87
Özet
Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’in oluşum sürecini, görüşlerini ve teşekkül eden alt
grupları hakkında yorum yapabilmek.
Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat’in oluşum süreci yaklaşık dört asır sürmüştür.
Nitekim bu ifadenin ilk defa hicri 378 yılında kullanıldığını görüyoruz.
Görüşlerini selef ve kelam metodu üzerine oluşturmuştur. Ehl-i Sünnet ve’l-
Cemaat, birden fazla mezhebi kapsayan bir ifadedir. Bu yüzden onu oluşturan
alt ekoller olarak Hanefîlik, Şâfiîlik, Hanbelîlik ve Mâlikîlik gibi fıkıh
mezhepleri ile, Selefîlik, Eş‘arîlik ve Mâtürîdîlik gibi itikadî mezhepler
sayılabilir. Günümüzde Müslümanların büyük çoğunluğu Ehl-i Sünnet ve’l-
Cemaat mezhebine mensupturlar.
Ashâb-ı Hadis ve Selefîlik kavramlarının ifade ettiği anlamlar, doğuşu ve
görüşleri hakkında bilgi edinerek etkilerini tartışabilmek.
Ashâb-ı hadis ya da Selefiyye, hicri 2-4. asırlar arasında yaşamış ve ana
bünyenin önde gelen tefsir, hadis, fıkıh ve Arap dili âlimleri tarafından temsil
edilmiştir. Temel özellikleri, inanç esasları konusunda nasslarda ifade edilen
esasları olduğu gibi kabul etmeleri, bilhassa Allah’ın
yed,
vech,
istivâ gibi
haberî sıfatlarını (
müteşâbihât) hiç tevil etmeden tasdik etmeleri ve konuyla
ilgili aklî delil aramamalarıdır.
Ashâb-ı Rey ve Kelam mezheplerinin doğuşu ve görüşleri hakkında açıklama
yapabilmek.
Ashab-ı rey, Irak ehli, yani Ebu Hanife ve ashabıdır. Sünnî kelam mezhepleri
ise Eş‘arîlik ve Mâtürîdîlik’tir. Birbirlerine yakın yıllarda yaşamış Eş‘arî ve
Mâturîdî tarafından kurulmuştur. Merkezde Eş‘arî, çevrede ise Mâtürîdî
yaklaşık aynı metotla sistemlerini geliştirmişlerdir. Görüşlerini akıl ve nassı
birlikte değerlendirerek açıklamışlardır.
Eş‘arîlik ve Mâturîdîlik mezheplerinin oluşum süreçleri, görüşleri, ileri gelen
bilginleri ve yayılışını değerlendirebilmek.
İtikadî esasların ortaya konulması ve yorumlanması, ayrıca takip edilecek
metot açısından, kurucusu Eş‘arî'den çok müntesiplerine ait bir mezhep
olarak değerlendirilebilecek olan ve kurucusu adına geliştirilip sistemleşti-
rilen Eş‘arîyye'nin en belirgin özelliği, 5/11. yüzyıldan günümüze kadar Ehl-i
Sünnet'i en geniş çerçevede temsil eden bir itikadi mezhep olmasıdır. Akaidin
yanı sıra fıkhî ve ahlâkî cephesiyle İslâm dininin yozlaşmadan günümüze
kadar ulaşmasında Eş‘arîyye'nin hizmetleri inkâr edilemeyecek derecede
açıktır. İbn Fûrek, Gazâlî ve Teftazânî gibi bilginlerle İslâm coğrafyasının her
yerine Eş‘arîyye mezhebi yayılmıştır.
Öte yandan dinde sadece nakille yetinen Selefiyye ile nakli ihmal edip aklı
öne çıkaran Mu'tezile'nin din anlayışlarını isabetli bulmadığını ileri süren
Mâturidî, nakille aklı uzlaştırma yöntemini uygulayıp geliştirmek suretiyle
Maverâünnehir bölgesinde kendi sistemini kurmuştur. Bu bağlamda Kitâbü't-
Tevhîd ve Te'vîlâtü'I-Kur'ân adlı eserleri kaleme almıştır. Pezdevî ve Ebû'l-
Muîn en-Nesefî gibi bilginlerin çalışmaları ile Mâturîdiyye İslâm
coğrafyasına yayılmıştır.
Dostları ilə paylaş: