Microsoft Word 4-Kichik maktab yoshi docx dot

 
Nutq turlari 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Bu kabi rasmlar orqali kichik maktab Yoshidagi 
opquvchilarning 
sopz 
boyliklarini, 
jumladan 
sopz 
turkumlaridan qanchalik oprinli foydalana olishlarini aniqlash 
mumkin. 
6-11 Yoshli opquvchilarning bilish jarayonlaridagi 
ixtiyoriylik irodaviy zopriqish asosidagina, SHuningdek, bola 
opzini atrofdagilarning talabini bajarishga yoki shaxsiy harakat 
qilishga intilgandagina yuzaga kelishi mumkin. 
Kichik 
maktab 
Yoshidagi 
bola 
psixikasining 
sogplomligida, uning bilish faolligida tafakkurning ham 
rivojlanishini koprish mumkin. Bolaning qiziquvchanligi, 
asosan, atrof-olamni bilish, oprganishga qaratilgan bopladi. 
Boshlangpich sinf opquvchisi opynab turib, olam sir-
sinoatlari, sabab-hodisalari va bogpliqlaridan xabardor 
boplishga intiladi. Masalan, u opzi mustaqil ravishda qanday 
Мулоқот 
Оғзаки 
Ўз 
фикрини 
баён этиш
Ички нутқ 
Нутқ 
Ташқи нутқ 
Ёзма
Оғзаки 
нутқни идрок 
Ўзгалар 
нутқини идрок 
этиш 
 Ташқи ўқиш
Ёзма нутқни 
идрок этиш 
Ички ўқиш 

---

predmetlar suvda chopkishi, qaysilari esa suzishini tadqiq 
qila oladi. Bola aqliy munosabatlarda faol boplsa, u 
shunchalik kopp savol beradi va bu savollar, asosan, xilma-
xil bopladi. Bolani qor, yomgpir qanday yogpishi, quYosh 
kechasi qaerda boplishi, mashina qanday qilib yurishi, erdan 
osmongacha boplgan masofani bilish juda qiziqtiradi. Bu 
ularning «Nima uchun?», «Qanday kilib?», «Nima orqali?» 
kabi savollariga javob olishga qaratilgan bopladi. Bu 
Yoshdagi bolalar asosan opzlari koprib turgan narsalar 
haqida chuqurroq fikr yurita oladilar. Bu Yoshdagi bolalar 
tafakkurining asosiy turi obrazli tafakkurdir. Bolalarga 
beriladigan va asosan maktabda amalga oshiriladigan tahlim 
bolalar tafakkurining opsishi uchun gpoyat katta ahamiyatga 
egadir Masalan, psixolog olim piaje tadqiqotlarida 6-7 Yoshli 
bolalardan bir-biri bilan teng boplgan idishlardagi suv miqdori 
sopralgan. Bolalar “Idishlardagi suv miqdori teng”,-deb javob 
berishgan. Aynan shu miqdordagi suv bolalar kopz opngida 
turli xil balandlikdagi idishlarga quyilib, sopngra qaysi 
idishdagi suv miqdori koppligini sopralganida bolalar 
ingichka, lekin baland idishdagi suvning miqdori koppligini 
aytishgan. Bolalar aynan opsha suv miqdorini yana bir-biri 
bilan teng boplgan idishlarda koprganlaridan sopnggina opz 
javoblari notopgpriligini bilganlar. Aynan shunday tajriba bir 
xil kattalikdagi plastilin shakllari opzgartirilganida hamda
teng miqdordagi tugmachalar orasi ochiqroq qilib qopyilgan 
qatordagi tugmachalar bilan solishtirilganida ham xuddi 
shunday javoblar boplgan. 
Bu tajriba 6-7 Yoshli bolalar asosan koprganlari bopyicha 
fikrlashlarini isbotlab beradi. Bolalarga beriladigan va asosan 
maktabda amalga oshiriladigan tahlim bolalar tafakkurining
opsishi uchun gpoyat katta ahamiyatga egadir. Tahlim va 
maktabda beriladigan bilimlarni opzlashtirish jarayonida, 
kuzatuvchanlik, xotira va hayol opsib borishi bilan kichik 
maktab Yoshidagi bolalar tafakkuriga material bopladigan 
narsalar doirasi kengaya boradi, bolalarda mantiqiy tafakkur va 

---

tanqidiy fikrlash opsib boradi. Tahlim jarayonida bolaning 
tafakkuri katta opsish yoplni — konkret tafakkurdan abstrakt - 
nazariy tafakkurga opsish yoplini bosib optadi. 
Kichik maktab Yoshidagi bolalarning tafakkuri hali ham 
amaliy, qonkret tafakkur bopladi, lekin tahlim jarayonida 
bolalarning bunday qonkret tafakkuri, maktabgacha tarbiya 
Yoshidagi 
bolalarning 
qonkret 
tafakkuriga 
qaraganda, 
murakkabrok va mazmunliroq boplib qoladi, ulardagi fikrlash 
jarayonlarining hammasi takomillasha boradi. Maktabda 
opquvchi bola tobora murakkabroq narsalarni va opzi idrok 
qilayotgan narsalarni hamda hodisalarnigina emas, balki shu 
bilan birga, tasavvur qilayotgan narsalar va hodisalarni ham bir-
biriga takqoslashni, analiz va sintez qilishni oprganib oladi. 
Bolaning 
maktabdagi 
opqishi 
jarayonida 
unda
abstraksiyalash qobiliyati opsa boshlaydi. Matematika 
darslarida amaliy qonkret sanashdan abstrakt hisoblashga 
optilgan vaqtda, SHuningdek, ona tili darslari davomida bu 
qobiliyat ayniqsa sezilarli suratda opsadi. Boshqa fanlarni 
opqish jarayonida bu qobiliyat yanada opsadi. Bola analiz 
qilish, abstraksiyalash va taqqoslashni, mashq qilish yopli 
bilan narsalarning muhim belgilari bilan ahamiyatsiz 
belgilarini 
bir-biridan 
farq 
qilishni, 
predmet, 
voqea-
hodisalarning muhim belgilariga qarab turib xulosalar 
chiqarishni 
oprganadi. 
Kichik 
maktab 
Yoshidagi 
opquvchilarning tafakkuri mantiqiy fikrlash, mulohaza 
yuritish, hukm va xulosa chiqarish, taqqoslash tahlil 
qilishning 
turli 
usullarini 
qopllashda 
opziga 
xos 
xususiyatlari bilan maktabgacha Yoshdagi bolalar va 
opsmirlardan farq qiladi. Tahlim jarayonida tafakkur 
operatsiyalariga, mustaqil fikrlashga oprgatish kichik maktab 
Yoshdagi 
opquvchilarni 
barkamollikka 
erishtirishning
garovidir. 6-11 Yoshli bola mantiqiy fikrlay oladi, lekin bu 
Yosh asosan koprganlariga tayanib, tahlim olishga senzitiv 
boplgan davr hisoblanadi, 

---

Boshlangpich maktabning opzidayok bolalar birinchi 
sinfdan boshlab kopp miqdorda xilma-xil tushunchalarni — 
grammatikaga, arifmetikaga, tabiatga doir, SHuningdek, 
ijtimoiy-siyosiy 
tushunchalarni 
opzlashtirib 
oladilar.
Opquvchilar opzlashtirib oladigan tushunchalar doirasi, 
asosan, har qaysi sinf uchun turli fanlar yuzasidan tuzilgan 
opquv dasturi bilan belgilanadi. Muayyan ilmiy mazmunga 
ega 
boplgan 
tushunchalar 
opquvchilarga 
mantiqiy 
ifodalangan shaklda bayon qilib beriladi. Opquvchilar 
opzlarining ham tushunchalarini mazmunini tahriflab, 
ularning jins va turlariga doir belgilarini koprsatib, aytib 
berishni oprganadilar. Opquvchilar tushuncha va qoidalarni 
tahriflab berolmay qolganlarida yoki tahriflash mumkin 
boplmagan paytlarda tasvirlab, taqqoslab, xarakterlab, 
misollar 
bilan 
koprsatib 
beradilar. 
N.S.Leytes
mulohazalariga kopra, inson Yoshi ulgpaygan sari aqliy 
rivojlanish 
darajasi 
birmuncha 
koptariladi, 
uquvchanlik 
xususiyati esa birmuncha pasayadi. Kichik maktab Yoshidagi 
bolalarning uquvchanligi, albatta, opsmir va opspirinlarga 
nisbatan yuqori, lekin opsmir va opspirinlarning aqliy 
rivojlanganligi boshlangpich sinf opquvchilariga nisbatan 
yuqoridir. Bu holat kichik maktab Yoshidagi opquvchilarning 
etakchi faoliyati – opqish boplishi bilan, lekin bilish jarayonlari 
hali hamma tomonlama rivojlanib boplmaganligi bilan bogpliq 
hisoblanadi. 
Kichik maktab davridagi bolalarning aqliy rivojlanishi 
ijtimoiy omillar bilan belgilanadi. Individ ijtimoiy munosabatlar 
tahsirida opzgaradi. Bolaning maktabda muntazam ravishda 
opqishga 
optishi 
uning 
barcha 
bilish 
jarayonlarini 
rivojlanishiga va opz-opzidan atrof-hayotdagi narsa-
hodisalarga nisbatan fikrini, munosabatlarini opzgarishiga olib 
keladi.