Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

Tevvabûn  (tövbekârlar) adıyla bir hareket başlatıldı. Güçlerini birleştirerek 
65/684-5 yılında Kufe’den ayrılan dört bin civarında gönüllü, Hüseyin’in 
kabrini ziyaret ettikten sonra ‘Aynü’l-Verde yakınlarında Emevî ordusuyla 
karşılaştı. Cereyan eden savaşta, liderleri Süleyman b. Surâd dahil olmak 
üzere çoğu kılıçtan geçirildi.  
Yezid b. Muaviye’nin ölümünü takiben, Ali’nin Medâin valisi Sa‘d b. 
Mesud’un yeğeni Muhtar b. Ebî Ubeyd es-Sakafî, Kufe Şiîlerinin liderliğine 
soyunarak, Hüseyin’in öldürülmesinde dahli bulunan tüm insanlardan 
intikam alacağı sözünü verdi (Öz, s. 64). Muhtar Kufe’deki hareketini 
başlattığında, Hz. Hüseyin’in oğlu Ali b. Hüseyin’e (Zeynelâbidîn) mektup 
yazarak, kendisine biat etmek istediğini, onun imam olduğuna inandığını ve 
davetini hakim kılacağını bildirdi. Fakat Zeynelâbidîn onun bu teklifini 
reddettiği gibi, mektubuna cevap bile vermedi. Muhtar ondan umudunu 
kesince, bu defa, Hz. Ali’in Fâtıma dışındaki bir hanımından olma oğlu 
Muhammed b. el-Hanefiyye’ye mektup yazarak aynı  şeyleri onun için 
yapmak istediğini bildirdi. Ardından insanları onun imametini kabule çağırdı 
(Mesudî, 1958, III, s. 84). Böylece İbnü’l-Hanefiyye,  Şîa’nın bilfiil lideri 
olmuş ve Muhtar’ın davasına manevî destek vermiştir.  İşte bu sırada  İbn 
Sebe’nin ismini taşıyan Sebeiyye grubu, Muhtar’ın komutasında oluşturulan 
ve Hüseyin’in öcünü almak için harekete geçen Keysâniyye  hareketine 
sızmıştır. Bu dönemde, Şîa yanlılarının büyük bölümü Muhtar’ı destekledi. 
Muhtar açık bir şekilde  İbnü’l-Hanefiyye’nin yeryüzünde adaleti hakim 
kılacak imam ve gelmesi gereken mehdî olduğunu ilan etti. Böylece onun 
imamlığı ve kendi liderliği altında radikal (ğâlî) bir Şiî grup teşkil eden 
Muhtar’ın taraftarları, Hüseyin’in katlinde sorumluluğu olanları arayıp 
bulmak ve öldürmek suretiyle Kerbela’nın intikamını aldılar. Hatta onlar, 
Hâzir  ırmağı yakınında bir Emevî ordusunu mağlup ederek, Kerbela 
faciasının sorumlusu Irak valisi Ubeydullah b. Ziyâd’ı öldürdüler. Fakat 
Muhtar, 67/687 yılında Musab b. Zübeyr tarafından bozguna uğratıldı ve altı-
sekiz bin kadar taraftarıyla birlikte öldürüldü. 
Muhammed b. el-Hanefiyye vefat edeceği sırada oğlu Ebû Hâşim 
Abdullah’ı kendisinden sonra liderliği yürütmek üzere atamış, eğer imkanı 
olursa halifeliği ele geçirmesini emretmiş, Şîa’sına da, onu kendilerine lider 
olarak atadığını bildirmiştir. Ebû Hâşim böylece Şîa’nın emiri olmuş ve bu 

---

 
 
100
görevi yürütmüştür. Hicri birinci asrın sonlarına doğru Ebû Hâşim, herhangi 
bir rakibi olmadığı için, neredeyse tüm Şîa’nın imamı konumuna gelmiştir. 
Onun etrafında toplanan bazı gruplar da, onun Humeyme’de, Peygamber’in 
amcası Hz. Abbas’ın torunlarından Muhammed b. Ali b. Abdullah b. Abbas’ı 
vasî tayin ettiği (Nevbahti, s. 42) şeklindeki bir iddia ile bu hareketin içinde 
yer almışlardı. Abbasoğulları’nın, Emevîler’i devirip başa geçmelerinden 
sonra, önceden işbirliği yaptıkları Alioğulları’nı dışlamaları üzerine, ilk defa 
ciddi olarak Abbâsiyyûn-Aleviyyûn çekişmesi tarih sahnesine çıkmıştır 
(Kutlu, s. 94). 
Muhammed b. el-Hanefiyye’nin ismi etrafında ortaya çıkan