Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

 
Bektaşîliğin Gelişmesi 
Babâîlik hareketi 14. yüzyılın başlarından itibaren Rum Abdalları ile 
sürdürülürken, bunlardan bilhassa Abdal Musa gibi şahsiyetlerin Hacı Bektaş 
ananesine kuvvetli vurgu yapmasıyla Bektaşîlik öne çıkmaya başlamıştır. 
Bektaşîlik, asıl kuruluş ve gelişmesi 15. yüzyılın sonlarına doğru Balım 
Sultan’ın tarikatın başına geçmesiyle gerçekleştirmiştir.  
Bektaşîlik’te Hacı Bektaş Veli’den sonra ikinci pîr (pîr-ı sânî) kabul 
edilen Balım Sultan’ın asıl ismi Hızır Bali’dir. Hacı Bektaş Veli külliyesinde 
bulunan türbesindeki kitabeye göre Hünkar’ın soyundan gelen Resul Bâlî’nin 
oğlu, gelenekteki bir görüşe göre ise Mürsel Bali’nin oğludur. Ayrıca onun, 
Sersem Ali Baba’nın Dimetoka’da bulunduğu sırada evlendiği bir Sırp 
prensesinden doğma olduğu da iddia edilmiştir.  
Balım Sultan iş başına gelir gelmez Bektaşîliği yeni bir ıslahat ve 
teşkilatlanmaya tabi tutmuş, âdâb-erkânına son şeklini vermiştir. Kendisi 
evlenmemiş, tarikata “mücerretlik (bekarlık) erkânı” getirmiştir. Hacı Bektaş 
Dergahı’nda on beş  yı1 postnişînlik yaptıktan sonra da 1516 yılında vefat 
etmiş ve oraya defnedilmiştir.  
Balım Sultan’la birlikte Kızılbaşlık, Bektaşîlik farkı daha belirgin hale 
gelmiştir. Erdebil Dergahına bağlı  Kızılbaş ocaklar Osmanlı-Safevî 
çekişmesinin sonucunda içe kapanıp bir bölümü müstakilleşmiş, bir bölümü 
ise Hacı Bektaş Veli’nin soyundan geldiklerini ileri süren Çelebiler’le yakın 
ilişkilere girmişlerdir. Mezhebî olmaktan farklı dinamiklerle gelişen Kızılbaş 
ayaklanmaları siyasi sonuçlar doğurmamıştır. 1527 yılındaki Kalender Çelebî 
ayaklanmasından sonra Kalender’in öldürülmesi, onun taraftarlarının da 
Hudâdâd’ı öldürmesinin ardından Pir Evi (Hacıbektaş Dergahı) otuz dört 
veya otuz altı  yıl postnişînsiz kalmış, nihayet 1551 yılında Balım Sultan’ın 
halifelerinden Sersem Ali Paşa, Hacıbektaş’a gelerek posta oturmuştur. 
Osmanlı merkezi yönetimi tarafından Kızılbaş ocaklara karşı desteklenen 
ve ilk dönemlerden itibaren Yeniçerilik içerisinde temsil edilen ve kırsaldan 
çok  şehir merkezlerinde faaliyetlerini sürdüren Bektaşîlik, hem Anadolu’da 
hem de Balkanlar’da giderek güçlenmiştir. Sayıları günden güne artan 
Bektaşî tekke ve dergahları, bağlılarından alınan para ve bağışlanan vakıflarla 
aynı zamanda iktisadi bir güç kazanmıştır.  
Bundan sonra yakın döneme kadar küçük çaplı faaliyetler istisna edilirse 
bir çeşit “sükunet dönemi” yaşanmıştır.