Microsoft Word +Islam Mezhepler Tarihi Yayin Nushasi MehmetAliBuyukkara +++

Kuran’ın Yaratılmışlığı: Eş‘arîler Kuran’ın mahluk olmadığını kabul 
etmişlerdir. Kur’ân’ın mahlûk olduğunu söylemeyi, onu inkar etmekle 
eşdeğer saymışlardır. Ancak mukatta'a harflerini, Kur’ân'ın üzerine yazıldığı 
nesneleri ve kelimelerden çıkan sesleri mahlûk kabul etmişlerdir. 
Kader Problemi: Kullara ait fiillerin Allah tarafından yaratıldığı 
hususunda ittifak eden Eş‘arîler, insan kudretinin, fiilleri üzerindeki etkisi 
konusunda kendi aralarında farklı düşüncelere sahiptirler. Eş‘arî'ye göre 
kulun kudret ve fiilini yaratan Allah'tır, fiilin meydana gelişinde kula verilen 
hâdis kudretin hiçbir etkisi yoktur. Kul, Allah tarafından yaratılan fiilin 
kendine ait hâdis kudretle kısmen irtibatı bulunduğu için sorumlu olur. 
Bâkıllânî, İsferâyînî ve Cüveynî, Eş‘arî'nin cebre yaklaşan tutumunu isabetsiz 
bularak konuya kulun sorumluluğuyla uyum sağlayacak bir çözüm getirmeye 

---

 
 
78
çalışmışlardır. Eş‘arî'nin aksine Bâkıllânî, kulun hâdis kudretinin fiil üzerinde 
etkili olduğunu kabul etmiştir.  
Nübüvvet: Allah bir sebep ve hikmete bağlı olmaksızın sadece 
rahmetinin eseri olarak kullarından dilediğini peygamberlikle görevlendirir. 
Bunlardan resul olanlar ilâhî emirleri insanlara tebliğ etmekle yükümlü 
tutulduğu halde, nebîler böyle bir mükellefiyet taşımaz. Bu sebeple 
kadınlardan da nebî seçilmiştir, kanaatini taşırlar. Bir peygamberin nübüvveti 
mucize göstermesi, önceki peygamberin kendisini haber vermesi veya hitap 
ettiği insanlarda, örnek davranışları ve öğretilerinin hidayete ulaştırıcı olması 
açısından nübüvvetinin doğruluğuna dair zaruri bir bilginin meydana 
gelmesiyle bilinir. Hz. Peygamber'in nübüvvetine ilişkin en büyük delil, 
ümmî olduğu halde Kur'ân gibi yüce bir kitabı getirmiş olmasıdır. Erişilmez 
nazım güzelliği, fevkalâde zengin muhtevası, gayba ait haberler içermesi, 
çelişki ve tutarsızlıklardan uzak bulunması onun ilâhî kaynaklı bir kitap 
olduğunu göstermektedir. Peygamberler nübüvvetten önce büyük günahlar-
dan, nübüvvetten sonra da bütün günahlardan korunmuşlardır. Varlığı aklî 
delillerle bilinen ve kâinatın yegâne mâliki olan Allah'ın kulların dünya ve 
âhiret mutluluğu için çeşitli emirler, yasaklar ve ibret verici öğütler içeren 
talimatlar göndermesi ve bunları insanlar arasından seçeceği kimseler 
vasıtasıyla onlara bildirmesi aklen mümkündür. Tarihî bilgiler de bunu 
kanıtlamaktadır. Eş‘arîler'in nübüvveti ispat etmek için dayandığı en önemli 
delil mucizedir. 
Âhiret: Âhiret hallerini bilmenin tek yolu nakil olmakla birlikte, akıl da 
bunların imkân dâhilinde bulunduğunu kabul eder. Kabirlerdeki cesetlere, 
dünyadaki amellerine göre acı veya huzur ve mutluluk hissedecek şekilde bir 
tür hayatın verilmesi, ölmüş bir canlının ikinci defa yaratılması (el-ba's 
ba'de'l-mevt) aklen imkânsız değildir.  İmam Eş‘arî, itikadi meselelere delil 
getirirken, hem nakli ve hem de aklî metodları kullanmıştır. Eş‘arî, Kur’ân ve 
hadislerde zikredilen Allah'ın sıfatlarını, peygamberlerini, âhiret gününü, 
melekleri, hesabı, cezayı, sevabı olduğu gibi kabul eder. Bu hususları ispat 
etmek için akli ve mantıkî delillere başvurur. Deccal’ın çıkacağına, kabir 
azabına, Münker ve Nekir adlı sorgu meleklerine inanır. Eş‘arîler’in ihtilâf 
ettikleri konuların başında bedenle birlikte ruhun ölüp ölmediği meselesi 
gelir. Cüveynî ile Gazzâlî'den itibaren ruhun bedenden ayrı basit bir cevher 
olduğu ve ölümden sonra varlığını sürdürdüğü görüşü Eş‘arîler'ce 
benimsenmiştir. Ayrıca şefaati de kabul etmişlerdir.