Microsoft Word 4-Kichik maktab yoshi docx dot

 
5.6.Kichik maktab davrida shaxslararo munosabat 
Birinchi bor maktabga kelgan bola opz atrofdagilari bilan 
psixologik jihatdan yangi munosabat tizimiga optadi. U 
hayotining tubdan opzgarganini, unga yangi majburiyatlar, 
nafaqat, har kuni maktabga borish, balki opquv faoliyati 
talablariga bopysunish ham yuklatilganligini his eta
boshlaydi. Bola insoniy munosabatlar tizimida ham alohida 
oprin egallayotganini bila boshlaydi. Ota-onasi, yaqinlari, 
atrofdagilari unga Yosh boladek emas, balki opz vazifalari, 
majburiyatlari bor boplgan, opz faoliyat natijasiga kopra 
hurmatga sazovor boplishi mumkin boplgan alohida shaxs 
sifatida munosabatda bopladilar. Oila ahzolarining bola 
opquv faoliyati, yutuqlari bilan qiziqayotganligi, SHuningdek,
uni nazorat qilayotganligi, unga qilinayotgan yangi 
muomala, munosabat uning ijtimoiy mavqei opzgarganligini 
topla his etishiga, opziga nisbatan munosabatining 
opzgarishiga asos bopladi. Kichik maktab Yoshidagi 

---

opquvchilarning muhim xususiyatlaridan biri ulardagi 
opqituvchiga ishonch hissi boplib, bunda opqituvchining 
opquvchiga tahsir koprsatish imkoniyati juda kattadir. Bola 
opqituvchini aql sohibi, ziyrak, sezgir, mehribon inson deb 
biladi. Opqituvchining obropsi oldida ota-onalar, oilaning 
boshqa ahzolari, qarindosh urugplarining nufuzi keskin 
kamayadi. SHu sababli, bolalar opqituvchining har bir 
sopzini qonun sifatida qabul qiladilar. Demak, kichik maktab 
Yoshidagi opquvchilar rivojida etakchi boplgan opquv 
faoliyati opqituvchi shaxsi va opquvchi bilan munosabat 
uslubining ahamiyati juda kattadir. 
Kichik maktab davrida bolaning boshqa insonlar bilan 
munosabatlarida katta opzgarishlar ropy beradi.Bolaning 
muloqoti endi aniq maqsadga qaratilgan bopladi.Bunga 
sabab bir tomondan opqituvchining doimiy ravishda unga 
koprsatadigan faol tahsiri boplsa, ikkinchi tomondan opquv 
jamoasining koprsatadigan tahsiridir. Opqituvchining dars 
jarayonida har bir opquvchiga tahsir koprsatishi uchun qulay 
imkoniyati bor. Opquv faoliyatining boshlanishi jarayonida 
bolaning kattalar va tengdoshlari bilan qiladigan muomala-
munosabatlari yangicha tus ola boshlaydi. "Bola-katta" 
munosabati "bola-ota-ona" munosabatidan tashqarida yuzaga 
keladi. CHunki, opqituvchi bolaga ota-onaga nisbatan kopproq 
ravishda normativ talablar qopyadi. Bundan tashqari
bolaning oilasi va tevarak atrofdagi odamlar bilan ham 
muloqotida katta opzgarishlar bopladi . Oilada endi bolani 
mahlum bir majburiyat va huquqlari boplgan shaxs sifatida 
qabul qilinadi va bu opz-opzidan bola bilan boplgan 
munosabatlarda opz aksini topadi. Atrofdagilar bilan 
munosabatda esa bola opz “Men”ini namoyon etishga 
harakat qiladi. L.S. Vigotskiyning tahkidlashicha, faqat 
jamoaviy hayot ichida va ijtimoiy munosabatlar tahsirida 
bolaning 
individual 
xulq-atvori 
shakllanadi. 
Faqat 
opqituvchigina opquvchisiga turli qathiy talablar qopyib, 
ularning 
xatti-harakatlarini 
baholay 
oladi, 
bolaning 

---

ijtimoiylashuviga sharoit yaratib, uni huquq va burchlar–
ijtimoiy maqoni tizimida standartlashuviga olib kela oladi. 
Opqituvchining munosabat uslubi opquvchining faolligiga 
bevosita tahsir koprsatadi. Kichik maktab Yoshidagi
opquvchi faolligining asosan uch xil koprinishi mavjud
boplib, bular: jismoniy, psixik va ijtimoiy faollikdir. 
Opqituvchining dars jarayonida har bir opquvchiga tahsir 
koprsatishi uchun qulay imkoniyati bor. Opquv faoliyatining 
boshlanishi jarayonida bolaning kattalar va tengdoshlari 
bilan qiladigan muomala-munosabatlari yangicha tus ola 
boshlaydi. 
"Bola-katta" 
munosabati 
"bola-ota-ona" 
munosabatidan tashqarida yuzaga keladi. CHunki, opqituvchi 
bolaga ota-onaga nisbatan kopproq ravishda normativ talablar 
qopyadi. Birinchi bor maktabga kelgan bola hali opzini topliq 
anglashi va opz xatti-harakatlarini aniq bilishi qiyin. Faqat 
opqituvchigina bolaga mehyorlar qopyishi, ularning xatti-
harakatlarini baholashi, opz xatti-harakatlarini boshqalar 
bilan 
moslashtirishga 
sharoit 
yaratishi 
mumkin. 
Boshlangpich sinfda opquvchilar opqituvchi tomonidan 
qopyiladigan yangi shartlarni qabul qiladilar va ularning 
qoidalariga topla amal qilishga harakat qiladilar. Bola uchun 
opqituvchi uning psixologik holatini belgilab beruvchi 
asosiy figura hisoblanib, bu holat uning nafaqat sinfdagi, 
balki, umuman tengdoshlari bilan bopladigan munosabatiga, 
bu munosabat esa opz-opzidan oilasidagi munosabatlariga 
ham tahsir koprsatadi. SHuningdek, bu munosabatlar uning 
opquv faoliyati muvaffaqiyatini ham belgilab beradi. 
Opqituvchining 
opquvchilarga 
tahsir 
koprsatishi 
va 
munosabatining quyidagi uslublari mavjud. Avtoritar uslub: 
bu qattiqqopllik boplib, bunda opqituvchi opquvchilarini 
sopzsiz opziga bopysunishlarini talab etadi. Lekin, nima 
uchun qatiqqoplliq qilayotganini yoki opquvchilariga nima 
uchun opzlarini shunday tutishlari lozimligini tushuntirib 
bermaydi, SHuningdek, opquvchilarni opz xatti-harakatlarini 
mustaqil boshqarishga ham oprgatmaydi, opqituvchi dars 

---

davomida opquvchilaridan jim optirishini, savollarga doimo 
qopl koptarib, opqituvchining ruxsati bilan javob berishini, 
opqituvchining koprsatmalarini sopzsiz bajarishini talab 
etadi.Bunday pedagoglar opquvchilarning qiziqishlari asosida 
emas, balki asosan opquv rejasi asosida dars optadilar. Dars 
davomida ham bahs-munozara uchun deyarli imkoniyat 
yaratilmagan holda asosan opqituvchining fikri singdiriladi. 
Opquvchilari bilan muomala munosabatda ham ularning 
individual psixologik xususiyatlari, jumladan, nerv tizimining 
qopzgpaluvchanlik darajasini ham ehtiborga olmaydilar. Bu 
uslub opqituvchini sinfdan, opquvchidan uzoqlashtiradi. 
Emotsional sovuqlik sinfda intizomli opquvchida yakkalanish, 
xavotirlik, himoya qilinmaganlik hissini ham yuzaga keltiradi. 
Bu uslub sinfda yuqori opzlashtirish koprsatkichini berishi, 
lekin bu opzlashtirish, asosan, xotira sababli boplib, lekin 
mustaqil tafakkur, ijodkorlik, hozirjavoblik kabi xususiyatlarni 
rivojlanishdan ortda qolishiga sabab bopladi, unda doimiy 
xavotirlik opziga nisbatan ishonchsizlikni keltirib chiqaradi.