Microsoft Word tagiyeva mehin doc

III FƏSİL Azərbaycanın XTƏ-nin tənzimlənməsi vəzifələri və 

milli ticarət rejiminin təkmilləşdirilməsi istiqamətləri. 

 

3.1 XTƏ-nin təkmilləşdirilməsində dünya bazarının təsirinin 

qiymətləndirilməsi. 

 

Dünya  ölkələri  bir-birilə  sıx  xarici  iqtisadi  əlaqələr  yaradırlar.  Bunsuz 

dünya  ölkələrinin  iqtisadiyyatı  inkişaf  edə  bilməz.  Dünya  ölkələri  arasında 

xarici  iqtisadi  əlaqələr  əsasən  ticarət,  kapital  ixrac  etmək,  kreditlər  vermək, 

elmi-texniki əməkdaşlıq, kadrlar hazırlanması və s. formasında həyata keçirilir. 

Tarixən  sənayedə    və  kənd  təsərrüfatında  kapitalizmin  inkişafı  daxili  bazarın 

ə

mələ  gəlməsinə  və  ticarətin  inkişaf  etməsinə  səbəb  olmuşdur.  Daxili  bazar 

kapitalizmin  öz  inkişafı  nəticəsində  yaranır.  Daxili  bazarın  genişlənməsi  isə 

istehsal  vasitələri  və  istehsal  şeylərinə  olan  tələbatın  artmasına  səbəb  olur. 

Kapitalizmdə bazar daha çox inkişaf edir. Məhsuldar qüvvələrin sürətlə artması, 

qazanc  dalınca  qaçmaq  bazar  əlaqələri  formasının  inkişafına  stimul  yaradır. 

Milli  bazarın  inkişafı  ictimai-iqtisadi  zidiyyətlərin  güclənməsi  ilə  nəticələnir. 

Belə  ki,  bir  tərəfdən  ictimai  sərvətin  bir  qrup  sahibkarların  əlində 

təmərküzləşməsinə, digər tərəfdən isə yoxsul təbəqənin sayının artmasına səbəb 

olur.  XV-XVIII  əsrlərdə  məhsuldar  qüvvələrin  inkişafı  artıq  xarici  ticarət 

ə

laqələrinin  inkişafının  labüdlüyünü  meydana  çıxartdı.  İri  maşınlı  sənayenin 

meydana  gəlməsi,  daxili  bazarın  genişlənməsi,  əmtəə  və  xidmətlərin  tədavülü 

milli  bazarlar  hüdudundan  kənara  çıxır,  istehsal  daha  genişlənir,  dünya  bazarı 

formalaşır və bu da xarici ticarət əlaqələrinin inkişafını daha da gücləndirirdi. 

XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəli BIM-də və bütovlüкdə dünya təsərrüfat 

sistemində  əhəmiyyətli  кeyfiyyət  dəyişiкliкlərinin  baş  verməsi  ilə  xaraкterizə 

olunur.  Bu  dəyişiкliкlər  hər  şeydən  əvvəl  qloballaşma  və  inteqrasiya 

proseslərinin  güclənməsi  ilə  əlaqədardır.  Yaranmış  yeni  iqtisadi  şəraitdə  milli 

iqtisadiyatların,  milli  təsərrüfat  subyeкtlərinin  dünya  təsərrüfat  sisteminə 

---

 

52

rasional  transformasiyası  və  inteqrasiyası  BIM-in  prioritet  formalarından 

istifadə etməкlə beynəlxalq əməк bölgüsü əsasında dünya bazarı vasitəsi ilə baş 

verir.