Metodikasi kafedrasi tangirova shaxnoza mavzu: furqat lirikasining yuqori sinflarda
SHOIR SHE‟RIYATINING MAVZUSI, G„OYAVIY YO„NALISHI
Yüklə 0,68 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 2.2. SHOIR SHE‟RIYATINING MAVZUSI, G„OYAVIY YO„NALISHI.
Furqat lirikasining mavzusi rang-barang, unda ifodalangan g‗oya insonni ulug‗lash, vatanparvarlikka chorlash. Uning she‘riyatida insonning insonga, Haqqa va Vatanga bo‗lgan muhabbati badiiy misralarda ta‘sirli aks etgan. Furqat hayoti Rossiya bosqini davriga to‗g‗ri kelganligi sababli uning ijodini ijtimoiy mavzudan yiroq deb ayta olmaymiz. Chor Rossiyasining mustabid siyosati Turkiston xalqlari hayotining barcha - siyosiy, iqtisodiy va ma‘naviy jabhalarini birday zanjirband qilganligi ma‘lum. Tabiiyki, millatparvar ziyolilar, jumladan, Furqat ham bunga befarq bo‗lgan emas. Furqat ―Munojoti musaddas‖ asarida bu holni ―Kuffor bandi ichra sonsiz tugunda qolduk‖ deya og‗ir iztirob bilan ta‘riflaydi. Shoirning mazkur asaridagi quyidagi misralar ham istibdod iskanjasida qolgan yurt taqdiriga kuyinish hissi bilan yo‗g‗rilgan:
Ushbu misralar orqali mustamlaka siyosatining haqsizlikka, zulmga asoslanganligini ochiq-oydin tasvirlagan shoir musaddasning boshqa bir bandida istibdod iskanjasida yurt iqtisodiyoti inqirozga yuz tutganligini, ahli bozor nakbatga qolganligini, tijoratning kasodga uchraganligini chuqur dard bilan ifodalaydi: Uch yil bo‗lurki qolmish nakbatga ahli bozor, Ko‗rmas tijoratidin ko‗p naf‘ xayli tujjor, Ahli hunarda ham yo‗q chandone ravnaqi kor, Yo‗qdur o‗zungdin o‗zga bir mehribonu g‗amxor,
45 Rahm aylagil, Xudoyo, bechora, xastalarga, Ranjuru zoru mahzun, ko‗ngli shikastalarga. ―Uch yil bo‗lurki qolmish nakbatga ahli bozor‖ misrasi asarning Qo‗qon xonligi rus qo‗shinlari tomonidan bosib olinganiga uch yil bo‗lgan paytda yozilganligini ko‗rsatadi. Furqatning shoir Abdulhaq maxzum Roiq arxividan aniqlangan ―Begim‖ radifli dastxat she‘rida ham shunga monand fikrlar ifodalangan: Shu‘bada izhor etib nogoh charxi hiylasoz, Boshladi afsun ila makru dag‗osidin, begim. G‗unchai davlatni gul yanglig‗ parishon ayladi, Tundbodi hodisoti mojarosidin, begim. Oxirulamr hukumat gulshani bo‗ldi xazon, Keldi zog‗u qoldi bulbullar navosidin, begim. Ushbu baytlarda yurtning taraqqiyot quyoshi so‗nib, tanazzul shomi boshlanganligi so‗ngsiz hasrat bilan ifoda etilgan. Charxi hiylasozning afsun ila makru dag‗osi — o‗sha paytda mamlakatda kechgan fitna-fasodlar, inqiroz jarayoni timsoli. Natijada ―...g‗unchai davlat gul yanglig‗ parishon bo‗lgan. Hukumat gulshani xazonga aylangan‖. Zog‗lar kelishi bilan bulbullar navosi tingan. Bulbul bog‗da sayraydi. Zog‗ning makoni esa - vayrona. Ta‘kidlash joizki, mustamlaka Turkistonining ayanchli ahvolini Furqatgacha hech qaysi shoir bunchalik ta‘sirli ifodalay olgan emas. O‗sha tarixiy vaziyatda, o‗sha ijtimoiy muhitda bu so‗zlarni bitish chinakam jasorat edi. Furqatning istibdodga, jabru zulmga, adolatsizlikka bo‗lgan nafrati boshqa asarlarida ham aks etgan. Jumladan, ―Bo‗ldi‖ radifli muxammasida shoir shunday yozadi: Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
|