Microsoft Word Bir havodan nafas olish-Жамият doc

va suvda to'planib, chorva mollarining suyagini yemiradi. Tadqiqotlar birinchi 
darajali flyuoroz bilan 36 foiz, ikkinchi darajalisi bilan 40 foiz, uchinchi darajalisi 
bilan esa 35 foiz chorva mollari kasallanganini tasdiqladi. 
Ilgari Sariosiyo tumanida yiliga 400 tonnagacha ipak yetishtirilar edi. Ekotizimning 
buzilgani oqibatida tumanda ushbu serdaromad soha bilan shug'ullanish imkoni bo'lmay 
qoldi. Chunki tut barglari ipak qurti uchun haqiqiy zahri qotilga aylandi. Vaholangki, 
atmosfera havosining transchegaraviy ifloslanishi oldini olish borasida 1994 yil 17 
noyabrda Toshkent shahrida «O'zbekiston Respublikasi hukumati va Tojikiston 
Respublikasi hukumati o'rtasida Tojikiston alyuminiy zavodining salbiy ta`siri 
mintaqasidagi ekologik holatni yaxshilashda hamkorlik qilish to'g'risida»gi kelishuv 
imzolangan.
Mazkur Kelishuvni rivojlantirish maqsadida 1994-1998 yillar davrida uni amalga oshirish 
bo'yicha chora-tadbirlar ishlab chiqilgan bo'lib, o'zaro harakatlar tartibini ishlab chiqish va 
ularni muvofiqlashtirish hamda kelishuv ijrosini nazorat qilish bo'yicha ishchi guruhlari 
tuzildi. 
O'zbekiston Respublikasining sohaga mas`ul xodimlari 1995 yilning iyun oyida Tojikiston 
alyuminiy zavodini ko'zdan kechirib chiqib, korxona rahbariyatiga ftorli vodorod 
moddasining atmosfera havosiga betartib va ko'p miqdorda tashlanishiga olib keluvchi 
alyuminiy ishlab chiqarish texnologiyasidagi bir qator qoidabuzarliklarni aniqlab ko'rsatib 
berishdi. 1995-1996 yillarda O'zbekiston Respublikasi va Tojikiston Respublikasi 
o'rtasidagi mazkur hujjat ijrosini nazorat qiluvchi hukumatlararo organning ikkita 
yig'ilishi o'tkazildi. Kelishuvga binoan ishlarni amalga oshirish uchun tomonlarning 
ekolog-olim va mutaxassislaridan iborat guruhlar tuzildi. Ular tomonidan to'rtta ilmiy-
tadqiqot dasturlari ishlab chiqildi. Ammo Tojikiston hukumatining sustkashligi oqibatida 
dastur amalga oshirilmay qolib ketdi. Xo'sh, Tojikiston hukumatining 1979 yilda qabul 
qilingan BMT Yevropa iqtisodiy komissiyasining (YeIK) Atmosfera havosining uzoq 
masofalarida transchegaraviy ifloslanishi to'g'risidagi konvensiyasi talablariga zid 
ravishdagi xatti-harakatlarini qanday baholash mumkin? Yoxud 1992 yil 8 fevralda MDH 
davlat rahbarlari imzolagan bitimga muvofiq tuzilgan MDH mamalakatlari Davlatlararo 
ekologiya kengashining nizom va dasturlariga amal qilmaslik, o'z manfaatlarini o'ylab, 
o'zining hamda qo'shni davlat aholisi sog'ligi va salomatligini hamda o'simlik va hayvonot 
dunyosini zaharlayotganini qanday izohlash mumkin?
2010 yil 4 oktyabr kuni Vengriyaning Ayka shahridagi alyuminiy zavodi uchun xomashyo 
tayyorlab beruvchi korxonada kuchli portlash yuz berishi oqibatida zaharli chiqindi, «qizil 
shlam-quyqa» saqlanadigan rezervuar yorilib ketishi natijasida bir million kubometrga 
yaqin toksin moddalar tevarak-atrofga yoyildi. Bu esa inson salomatligiga, atrof tabiiy 
muhitga salbiy ta`sir ko'rsatishi bilan birga transchegaraviy daryolardan biri bo'lgan 

---

Dunay daryosi suvlarining ifloslanishiga olib keldi. Mazkur holatdan Tojikiston hukumati 
ham tegishli xulosa chiqarib olsa o'zi uchun foydadan xoli bo'lmas edi.