Microsoft Word 1-mavzu. Maruza

Pedagogikafaniningtushunchalari (kategoriyasi) 

 

Harbirfanningmazmunvamohiyatidankelibchiqadigan, 

uningasosiytomonlariniyoritishdaxizmatqiladiganvaengko‘pishlatiladiganasosiytus

hunchalaribo‘ladi. 

Xuddishuningdekpedagogikafaninghamasosiykategoriyalarimavjud.  

Kategoriya  –  (YUnoncha:  kategoriya  –  «ko‘rsatma»  «dadil»  «tushuncha») 

Pedagogikjarayonlarxususiyatlarinimohiyatmazmuninishaxsvajamiyatshaxsvaguru

hshaxsvajamoao‘rtasidagita’limvatarbiya. 

Manaviymarifiyaxloqiyistetikiqtisodiyekologikvah.k. 

munosabatlariniaksettiruvchiasosiytushunchadir.  Kategoriya  bilish  jarayonlarining 

rivojlanishi  va  jamiyat  tarbiya  asosida  paydo  bo‘ladi.  Kategoriyalar  orqali  inson 

borliqni va tevarak atrofni ijtimoiy hayotda sodir bo‘layotgan voqealarni o‘rganadi.  

SHulardan  biri  va  asosida  «pedagogika»  atamasidir  («Pein»  -  bola  va 

«agogin»  -  etaklamok  degan  manoni  bildiruvchi  yunoncha  «paydogosni» 

so‘zlaridan  paydo  bo‘lgan).  Buning  izohi  quyidagicha:  eramizdan  oldingi  III–I 

---

asrlarda qadimgi YUnonistonda quldorlarni bolasini ovqatlantiradigan, sayrga olib 

boradigan, tabiat quynida o‘ynatuvchi tarbiyachi – qullarni pedagog» deb atashgan. 

Bugungi kunda kelib pedagog so‘zi keng qamrovli yangicha kasb ma’no etgan.  

Pedagogikaning yana bir tugunchalardan biri «Didaktika» so‘zidir. Kadimgi 

yunonistonda  quldorlarning  bolasiga  maktabga  ta’lim  beruvchi  didaskal  deb 

atashgan didaktika – yunoncha didaktikos so‘zidan olingan bo‘lib o‘qitish o‘rgatish 

bilim  berish  ma’nolarini  anglatadi  pedagogika  fanining  didaktika  –  ta’lim 

nazariyasi  qismi  xuddi  shu  qadimiy  va  yunoncha  o‘qitovchi  nomi  bilan  atalishi 

bejiz emas. 

Qadimgi  yunonlar  o‘qitish  faoliyatiga  nisbatan  o‘qituvchi  o‘rnida  didastal 

o‘quvchiga nisbatan didaskali atamalarini ashlatishgan. Ammo didaktiko termining 

o‘zining dastlabki ma’nosida ancha uzoqlashgan. Hozir bu tushunchalarning hajmi 

va mazmuni ancha boyigan va kengaygan bo‘lib, u faqat o‘qituvchining faoliyatini 

emas, shu bilan birga o‘quvchining faoliyatini ham o‘z ichiga qamrab olgan. 

Pedagogika  faniga  tavsif  berilganda  «ta’lim»,  «tarbiya»,  «ma’lumot», 

«shaxs»,  «rivojlanish»,  «shakllanish»  so‘zlari  ishlatiladi  (7-chizma).  Bu  so‘zlar 

o‘zaro  boglangan  bo‘lib,  bir-birini  to‘ldiradi.  Ular  pedagogikaning  asosiy 

kategoriya-tushunchalari deb ataladi.