Microsoft Word Ishlab chiqarish iqtisodiyoti doc

Potok tizimidagi transport vositalari. 
Potokli ishlab chiqarishda 
transport vositalari mahsulotlarni liniyadagi ish joylari orasida 
harakatlantirish uchun ehtiyot qismlarni omborlardan ish joylariga keltirish 
uchun xizmat qiladi. 
Transport vositalarini tanlash quyidagi omillarga bog’liq bo’ladi: 
- mahsulotlarning massasi, o’lchami va konstruktiv xususiyatlariga; 
- vaqt birligi ichida ishlab chiqariladigan mahsulot, detallar soni; 
- operasiyalararo uzatishlarning qabul qilingan usuliga ko’ra (donalab yoki 
partiyalab), zaruriy idishlarning xarakteristikasi va o’lchamiga ko’ra; 
- transport vositasi harakat qiluvchi binoning konstruktiv xususiyatiga. 
Jihozlar bo’ylama joylashgan potok liniyalarda og’irligi 20 kg gacha 
bo’lgan detallarni qisqa masofaga uzatishda og’ma yoki vintli jlobalardan 
foydalanish mumkin. Og’irroq detallarni uzatish uchun esa rolgang yoyli 
aravachalar qo’llaniladi. Yig’uv sexlarida potokli ishlab chiqarish uchun 
samarali transport vositasi bo’lib konveyer hisoblanadi. 
Konveyer 
yig’ilayotgan 
mahsulotlarni harakatlantiruvchi uzluksiz 
harakatlanuvchi lentadir. Konveyerning 2 turi mavjud: 1) taqsimlovchi 2) 
ishchi. 
Taqsimlovchi konveyer faqat mahsulotlarni bir ish joyidan ikkinchi 
joyiga ko’chiradi. Ishchi konveyer esa transport vositasi funksiyasini bajarish 
bilan bir vaqtda ish joylari sifatida xizmat qiladi. Tizimi va konstruksiyasiga 
ko’ra lentali, plastinkasimon, zanjirli, osma konveyerlar mavjud. 
Lentali konveyerlar konstruksiyasiga ko’ra sodda bo’lib, taqsimlovchi 
transport vositasi sifatida keng tarqalgan. Plastinkali konveyerlar esa 
tozalikka bo’lgan talab yuqori bo’lganda yoki konveyer isitish qurilmasidan 
o’tganda qo’llaniladi. Zanjirli yoki osma konveyerlar potok tizimining har 
qanday konfigurasiyasi uchun qo’llaniladi.
 
Potokli ishlab chiqarishda texnologik va tashkiliy sinxronlashtirish. 
Potok tizimi faoliyatini samarali tashkil etish undan operasiyalar 
unumdorilgini o’zaro tenglashtirish zarurdir, ya`ni uzluksiz harakatlanuvchi 
liniyalarni tashkil etish kerak. Buning uchun ishlab chiqarishni tashkil 
etishning potok usulini qo’llashga tayyorgarlik ko’rish davomida texnologik 
sinxronlashtirish 
potok tizimini hisoblash davomida esa tashkiliy sinxronlashtirish amalga 
oshiriladi. 
Texnologik sinxronlashtirish - operasiyalar davomiyligi va ishchi 
liniya hisob taktining o’zaro tenglashuviga olib keladigan tadbirlar 
majmuidir. Bunda quyidagi tadbirlar amalga oshiriladi: 
1. Texnologik jihatdan bo’linmas operasiyalarni ishchi tizim taktiga teng yoki 
karrali bo’lgan tashkiliy operasiyalarga birlashtirish; 
2. Texnologik jihatdan bo’linmas bo’lgan operasiyalar harakatini samarali 
yo’lga qo’yish; 

---

63
3. Murakab operasiyalarda unumdorligi yuqori bo’lgan, samarali texnologik 
jihozlardan foydalanish; 
4. Ishlov berish tartibini qat`iylashtirish. 
Tashkiliy sinxronlashtirishni potok tizimlarida mehnatni tashkil etishni 
tartibga solishga qaratilgan tadbirlar yig’indisidir. Bundan maqsad 
sinxronlashtirilmagan tizimlarda kasbni qo’shib olib borish, ko’p stanokli 
xizmat ko’rsatish bilan ta`minlash darajasini o’zaro tenglashtirishga 
erishishdan iborat. 
Tashkiliy sinxronlashtirish quyidagi tadbirlarni ko’zda tutadi: 
1. O’zaro ketma-ket joylashgan ko’p stanokli ishlab chiqarishni yo’lga 
qo’yish; 
2. Uzlukli potok tizimlarining har qanday operasiyasida kasblarni qo’shib olib 
borishni yo’lga qo’yish; 
3. Operasiyalar orasida aylanma zadellarni joylashtirish. 
 
Texnologik va tashkiliy sinxronlashtirish bir birini to’ldirib, ishlab 
chiqarish jihozlari va ishchi kuchidan foydalanish darajasini oshirishga 
yordam beradi.