Microsoft Word al azkor ziyouz com doc

lekin U zotga sizlarning taqvo-ixlosingiz yetar»
. Ibn Abbos (r.a.) «U zotga 
sizlarning taqvo-ixlosingiz yetar» jumlasining ma’nosini: «Unga sizlarning niyatingiz 
yetadi», deb tushuntirganlar. 
Hofiz Abulbaqo Xolid ibn Yusuf Maqdisiy Abul Yaman Kindiydan, bu zot Muhammad ibn 
Abdulboqiy al-Ansoriydan, bu zot Abu Muhammad Hasan ibn Ali al-Javhariydan, bu zot 
Abul Husayn Muhammad ibn Muzaffar al-Hofizdan, bu zot Abu Bakr Muhammad ibn 
Muhammad ibn Sulaymon al-Vositiydan, bu zot Abu Nu’aym Ubayd ibn Hishom al-
Xalabiydan, bu zot Ibn Muborakdan, bu zot Yahyo ibn Saiddan, bu zot Muhammad ibn 
Ibrohim at-Taymiydan, bu zot Alqama ibn Vaqqos al-Laysiydan, bu zot Umar ibn 
Xattobdan rivoyat qiladilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: «Albatta, 
amallar niyat bilandir. Har bir kishi niyat qiluvchidir. Kimning hijrati Alloh va rasuli uchun 
bo’lsa, bas, Alloh va rasuli uchun hijrat qilibdi. Kimning hijrati dunyoga yetishish yoki 
xotinga uylanish uchun bo’lsa, uning hijrati o’sha narsasiga bo’libdi». Bu hadisning 
sahihligiga va darajasi ulug’ligiga ittifoq qilingan. Bu hadisi sharif Islom asoslaridan birini 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy 
www.ziyouz.com
kutubxonasi 
5
ifoda etgandir. Ulamolar bir kitob tasnif etsalar, mana shu hadis bilan boshlaganlar va 
bu bilan unga o’quvchining diqqatini qaratganlar. 
Imom Abu Said Abdurahmon ibn Mahdiydan rivoyat qilinishicha, u kishi: «Kim kitob 
tasnif etmoqchi bo’lsa, mana shu hadis bilan boshlasin», deganlar. 
Imom Abu Sulaymon Xattobiy aytadilar: «Ilgarigi shayxlarimiz hamma ishda, xoh diniy, 
xoh umumiy hojatlarda bo’lsin, «Amallar niyat bilandir», hadisini muqaddam etishni 
ma’qul ko’rishgan».
Ibn Abbosdan bizgacha yetib kelgan bir gap bor. U zot: «Kishi niyatiga qarab 
saqlanadi», degan ekanlar. Boshqalar esa: «Niyatiga qarab beriladi», deyishgan. 
Sayyid Abu Ali Fuzayl ibn Iyoz (r.a.) aytadilar: «Insonlar sababli bir amalni tark qilish 
riyo va insonlar sababli bir amalni bajarish shirkdir. Alloh bu ikkitasidan saqlagani 
haqiqiy ixlosdir». 
Imom Horis Muhosibiy: «Rostgo’y kishi boshqalarning qalbidan chiqadigan narsaga 
e’tibor bermaydigan va zarracha yaxshiligidan insonlar ogoh bo’lishini yoqtirmaydigan 
hamda yomon amallaridan insonlar xabardor bo’lishini karih ko’rmaydigan kishidir», 
deydilar. 
Huzayfa Mar’ishiy aytadilar: «Ixlos insonning zohiri ham, botini ham bir xil bo’lganidir». 
Abulqosim Qushayriy deydilar: «Ixlos – toatda Alloh taoloning yakka o’zini qasd qilish. 
Toatdan maqsad Allohga yaqin bo’lishdir, maxluqqa ko’rinish uchun yoki insonlardan 
maqtov eshitish, muhabbatini qozonish kabilar emas». 
Sayyid Abu Muhammad Sahl ibn Abdulloh Tustariy bunday deydilar: «Ixlosni aqlli 
kishilar, harakat, sukut, botin-u zohir faqat Alloh uchun bo’lib, havoyi nafs ham, dunyo 
ham aralashmasligi kerak, deb tushunishgan». 
Abu Ali Daqqoq aytadilar: «Ixlos – xalqning rioyasini qilishdan saqlanish. Rostgo’ylik 
esa, nafsga toat etishdan omonda bo’lish. Ixlosli kishida riyo bo’lmaydi, rostgo’yda 
mag’rurlanish». 
Zunnun Misriy: «Ixlosning alomati uchta narsada bilinadi: ommaning maqtovi ham, 
malomati ham bir xil bo’lishi; amallar ichida o’zining amalini unutish; amallarga savobni 
oxiratda talab qilish», deydilar. 
Qushayriy (r.a.) aytadilar: «Rostgo’ylikning eng past darajasi botin bilan zohirning 
barobar bo’lishidir».
Sahl Tustariy deydilar: «O’zini yoki birovni aldagan kishi rostgo’ylikning hidini ham 
hidlamaydi». 
Bu to’g’rida co’zlarimiz ko’p, lekin kifoya darajasida ishora qildim. 
Fasl:
Agar birorta fazilatli amaldan xabar topsangiz, uning ahlidan bo’lish uchun bir 

---

Al-Azkor. Al-Faqih an-Navaviy