Mezolit (o’rta tosh) davri

5647747

1. Yunon-makedon qo‟shinlarining Aleksandr Makedonskiy boshchiligida O‟rta Osiyoga yurishi.Markaziy Osiyo xududining axamoniylar asoratidan batamom ozod bulishi bu ulkaning makedoniyalik Iskandar Zurkarnayn tomonidan egallanishi bilan boglikdir. Mil.avv. 330-329 yillarda Urta osiyoga yurish boshladn. U mil.avv. 327 yildagina juda katta va daxshatli janglardan sung Baktriya, Sugdiyona, Margiyona va boshka xududlarni egallay oldi. Uning zuklmidan kutulish uchun Sugdiyona xalklariga 150 yil, Baktriya xalklariga esa 200 yil kerak buldi. Unga karshi baktriyaliklar, sugdiyonaliklar xalk kasoskorlari Spitamen, Oksiard raxbarligida jasorat kursatdilar. Iskandar xiyla-nayranglar va shafkatsiz kirginlar evazigagina uz maksadini ruyobga chikara olganu Jumladan, Samarkandda Spitamen boshchiligida kutarilgan kuzgolonni Iskandar ikki yildan sunggina - mil.avv.328 yilda bostira oldi. Kuzgolonni bostirish chogida samarkandliklardan 120 ming yishi shafkatsizlarcha kirib tashlangan. Ustrushonada Samarkand bilan xujand oranigidagi togliklar bilan bulgan jangda tub yerli 30 ming axolidan 22 minggi kilichdan utkazilgan. Ammo vatanparvarlar taslim bulmagandar. Iskandar xiyla ishlatib, maxachliy xukmdorlardan Sugd kat’asininng xokimi Oksiardning kizi Roxshanaga uylandi, maxalliy xalkka uzini yakin tutio, uning milliy urf~odatlarini kabul kiladi, milliy kiyiilarini kiyib yuradi. Shundan sunggina maxalliy xukmdorlarving bir kismi uning tomoniga utadi va Iskandar uz niyatlarini ruyobga chikarali.

2. Eftaliylar davrida ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot.Mamlakatimiz xududida ilk urta ayerlar davrida tashkil topgan yirik davlatlardan dastlabkisi Eftaziylar davlatidir. "Eftal" suzi eftalimylar shoxi Vaxiunvor Eftalon nomi bilan boglik. U 457 yildan e’tiboran Choganiyon, Toxariston va Badaxshonni xam uziga buysundirib Urta Osiyoda katta davlatga asos soldi. Bundan taxlikaga tushgan Erom shoxi Peroz eftaliylarga karshi uch marta yurish kilgan va u uch marta tor-mor keltirilgan. Eftaliylar Marv, Kobul .Ishjob vodiysi Karashar, Kuchu, Kashkar va Xutoshsh egallaydilar. Eron uzok yillar eftaliylarga xiroj tulab turgan. Fakat 563-567 yy.da turk xokoni Silsnvul tomonidan bernlgan zarbadan sung eftaliylar inkiroz sari yuzlandilar va turk xokoni ta’siriga tushib koldilar. Dexkonchiliq chorvachiliq xunarmandchilik. Ja.miyatda yer egaligi munosabatlari shakllana boshlangan bulsada, kul mexnatidan foydalanish davom ettan. Oliy tabaka vakillarija xatto patriarxal tuzum koldiklari (kupxotinlilik) xukm surgan. Eski tartibdagi shaxarlar urniga shaxar-kal’alar karor topgan. Eron-Vizantiya, Xitoy, Xindiston bilan savdo. Sugd tilidan keng foydalangan. Madaniyat yukori darajada.
3. Podsho Rossiyasi tomonidan Qo'qon xonligining bosib olinishi va xonlikning tugatilishi. 1875 yil katta kuzgolon kutariladi. Undan oldin Pulatxon raxbarligida kuzgolon kutarilgan edi. Xalk kuzgolonidan kurkkan Xudoyorxon kochadi va taxtga uning ugli Nasridinbek utiradi. Xalk xarakati kuchayadi. General Kaufman va Skobelov Pulatxon kuzgolonini bostirish chorasnni kuradi. Bu 2 suv orasi operatsiyasi deb ataladi. Kuzgolon bostnriladi. 18 fevralda Pulatxon xoinlar tomonidan ushlab beriladi va 1876 yil 1 martda osib uldiriladi. Natijada Kukon xonligi tutatiladi.Kukon xonligining tugatilishi xisobiga Turkiston general gubematorligiga buysunuvchi Fargona viloyati tashkil etildi.