Mezolit (o’rta tosh) davri

1584741

1. I.A.Karimovning «Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q» asarida hozirgi kunda O’zbekiston tarixining.Vatanimiz tarixi millatning, yoshlarning haqiqiy tarbiyachisiga aylanmoqda. Bu borada Prezident Islom Karimovning «Tarixga murojaat qilar ekanmiz, bu xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz kerak. Xotirasiz barkamol kishi bo’lmaganidek, o’z tarixini bilmagan xalqning kelajagi ham bo’lmaydi», «Tarix - xalq ma’naviyatining asosidir», «Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q», «O’zlikni anglash tarixni bilishdan boshlanadi», «Inson uchun tarixdan judo bo’lish - hayotdan judo bo’lish demakdir. degan ifodali so’zlari va ko’rsatmalari dasturilamal bo’lib xizmat qilmoqda. Vatan tarixi talaba-o’quvchilarda xalqning o’tmishi, hozirgi zamoni va kelajagi yagona tarixiy jarayon degan tushunchani shakllantiradi. Bu o’z navbatida yoshlarni tarixiy jarayonlarning oddiy kuzatuvchisi bo’lib qolishdan saqlaydi, ularni olg’a intilishga, taraqqiyotga ko’maklashishga undaydi.

2. XIV asr o’rtalarida Movarounnahrdagi ijtimoiy-siyosiy vaziyat. 14 asrning 50-60-yilarida Movarounnaxrda feodal tarkoklik goyatda kuchaiyb, o’zaro kurash yanada keskinlashdi. Mashshakatdagi xar bir viloyat aloxida xukmdorlikka ajralib, ullar o’rtasida nizo kuchayib ketgan va konli urushga aylanadi. Xondamirning yozishicha,ulus Yuzga yakin mustakil bekliklarga bulinib ketadi. Samarkand viloyatida Amir Bayon Sulduz, Keshda Amir Xoji Barlos, Xujandda Amir Boyazid Jaloir, Balxda Sulduz ularining xokimligini mutlak deb ataydn. Siyosiy parokandalik uzaro urush va jangjallar iktiosdiy tanglikka sabab bulib. mamlakat axolisini, ayniksa, dexkon xo’jaligini xonavayron kilgan edi. Buning ustiga Sharkiy Turkiston va Yettisuvda tashkil topgan Munguliston amirlarn Movarounnagrni bosib olish maksadida bir necha bor Movarounnaxrga yurish kilib, uni talaydilar. Mo’g’uliston am!flarining vayrongarchilikka olib keluvchi yurishlari, istibdodi va zulmiga karshi xalk kuzgaydi. Mana shunday uzaro ichki kurashlar kizigan, mugullar zulmiga karshi mexnatkash xalk xarakatlari boshlangan bir pallada mamlakatda yangi siyosiy kuch yechilmokda edi, ya’ni, kiska vaut ichida jaxon imperiyasini vujudga keltirgan soxibkiron Amir Temur siyosat maydoniga dastlabki mardonavor kadamlarni kuymokda edi.
3. Kaufmanning Xiva xonligiga bosqinchilik yurishi. Tarixdan bizga ma'lumki Xiva xinligiga Rossiyaning ilk bor xujumi Pyotr I davrida boshlangan edi. Uni Xiva xoni SHergozixon yuk kilgan edi. 1839 yil Perovskiy kushinlari Xivaga xujum kildi, lekin Xiva sarbozlarining karshiligi bilan xonlik bosib olinmadi. SHu sababli Rossiya siyosiy xarbiy doiralari Xivani buysunmagan Urta Osiyo jazoiri deb otadi. Xonlikni bosib olish uchun 12 mingdan ortik rus zobitiari yuborildi. Turkiston General-gubernatori Fon Kaufman talabini Xiva xoni Muxammad Raximxon П bojarnandi, bu esa urushning boshlanishiga sabab buldi. 1873 yil 18 mayda Kaufman xujumi^Ai boshlaydi. Xonlik tezda bosib olinadi. 1873 yilv 12 avgustda Xiva xon iva Kaufman urtasida Gandimiyon shartnomasi imzolanadi. Xiva xoni 2 mil.200 ming sum mikdorda tovon tulaydi, Rus savdogarlari xonlikda erkin savdo kilishi xuku kii i oladi. Xiva vassalga aylanadi.