Microsoft Word yeni vəSAİT. docx

İşgüzar ünsiyyətdə xoş təəssürat yaratmaq qaydaları və üsulları. Xoş təəssürat 
yaratmaq, tərəfdaşların şifahi təqdimatında müsbət görüntü yaratmaq üçün müxtəlif 
qaydalar və üsullardan istifadə olunur. 
1. Bir insanın imicinin formalaşması üçün gündəlik nitqdə çox rast gəlinən 
bəzi giriş sözlərini necə istifadə etməsi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Belə ki, bəzən 
bəzi sözlərimizi nə qədər tez-tez işlətdiyimizi görmürük. Məsələn, ehtimal ki, ya da, 
şübhəsiz ki, şübhəsiz, amma, demək, demək ki və s. sözlərin işgüzar nəzarətsiz 
istifadəsi insanın imicinə mənfi təsir göstərə bilir. 
2. Şifahi imic üçün danışıq tərzi heç də az əhəmiyyət kəsb etmir. Məsələn, 
bəzi insanlar özlərini “əllərini bir-birinin ovucuna almaqla” təqdim edirlər, bu da 
həmsöhbətin özünü tanıdan şəxsin etibarsız olduğunu düşünməsinə səbəb olur. 
Nitqin aydınlığının olmaması, dediklərini bilməmək, vəziyyətə və dəqiq hərəkət 
planına sahib olmamaq qarşı tərəfdə pis rəy formalaşdırır. Müsbət şifahi nitqin 
düzgün fasilələri və intonasiyası qarşı tərəfdə inamlı bir insanın təəssüratını yaradır. 
3. Müsbət imic insanları salamlama tərzi ilə də formalaşır. Yeri gəlmişkən, 
uyğun bir adın səslənməsi cazibədarlığın formalaşması tələblərinə cavab verən bir 
insan üçün yaxşı siqnaldır: bir insanı adı ilə çağıraraq, onda xoş bir duyğu 
yaradırsınız. Bir insanın adını çəkmək bu şəxsin sosial və ya digər funksiyalarına 
deyil, şəxsiyyətinə maraq göstərmək deməkdir. Həmsöhbətinizin adını yüksək səs 
tonu ilə söyləmək onun şəxsiyyətinə diqqət göstərməyinizdir. Eyni zamanda onun 
içində müsbət duyğular oyatmanız özünüzə cəlb etməyinizdir. Bundan əlavə, 
"düzgün ad" texnikası şəxsiyyətlərarası münasibətlərin diaqnozu üçün əla vasitədir: 
nə üçün həmkarınızı (və ya tələbə yoldaşınızı) adını çəkmədiyinizi düşünün. 
Psixoloqlar hesab edirlər ki, əgər kimsə ümumiyyətlə, insanların adlarını pis 
xatırlayırsa, burada məsələ sklerozda deyil, bu insanın prinsipcə insanlardan 
psixoloji olaraq uzaq olmasındadır.
4. Əlaqə qurma üsulları: təbəssüm, dostluq görünüşü, əl sıxma və nəzakətli 
sözlər daxil olmaqla bir təbrik mühüm rol oynayır. Eyni zamanda tanışlıq, vizit 
kartların mübadiləsi, mehriban davranışın təzahürü, zarafat, yumor, iltifat, sözlər, üz 
ifadələri, jestlər, duruş, məkan mühitinin təşkili ilə nümayiş olunan tərəfdaşa 
hörmətin təzahürü və s. böyük əhəmiyyət kəsb edir. 
5. Müsbət imicin formalaşması özü üzərində insanın daim çalışmasını tələb 
edir. Müsbət təəssürat, müsbət imic özünə güvənən bir insan tərəfindən edilir. İnsan 
başqalarına "açıq" olduqda müsbət emosiyalar oyadır. Bir insanın "açıqlığı" özünə 

---

AzTU 
“Humanitar fənlər” kafedrası 
 
 
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya 
 
24 
arxayın olduqda, hədəflərini və istədiyini biləndə özünü göstərir o, başqalarında ilk 
növbədə yaxşıları axtarır və tapır. O şən, pozitiv olur, başqalarına anlayışla yanaşır, 
çox vaxt "yox" dan "bəli" deməyi bacarır. Bütün layihələri və planları üçün kifayət 
qədər vaxt ayırır. Həmsöhbətinə diqqətlə qulaq asır, digər insanlardan mümkün 
qədər çox şey öyrənməyə çalışır. Mehribanlıq və daxili sakitliyindən qaynaqlanır. 
İnamsız insan hər şeyi soruşur, uzun müddət düşünür. "Qapalı" bir insanın tipik 
əlamətlərini daşıyır. İnamsız insan qorxu hissi keçirir, qətiyyətsizdir, öz gücünə 
inanmır, pessimistdir, inamsızdır, yalnız qarşı tərəfdən pis şeyləri gözləyir, nadir 
hallarda gülür və sevincini göstərmir. O, tez-tez imtina edir, "bəli"dən daha çox 
"yox" deyir, daim işin onu stresli vəziyyətə saldığını, praktik olaraq boş vaxtının 
olmadığını söyləyir. Özü haqqında çox danışır və çox az dinləyir, tez-tez əsəbi olur, 
əsəbi qıcıqlanma ilə hərəkət edir, özünə qarşı məzlum, dostsuz bir atmosfer yayır. 
Beləliklə, yalnız özünə güvənən insan başqalarına xoş təsir bağışlaya bilər və 
nəticədə öz müsbət imicini formalaşdırar. Özünə inamı inkişaf etdirmək üçün 
aşağıdakı tövsiyələrə əməl olunmalıdır: 
ü
özünüzü tənqid etməmək; 
ü
şikayət etməmək; 
ü
aktiv həyat tərzi keçirmək; 
ü
müstəqillik qazanmaq; 
ü
dünyaya müsbət baxmaq. 
6. İşgüzar ünsiyyətdə görünüş də əhəmiyyətli rol oynayır. Vizual əlaqə 
əsasən həmsöhbətin ilkin qiymətləndirməsini təşkil edir. Təbii ki, geyim bir insanın 
sosial vəziyyəti, şəxsi xüsusiyyətləri və özünə hörməti haqqında məlumat verə bilir. 
Əksər insanlar üçün geyim müəyyən bir həyat tərzinin və dünyagörüşünün bir 
əlamətidir. İnsanın geyindiyi paltar, köynək, ayaqqabı çox şey deyə bilir. Geyimin 
rəngləri özləri üçün danışır, insanı xarakterizə edir. İnsanın gəzdirdiyi bəzək 
əşyaları, taxdığı eynəklər, vurduğu şərflər və s. bütün bunlar zövqə və şəxsi 
keyfiyyətlərə şəhadət verən imicin formalaşmasında iştirak edir. Vacib bir qayda 
uyğun geyinməkdir. İnsanlar özlərinə bənzəyənləri sevirlər, buna görə 
görünüşünüzü gələcək auditoriyanızın ümumi üslubuna uyğunlaşdırmağınız 
vacibdir. Başqalarının tərzinə uyğunlaşmaq özünü qurban vermək demək deyil. 
Yaraşıqlı görünüşlə qarşı tərəfi həvəsləndirmək mümkündür. Bütün bunların hamısı 
çətinlik və problemləri dəf etdiyinizi və edə biləcəyini göstərir. Görünüşünüzün 
peşəkar bacarıqlarınızdan üstün olmasına heç vaxt imkan vermək olmaz. İş 

---

AzTU 
“Humanitar fənlər” kafedrası 
 
 
Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya 
 
25 
komandanız ilk növbədə sizi işinizin bilicisi kimi qiymətləndirməlidir. Yəni kişi, 
yaxud qadın olmağınızı deyil, peşəkarlığınızı qəbul etməlidir və sizi əks cinsin 
nümayəndəsi kimi qəbul etməməlidir. Bu həm kişilərə, həm də qadınlara aiddir. 
Özünüzü bilici kimi göstərmək istəyirsinizsə, təmkinli və ciddi paltarlar daha çox 
sizə kömək edəcəkdir. Heç vaxt nə geyinəcəyinizi (xüsusilə vacib bir görüşdən 
əvvəl) son axşam həll etməyin. Bunu bir az əvvəl həll edin ki, hər şey əvvəlcədən 
hazırlansın, ütülənsin və yoxlanılsın. 
İşgüzar ünsiyyətin ənənəvi janrlarında (kütləvi çıxışlar, reportajlar, şərhlər, 
məsləhətləşmələr) işgüzar tərəfdaşların ünsiyyət strategiyaları həyata keçirilir ki, bu 
da yalnız özünü təqdimetmə bacarığını deyil, həm də tərəflərin fəlsəfəsini, təşkilati 
dəyərlərini və korporativini tanıtma bacarığını tələb edir.
İşgüzar ünsiyyətdə nitq və ya ünsiyyət strategiyası nitq vəziyyətinin xüsusiyyətləri, 
danışanların fərdi xüsusiyyətləri, sosial qrupun, ölkənin nitq ənənələrinin 
xüsusiyyətləri ilə müəyyən edilir. Strategiyanın seçiciliyi əsasən dialoq 
iştirakçılarının hədəf parametrləri ilə əlaqədardır: qarşılıqlı faydalı bir əməliyyat 
bağlamaq, münaqişə vəziyyətini həll etmək, sazişin, müqavilənin yerinə 
yetirilməsinin detallarını və ya gedişatını müzakirə etmək, vacib təşkilati müzakirə 
və s.
İşgüzar danışıqlarda tərəflər hüquqi şəxslərin iqtisadi maraqlarını, təhlükəsizlik 
maraqlarını, üstünlük, prestij maraqlarını təmsil edirlər. Müasir şəraitdə şirkətlər 
bazarda lider mövqeyini qorumaq və rəqiblərin onlara mane olmaması üçün çox vaxt 
xərc çəkirlər. Birinin maraqlarını qorumaq nöqteyi-nəzərindən danışıqlar digər tərəf 
hətta inadkar mövqeyində dayananda da faydalıdır. İstənilən danışıqları daha uğurlu 
edən ifadələr var:
Þ Sizinlə bizim maraqlarımızda ...
Þ Sizin üçün və bizim üçün bərabər dərəcədə vacibdir.
Þ Bu problemin həllində maraqlarımız üst-üstə düşür.
Þ Ümid edirəm ki, sizinlə birlikdə bu münaqişə vəziyyətindən çıxış yolu 
tapmaqda maraqlıyıq.