Mexanizmlarni keltirilgan kuch vа mоmеnt Reja Harakatlanuvchi kuchlar yoki momentlar

Reaktsiya kuchlari. Bu kuchlar yuqorida ta’kidlanganidek kinematik juftliklarda bo’g’inlarning bir-biriga ta’sir kuchi bo’lib, bu kuchlarni aniqlash mexanizmni kuchlar ta’sirida hisoblashning asosiy masalalaridan biridir.
Aylanma kinematik juftlarda reaktsiya kuchlarining qo’yilish no’qtalari, ma’lum, qiymatlari va yo’nalishi noma’lum (5.1- shakl).

5.1–shakl.

Ilgarilanma kinematik juftlarda reaktsiya kuchlarining yo’na-lishi ma’lum bo’lib, u bo’g’inni yunaltiruvchi sirtga perpendiku-lyardir. Kuchning qo’yilish no’qtasi esa noma’lum (5.1- shakl).
Oliy kinematik juftlarda reaktsiya kuchlari urinish no’qtalaridan utuvchi normal chiziqda yotadi (5.1-shakl).
Misol tariqasida don yig’ish kombaynlaridagi comon to’plovchi mexanizmni kuchlar ta’sirida hisoblaymiz. Buning uchun bizga qo’yidagilar berilgan:
- mexanizmning kinematik sxemasi (5.1– a shakl);
- yetakchi bo’g’in burchak tezligi ω =6 rad/s;
- bo’g’inlar uzunliklari va ularning og’irlik markazlarining holatlari yuqorida keltirilgan;
- bo’g’inlar massalari va ularning inertsiya momentlari
m₁=5kg, m₂=35kg, m₃=12kg, J_S1=0,03 kg m², J_S2=3,2 kg m², J_S3=0,36 kg m²;
- foydali qarshilik kuchi F_f=600 N.
Barcha kinematik juftliklardagi reaktsiyalarni aniqlaymiz.

a)	b)
5.2– shakl.

Buning uchun 2 va 3 bo’g’inlarning inertsiya momentlarini hisoblab olamiz

Mexanizmni Assur guruhlariga ajratamiz. Bu mexanizm II sinf 1 - tur Assur guruhidan (2 va 3-bo’g’in) va boshlang’ich mexanizm (1 va 4- bo’g’inlar) dan iborat.
2 va 3 - bo’g’inga ma’lum tashqi kuchlar va momentlarni qo’yamiz (F_fk; F_i2; G₂; M_i2; G₂; F_i3; M_i3). V nuqtaga nisbatan bu kuchlarning yelkalari (h) ni belgilaymiz.
Olib tashlangan 1 va 4 bo’g’inlarning ta’sirini R₁₂ va R₄₃ reaktsiya kuchlari bilan almashtiramiz. Bu kuchlarni tashkil etuvchilarga ajratamiz: - AV yo’nalishi bo’yicha, - AV ga perpendikulyar yo’nalishda, - O₃V yo’nalish bo’yicha, - O₃V ga perpendikulyar yo’nalishda.
2 - bo’g’inga ta’sir etuvchi barcha kuchlardan V nuqtaga nisbatan moment olamiz


bu tenglamadan

Endi 3-bo’g’in uchun V nuqtaga nisbatan momentlar tenglamasini turamiz


Bu tenglamadan

Qolgan va noma’lumlarni topish uchun 2 va 3 bo’g’inlarga ta’sir etuvchi barcha kuchlarning vektor tenglamasini tuzamiz

Bu tenglamani yechish uchun ma’lum masshtabda (_F = 10 N/mm) kuchlar rejasini (kuchlar ko’p burchagini) quramiz (3.4 – b shakl). Buning uchun ixtieriy a nuqta tanlanib, hisoblangan masshtab bo’yicha R^₁₂ kuchni qo’yamiz, o’nga G₂ kuchni ulaymiz va hakazo.
R^₄₃ vektorning oxiridan O₃V bo’g’in o’qiga parallel, R^₁₂ vektorning boshidan esa 2 bo’g’in AV o’qiga parallel chiziq o’tkazamiz. Bu chiziqlarning kesishish nuqtasi - v tenglama yechimini beradi. Hosil bo’lgan kesmalar Rⁿ₁₂ va Rⁿ₄₃ reaktsiyalarning rejadagi vektorini beradi. Ularning xaqiqiy qiymatlari bu vektorlar uzunligini _F ga ko’paytmasi sifatida aniqlanadi.
R₁₂ va R₄₃ to’liq reaktsiya kuchlarining qiymatlari mos ravishda R^_12; Rⁿ₁₂ va Rⁿ_43; R^₄₃ vektorlarning parallelogram qoidasi bo’yicha yig’indisiga teng bo’ladi.
R₁₂ = 800 N
R₄₃= 175 N
R₂₃ reaktsiya kuchini topish uchun 3 bo’g’inga ta’sir etuvchi kuchlarning muvozanat tenglamasini tuzamiz.

Bu yerdan R₂₃=90 N
R₂₃ ni topish uchun yana kuchlar rejasini qurish mumkin

R₂₃=_F (R₂₃)=9 ∙10 = 90 N