Microsoft Word choliqushi ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
82
ta suv bo‘yoqli ikkita rasmini solishga harakat qilib ko‘rdim. 
Bu suratlarning qanchalik o‘xshaganini bilmayman. Lekin u o‘zini burnining qo‘yilishi-
dan, ko‘zlarining tuzilishidan bo‘lmaganda ham, harholda taqir boshidan, shopday 
mo‘ylovlaridan va oq fartugidan tanib, ustaligimga qoyil qoldi. 
Boyoqish erinmasdan bozor aylanib, suratiga rom qildirish uchun qiziga arzon atlas, 
baxmal, ipak, rangli munchoqlar sotib olib berardi. 
Axiyri, qattiq zerikayotganimni ko‘rib, Hoji xalfa meni uyiga taklif qiladigan bo‘ldi. U 
xotinining epchilligi, ro‘zg‘orini tejam bilan tutganligi sababli qutiday chiroyli uy solib, 
bo‘sh vaqtlarida bolalarining yordami bilan ko‘k bo‘yoqqa bo‘yatib olibdi. 
Uyi bir jarlik yoqasida edi. Jar shu qadar chuqurki, hovlining chirmov qoplab yotgan 
yog‘och panjarasiga qo‘lingizni qo‘yib pastga qarasangiz, boshingiz aylanib ketadi. Men 
ana shu bog‘da Hoji xalfaning oilasi bilan qanchalik baxtli soatlar kechirdim! 
Nevrik xonim samatiyalik* ekan. Eri singari, u ham sodda, mehribon, oqko‘ngil xotin 
ekan. Meni ko‘rish bilan: “Istambul hidini olib kelding, kichkina xonim!” deb o‘zini 
bo‘ynimga otdi. 
Istambul tilga olinganda hamisha ko‘zlariga yosh chiqar, zabardast ko‘ksi hasrat 
ohidan temirchi bosqoniday shishib tushar edi. 
Hoji xalfaning o‘n ikkiga kirgan Mirat nomli bir o‘g‘li bilan Hoyg‘onush degan o‘n to‘rt 
yoshli bir qizi bor edi. Hoyg‘onush, hammayog‘iga suv chechagi toshib ketganga 
o‘xshash porsilloqlar bilan to‘liq betlari lavlagi singari qip-qizil, qoshlari qalin, uyatchan, 
beso‘naqaygina qiz. 
Mirat esa bo‘liq, etdor opasining teskarisi, u baliq qoqisiday quruq, rangsiz, kichkina 
bola. 
Hoji xalfa savodsiz, avom odam bo‘lsa ham, ilmning qadru qiymatiga yetar, uni hur-
mat qilardi. Inson hamma narsani bilishi kerak, sirasini aytganda, kissavurlik ham bir 
kun emas, bir kun asqatib qoladi, deydi. Mirat ikki yil armani maktabida o‘qibdi, mana 
endi ikki yildan beri usmonli maktabida o‘qiyotgan emish. Hoji xalfaning programmasiga 
binoan, bu bola har ikki yilda maktabini o‘zgartirib turishi, natijada, yigirma yoshida 
frantsuz, nemis, ingliz va italyan tillarini mukkammal bilgan odam bo‘lib yetilishi kerak 
emish. Albatta, bu nimjon bola ungacha shuncha ilmlar yuki ostida ezilib o‘lib ketmasa! 
Hoji xalfa bir kun o‘g‘li to‘g‘risida gapirib turib mendan: 
— O‘g‘limning oti Mirat ekanligiga diqqat qildingmi? — deb so‘radi. — Juda dono ism. 
Buni topguncha rosa bir hafta kallamni kavlashtirdim. Ikki tilga ham to‘g‘ri kela beradi: 
armanchasiga Mirat, turkchasiga Murod. 
Keyin nihoyatda dono bir gap aytmoqchi ekanligini ishorat qilib bir ko‘zini qisdi-da, 
qo‘shib qo‘ydi: 
— Mirat yaramas bir qilib qilib, jahlimni chiqarguday bo‘lsa, men unga sen Mirat ham 
emassan, Murod ham, bor-yo‘g‘i meretsan*, deyman. 
Bir kuni ularnikida edim. Nima ham bo‘ldi-yu, qora armanining jahli chiqib ketdi. Juda 
ham kulgili bo‘ldi-da! Bolaning gunohi onasi pishirgan ovqatni yoqtirmagani bo‘ldi. 
— Mana bu muttahamga qarang! Mushtumdek bo‘yi bor, truli-tuman fe’l-xuyi bor. Ti-
lanchiga bodring berishsa yoqmabdi: qiyshiq ekan, deb ko‘chaga otib yuboribdi. Eshak 
kompotning nimaligini qaerdan bilsin? Nasihatlarimni qulog‘ingga quyib ol. Yo‘qsa, o‘git-
nasihatlarga bo‘ysunmaganlarning boshida tayoq sinadi. Sen o‘zing kimsanki, xudoning 
non-nasibasini yoqtirmaysan! 
 
Sen se-ni bil, sen se-ni, 
Sen se-ni bil, sen se-ni. 
Sen se-ni bil-mas esang, 

---

Choliqushi (roman). Rashod Nuri Guntekin