Mezolit (o’rta tosh) davri

2568745

1. O’zbek xalqi ilk davlatchiligi tarixining O’rta Osiyo xalqlari tarixi bilan uzviy bog’liqligi. O‘zbeklar alohida etnik birlik (elat) bo‘lib, Movarounnahr,Xorazm, Yettisuv, qisman Sharqiy Turkistonning g‘arbiymintaqalarida shakllangan. O‘zbekiston hududida qadimdan o‘troq yashab, sug‘orma dehqonchilik, hunarmandchilik bilan shug‘ullanib kelgan mahalliysug‘diylar, baqtriylar, xorazmiylar, farg‘onaliklar, shoshliklar, yarim chorvador qang‘lar, ko‘chmanchi sak-massaget kabietnik guruhlar tashkil etgan. Shuningdek, Janubiy Sibir, Oltoy, Yettisuv, Sharqiy Turkiston hamda Volga va Ural daryosi bo‘ylaridan turli davrlarda Movarounnahrga kirib kelgan etnik guruh ham O‘zbek xalqi etnogenezida ishtirok etadilar.Yuqorida nomlari keltirilgan etnoslar asosan turkiy va sharqiy eroniy tillarda so‘zlashganlar. Amudaryo va Sirdaryo oralig‘ida yuqorida nomlari qayd etilgan qabila va elatlarning etnik jihatdan aralashuv jarayoni natijasida o‘troq hayotga moslashgan turkiy hududiy maydon, o‘zbek xalqiga xos antropologik qiyofa shakllanadi. Mil. avv. III asrda Sirdaryoning o‘rta oqimida tashkil topgan Qang‘ davlati davrida turkiyzabon etnoslar ustuvorlik qilib, o‘ziga xos uyg‘unlashgan madaniyat shakllanadi. Arxeologik asarlarda bu madaniyat «Qovunchi madaniyati» nomini olgan. Antropolog olimlarning ta’kidlashlaricha, aynan shu davrlarga kelib, O‘rta Osiyoning vodiy va vohalarida yashovchi aholi tashqi qiyofalarida hozirgi o‘zbek va voha tojiklariga xos antropologik qiyofasi to‘liq shakllanadi.

2. Ashtarxoniylar davlatining iqtisodiy hayoti. Davlat yerlaridan o’sha joylarda yashagan dehqonlar foydalangan, ular yerni ishlatib, olingan hosildan xiroj solig’i to’laganlar. Xon davlat tasarrufidagi yerlarni, aholi yashaydigan qishloqlarni shahzodalarga, yirik din ulamolari va sayyidlarga suyurg’ol shaklida, harbiy qism boshliqlari, saroy amaldorlariga tanho shaklida in’om qilardi. Suyurg’ol qilingan katta yer egalari xon xazinasiga soliq to’lamas edi. Tanho shaklida in’om qilingan yerlar tanhodorning xususiy mulki bo’lmay, o’sha yerlarda ishlayotgan dehqonlardan soliq olish huquqi berilar edi. Xon ayrim shaxslarga hukmdorga ko’rsatgan alohida xizmatlari uchun ham yer-mulklar in’om etardi. Bunday mulklar soliqlardan ozod qilinardi va shu boisdan ular "Mulki xurri xolis" deb atalardi. Xususiy mulkchilik tobora kuchayib bordi. Xon tomonidan davlat yerlarini soliqqa tortmaslik sharti bilan yirik boylar va saroy amaldorlariga sotish hollari ham yuz berdi. Xususiy mulk egalari u yerlarda o’zlari ishlamas edi, yersiz dehqonlarga ijaraga berib, ularni zo’ravonlik bilan ishlatib, katta daromad olardilar. Diniy mahkamalarga mulki sultoniy hisobidan berilgan u yerlar, masjidlar, xonaqohlar, qabristonlar vaqf mulki hisoblanardi. Vaqf mulkidan ham soliq olinmas edi. Ko’chmanchi chorvador qabilalar ham katta-katta yerlarni egallab, o’troqlashib, dehqonchilik bilan shug’ullanadigan bo’ldilar. Natijada Qo’ng’irot, Mang’it, Nayman, Do’rmon va boshqa aholi yashaydigan yirik manzilgohlar vujudga keldi. Barcha mulk shakllariga xos xususiyat shunda ediki, ularda yersiz kambag’al dehqonlar ijara hisobiga mehnat qilganlar. Buxoro xonligidagi yerga egalik qilishning bunday tartibi oqibatda:-qishloq xo’jaligidan tushadigan daromadlarning alohida shaxslar qo’lida to’planib borishiga;-xon xazinasiga tushadigan daromadlarning kamayib davlatning kuchsizlanishiga;
3. Podsho RossiyasiningTurkistonda musUimlakacliilikni kuchaytirishiga qaratilgan madaniy va ma"rifiy siyosati.. CHorizm o'zbek xonliklarini bosib olgach, bu erda azaldan davom etib kelaetgan er ga egalik kilish shakliga luch keldi. Sgoriladigan eriarda degkoncKilikning paxta, butdoy, sholi, beda, bogdorchilik va sabzavotchilik kabi soxalari yaxshi rivojlangan edi. Lalmikor erlarga don ekinlari ekilgan edi. Bu ma'lumotlarga ega bulgan Turkiston general-gubematori 1870 yilda utrok va kuchmanchi axolidan olinadngan solikulami kupaytirdi. Suv bilan boglik bulgan, paxta bilan boglik bulgan agrar siyosat utkazildi. Eng asosiy agrar isloxotlar xarbiy kommunizm va yangi iktisodiy siyosat isloxotlari utkazilgan. Istilo kilingan erlarga rus axolnsini kuchirish tashabbuskori fon Kaufman edi U ! 875 y.da Avliyo ota tumanida dastlabki rus kishlogini tashkil ztish, uni muxofaza kilish koidalarini ishlab chikdi. Uning boshkaruvi davrida 8ta rus kishlgi tashkil topdi. Kuchirish siyosatining maksadi nima. Bu joylar Evropa Rossiyasi manufaktura sanoati extiyoj maxsulotlarini etishtirishga kodir edi. SHuning uchun raslashtirish siyosati amalga oshirildi. 1886 yilgi "Nizom" rus axolisini kuchirib keltirish yuli bilan ulkani ruslashtirish xarakatini konuniy mustaxkamladi. CHorizm Turkistonni mustamlaka ulkaga aylantirgandan sung, ulkada xar tomonlama mukammal «shlangan rejalar va tadbirlar asosida ish yuritdi. Jumladan, agrar isloxoti utkazildi, kiska vakt ichida ushbu mustamlaka ulka Rossiya xom ashyo bazasiga aylantirildi. Kuchirish siyosati, ruslashtirish siyosati utkaziidi. Faoliyat yuritayotgan madrasalami yopib tashiab, yangi rus-tuzem maktablari ochildi. Ushbu maktablarda ulka farzandlarini ukitilishi natijasida ukuvchilar chalasavod bulib chikishi ular uchun ayni muddao edi. Ular ulka farzandlaridan ziyoli, bilimli kishilar etishib chikishidan juda xam kurkar edilar. Lekin, shunga karamay, ulkada ziyolilar mustakillik uchun kurash olib borganlar. Jadidlar xarakati, istiklolchilar xarakati kabi bnr kancha xarakatlar vujudga kelgan. Achmo bu xarakatlar namoyaidalari katagon kilingan. Milliy an'analarimiz, urf-odatlarimiz yukolib ketagan. Ulka madaniy boyliklari, arxeologik lopilmalar, kadi.mgi kulyozmalar yoki markazga yuborilt-an, yoki yuk kilib tashlangan.

4. Urush yillarida O'zbekiston sanoati va qishloq xo'jaligi.. Urush Yillarida resp-ka kishlok xujaiik xodimlari oldida sanoatni xom ashe bilan, axolini ozik-ovkat, kiyim-kechak bilan uzluksiz ta'minlashdek ulkan, murakkab vazifa turaredi. Vaziyatning murakkabligi shundan iboratediki, birinchidan, respublika kishiok xujaligi asosan paxta etishtirishga ixtisoslashtirilgan bulib, ozik-ovkat maxsulotlari Ittifok fondidan keltirilar edi. Urush boshlangach, ozik-ovkat keltirish tuxtadi, axolini bookish uchn ichki mikoniyatlarni topish zarur edi. Ikkinchidan, evakuatsiya kilingan axoli xisobiga shaxarlar axolisining kupayishi ozok-ovkatga bulgan talabni yanada oshirdi. Uchinchidan, dexkonlar frontga va xarbiy sanoatda ishlashga safarbar etilgan, dexkonchilikning mashakkatli ishlari keksalar, aellar, usmirlar zimmasiga tushgan edi. Turtinchidan, MTS va sovxozlarga Garbdan yangi traktorlar, kishlok xujaiik mashinalari va ularga extiyot kismlar keltirish tuxtab kolgan, bugina. emas, xujalnklardagi traktorlar, avtomobillar, otlarning bir kismi Kizil Armiya extiyojlari uchun olib ketildi. Urush yillarida resp-ka dexkonchiligining tarkibi keskin uzgardi. Paxtachilikni asosiy tarmok sifatida saklab kolgan xolda don, kand lavlagi, kanop, pilia, sabzavot, poliz maxsulotlari etigshtirishni keskin kupaytirish tadbirlari kurildi. Birinchi navbatda ekin ekiladigan maydonlami kengaytirish, irrigatsiya kuvvatlarini oshirish yuksak sur'atlar bilan olib borildi.Don ekioladigan, sugoriladigan er maydonlari kengaytirildi. Zarang erlar, kuriklar, tukaylar, lalmikor erlardan xam unumli foydalanildi. 1942 yilda 1408,1 ming gektar, 1943 yilda 209O" 2 ming gektar erga galla va dukkakli ekinlar ekildi. Natijada maxsulotlarni etishtirish kupayib, 1941 yilgi 4,8 million sentner umiga 1943 yilda 5,3 million sentner olindi.

5. 2018 yil 28 dekabrda O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga murojatnomasida turizm salohiyatini oshirish to'g'risida. Turistlar mamiakatga kelgandan so'ng yashash joyi bo'yicha 3 kun ichida ro'yxatdan o'tishi zarurligi ularga noqulaylik tug'dirayotgani qayd etildi. Sayyohlar xavfsizligini ta'minlash huquqni muhofaza qiluvchi idoralaming vazifasi bo'lishi kerakligi ta'kidlandi. "Turist sayohat qilishi, ichki ishlar idoralarida sarson bo'lmasligi kerak. Agar biz turizm hisobiga ish o'rinlari ochamiz desak, turistga shart qo'yish emas, balki sharoit yaratishimiz zarur', — dedi Shavkat Mirziyoyev. Shu bois ro'yxatga olish tizimini to'liq elektron shaklga o'tkazish, bu masalani ichki ishlar idoralari,mehmonxonalar, davolash muassasalari, xususiy uylar va shu kabi joylashtiruvchi jismoniy va yuridik shaxstaming majburiyati sifatida belgilash, turistlarni bunday tashvishdan xoli qilish yuzasidan ko'rsatmalar berildi. Yig'ilishda 2017-yildaO'zbekistonga qariyb 2 million 700 ming turist tashrif buyurgani aytildi. Bu ko'rsatkich sifat jihatidan tahlil qilinib, qarindoshlarini ko'rish, davolanish, o'qish yoki tijorat kabi maqsadlarda kelayotganlar ko'pchilikni tashkil etishi ta'kidlandi.

Turizm salohiyatini oshirishda aviaqatnovlarning tutgan o'miga alohida e'tibor qaratildi.

Yig'ilishda qayd etilganidek, 30 kungacha viza ofish bekor qilinganidan keyin ikki kun ichida Isroildan
O'zbekistonga kelish uchun iyun oyigacha bo'lgan aviachiptalar sotib bo'iingan. Shu bois viza rejimi bekor bo'lgan davlatlardan qatnovlar soni oshiriladi, Toshkent shahridan tashqari Buxoro, Samarqand, Urganch, Navoiy va Qarshi shahariariga ham to'g'ridan-to'g'ri reyslar ochiladi.

Prezident sayyohlarning kayfiyatiga ta'sir qiladigan eng kichik jihatlargacha e'tibor qaratdi. Aeroportlar zallaridagi chiroqlar xiraligi, pasport nazorati kabinalari to'liq ishlamasligi, uzundan-uzoq sun'iy navbatlar, taksi xizmati ko'rsatuvchi xususiy avtomobil egalarining tartibsizligi kabi holatlami yaxshilash bo'yicha ham topshiriqlar berildi. Yig'ilishda yangi xizmat va savdolar tashkil etish orqali valyuta tushumini ko'paytirish masalasiga alohida ahamiyat qaratildi. Xususan, suvenirlar ishlab chiqarish va ularni maxsus kiosklarda sotish, aeroportlarda faoliyat yuritadigan "Dyuti fri", "Taks fri" tizimidagi savdo shahobchalarini turistik shaharlarda ham ochish, tadbirkorlik subyektlarini jalb qilgan holda avtomobil ijarasi markazlari va Wi-Fi zonalar tashkil etish zarurligi ta'kidlandi.

Qadimiy shaharlarda tunu kun ishlaydigan sayyohlik hududlari, "Qadimiy Buxoro" va "Samarqand siti" turistik zonalari tashkil etish bo'yicha olib borilayotgan ishlar yuzasidan mutasaddilaming hisoboti tinglandi. Videoselektor yig'ilishida ichki turizmni rivojlantirish masalalari ham muhokama qilindi.

O'zbekiston turizm brendini xorijda targ'ib qilish masalasi ham tahlil qilindi.

Investitsiya, savdo va turizm salohiyatini o'zaro muvofiqlashtirib, yagona brend ostida reklama qilish zarurligi ta'kidlandi. Mitliy teleradiokompaniya hamda Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalami rivojlantirish vaziriigi zimmasiga O'zbekistonning turizm salohiyatini kecha-kunduz targ'ib qiluvchi, sayohatga oid turli qiziqarli ko'rsatuvlar namoyish etib bomvchi xalqaro telekanal tashkil etish vazifasi yuklandi. Soha mutasaddilari, mamlakatning xorijiy davlatlardagi elchilari va joylardagi rahbarlaming hisobotlari tinglandi