha olarak canlandırmıştır. O, ise³¹⁰daha büyüktür. Eğer az bir yemeği bir çok insanlara yedirmek suretiyle onları doyurduğu hususu iie delil getirirse bizim Peygamberimiz aleyhisselâm ile itiraz olu­nur. Çünkü Peygamberimiz, içinde bir şey bulunmayan kabda un meyda­na getirmiştir. Eğer o, suyu, şaraba çevirdi denirse; Elyesa'ın³¹¹ bir kadına, kab bulunmaksızın, un meydana getirip vermiş, sonra onu zeytinyağı yapmış olması ile cevap verilir. Eğer su üzerinde yürümesi ile delil getv rirlerse, onlar aynı şeyi Yûşa' bin Nun³¹², îlya ve Elyesa' için de ikrar edip kabul ediyorlar. Eğer onlar, aynı hususu îlya için de kabul ederek onun bir cemaatin huzurunda göğe kaldırıldığını söylüyorlar. Eğer Isâ aleyhis­selâm'm anadan doğma kör olanı ve abraş hastalığını ve benzerlerini iyi etmesini Öne sürerek delil getirirlerse, ölüyü diriltmek ondan daha bti-yüktür. Ve aynı zamanda bu hususun Uya ve Elyesa'da da bulunduğunu kabul ederler.

Bununla beraber onların, yahudilerin, îsa aleyhisselâm'ı çarmıha gerdiklerini ve kendisiyle eğlendiklerini kabul etmeleri, aleyhlerinde te­celli eden bir husustur. Çünkü ilk zikredilen husus, îsa aleyhisselâmm yüceltilmesine delâlet ediyorsa, bu husus da onun küçültülmesine delâlet eder. O, llya'nın yaptığı gibi yapmadı mı? Çünkü Uya, onlara geldiğinde kendisine karşı gelenlerin üzerine ateş gönderdi, ateş de onları yakıp yok etti. Bu hususu îlya'ya Allah ikram etmiştir. Eğer onlar, özelliği gerçek­leştirmekte acaip olan yani mucize olan hususların meydana çıkarılması­na rücu ederlerse kendilerine zikrettiğim hususlarla itiraz edilir.

Sonra onlara deyiniz ki, Allah-u Teâlâ, gökte ve yerde olanlardan her şeyden acaip olan hususları izhar edince her şeyi kendisine mahsus olan yönden tahsis etmeği icabettirir. Eğer Allah, îsa aleyhisselâmı fi'linde kuvvetli kılmıştır. Yoksa o, onunla işlememiştir derse, cevaben ona şöyle denir : O, cisimleri meydana getiriyor mu idi? Eğer evet derse, kendisine o, mahlûk mudur? diye sorulur. Eğer evet o, mahlûktur, derse, ona de­nir ki; onun ruhu ve bedeni, bizim ruhumuz ve bedenimiz gibidir. Ona ne oluyor ki, bizim kadir olmadığımız şeye kadir oluyor? Onun kadir olduğu şeye Allah'tan bir cüz' olan kuvvetle mi kadir oluyor; yoksa sonradan var olup hadis olan kuvvelte mi kadir oluyor? Eğer o, Allah'tan bir cüz olan­la yapıyor derse, İsa'nın fiili hakkındaki sözünü iptal etmiş olur. Çünkü c. isa'nın İlâhıdır. O fnli yapan îsâ değil, Allah'ın kendisi olur. Eğer cüz' olan, Allah'tan ayrılırsa cisimlerden bir çoğunu meydana getirdiğinde Allah'ın gayri olur. Eğer cüz'ün Allah'a bitişmiş olduğunu iddia eder­lerse fiil, kuvvetin olur. Ve her ikisi de, yani fiil ve kuvvet, Allah'da bulu­nur. Böylece, gerçekten fail olan Allah olur. Hayır, eğer iddia edip İsa aleyhisselâmda kuvvet bulunuyor, o kuvvetle cisimleri meydana getiri­yor, yoksa o kuvvet kendi fiili değildir³¹³, diyorlarsa, bu sefer İsa'nın İlâ; hinin bazısının istediği şeyi yaptığım ileri sürmüş olurlar. Eğer hadis olan kuvvetle değil, kendi zatı ile fiilini icra eder derse, izah etmiş olduğumuz hususlarla kendisine itiraz edilir. ³¹⁴