Microsoft Word istehsal m?SR?FL?Rinin ucotu, T?Hlili v? Onun s?M?R?Liliyinin yuks?Ldilm?Si yollari docx
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
3.2. Məhsulun maya dəyəri planının reallığının təhlili
Maya dəyərinin aşağı salınması birinci növbədə onun planlaşmasından asılıdır. Planlaşmada elmi-texniki nailiyyətlərin plan maya dəyərinə daxil edilməsi uğurların başlanğıcı hesab edilməlidir. Bazar münasibətlərində təsərrüfatla bağlı olan subyektiv xərclər plan maya dəyərinə daxil edilməməlidir. Ona görə ki, bu zaman müəssisə rəqabəti davam gətirə bilməz. Deməli, şərait dəyişməli və standart maya dəyəri dairəsində məhsul istehsal edilməlidir.
Bazar iqtisadiyyatında maya dəyəri planının əsaslı olması müqavilələrlə əlaqədar olaraq təhlil edilməlidir. Ona görə ki, müəssisə xammal, yaxud material almaq üçün müqavilə bağladıqda orada qiymətlər öz əksini tapır. Bazar 55
iqtisadiyyatında qiymətlər sabit xarakter daşımadığı üçün bu hal öz təsirini plan maya dəyərində də göstərə bilər. Maya dəyərini planlaşdırdıqda bezən xərc maddələri (normativi omayan) keçən ilin faktiki məsrəflərinə əsaslanır. Burada belə bir nəticəyə gəlmək olar ki, keçən illərdə əgər təsərrüfatsızlıq hesabına artıq xərclərə yol verilmişdirsə, o xərclər qanunlaşaraq plana daxil edilir. Maya dəyərinin çatışmayan cəhətlərindən bırı olan məhsulun keyfiyyətinin əks edilməməsidir. Bazar münasibətlərində maya dəyərinin planlaşdırılması standart xərclərə uyğunlaşdırılmalıdır. Yəni maya dəyəri planını şəraitə deyil, şəraiti standart xərclərə uyğunlaşdırmaq lazımdır. Maya dəyəri üzrə bu çatışmayan cəhəti aradan qaldırmaq üçün təhlil zamanı məsrəflərin ödəniş əmsalından istifadə edilə bilər. Məsrəflərin ödənişi müəyyən dərəcədə çatışmayan cəhəti aradan qaldırır. Yəni məsrəf artarsa, ona məsrəfverimi göstəricisi ilə nəzarət etmək olar.
Maya dəyərinin planiaşdırılmasının düzgün olmasını yoxlamaq üçün birinci növbədə maya dəyəri ilə əlaqədar olan nəzərdə tutulmuş tədbirlərin əsaslı olmasını öyrənmək lazımdır. Sonra isə bu tədbirin maya dəyərinə bir amil kimi təsir etməsi təhlil olunmalıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, bu və ya digər tədbirlərin həyata keçirilməsi öz əksini maya dəyərinin ayrı-ayrı xərc maddələrində tapır. Ona görə də maya dəyərinin əsaslı olmasını yoxladıqda onu ümumi şəkildə deyil, həm də xərc maddələri üzrə təhlil etmək lazımdır.
Maya dəyəri planının əsaslı olmasını yoxlamaq üçün texniki-iqtisadi göstəricilərdən də istifadə edilməlidir. Bu göstəricilər imkan verir ki, maya dəyəri üzrə ehtiyat mənbələri daha konkret aşkara çıxarılsın. Maya dəyərinin əsaslı olmasını təmin etmək üçün ilk növbədə iş normaları nəzərdən keçirilməlidir. Məlumdur ki, müəssisələrdən iş şəraiti yaxşılaşdıqca fəhlənin yerinə yetirdiyi işin miqdarı, həcmi artır. Beləliklə də fəhiə bir iş növbəsində bəzən iki iş normasını yerinə yetirir. Plan maya dəyərinin əsaslı olmasını təmin etmək üçün iş normalarının optimal olması mühüm şərtlərdən biridir.
Təcrübə göstərir ki, müəssisələrdə bəzi iş növlərinin yerinə yetirilməsi texnika vasitəsilə mümkün olduğu halda, onun icrası əl əməyi ilə planlaşdırılır. 56
Nəticədə mövcud olan ehtiyat mənbəyi səfərbər edilmir. Doğrudur, standart maya dəyərinin planlaşmasına keçildikdə bir sıra məsələlər avtomatik həll ediləcəkdir. Unutmaq olmaz ki, standart maya dəyəri son hədd deyildir.
Plan maya dəyərinin əsasli olmasına qiymət vermək üçün gərginlik əmsalından da istifadə edilə bilər. Burada iki göstərici müqayisə edilməlidir. Bunlar plan məhsulu keçən ilin faktiki maya dəyəri ifadəsindən və plan məhsulu pian maya dəyəri ifadəsindən ibarətdir. İki göstərici arasında olan fərq məhsulun maya dəyərinin keçən ilin faktiki maya dəyərilə müqayisədə aşağı salınmasını əks etdirir. Bu fərq həm mütləq, həm də nisbi rəqəmlərlə ifadə oluna bilər. Ümumi şəkildə plan maya dəyərinin əsaslı olmasını yoxlamaq üçün aşağıdakı cədvəldən istifadə etmək olar (cədvəl 3.1)
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|