Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

7. Xulosalar.
Xulosa qilib aytganda tabitda (tuproqda va suvda) turli 
xildagi mikroorganizmlar mavjud bo‘lib ular turli xil organik va anorganik 
birikmalarga ta’sir qiladilar. Bularning faoliyati natijasida shu moddalarda 
parchalanish, oksidlanishi, qaytarilish sodir bo‘lib, o‘simlik va boshqa tirik 
mavjudotlar o‘zlashtira oladigan shakllarga aylanadilar. Shu bilan tabiatdagi 
moddalar almashinuvini muvozanatida saqlashga ham o‘z hissalarini 
qo‘shadilar. 
SAVOLLAR: 
1. Oltingugurt birikmalarining biologik sikli sodir bo‘lishi yo‘llari qanday bo‘ladi. 
2. Oltingugurtlik organik birikmalaridan qaysi birlari tuproqda mavjud bo‘ladi.
3. Anorganik oltingugurt birikmalari oksidlanishi va unda ishtirok etuvchi mikroblar 
nimalari bilasiz? 
4. Oltingugur 
anorganik 
birikmalari 
qaytarilishi qanday sodir bo‘ladi? 
5. Fosfor saqlovchi anorganik birikmalar o‘zgarishi qanday sodir bo‘ladi? 
6. Fosfor saqlovchi anorganik birikmalar nimalar va ularning ahamiyati nimada? 
7. Temir birikmalarning oksidlanib qaytarilishini yuzaga keltiruvchi mikroorganizmlardan 
qaysi birlarini bilasiz? 
8. Temir birikmalari oksidlanishi - qaytarilishi ahamiyati nimada? 
8-MAVZU: TUPROQ UNUMDORLIGINI OShIRIShNING 
MIKROBIOLOGIK ASOSLARI. 
Reja: 

---

1. Almashlab ekishning mikrobiologik asoslari 
2. Organik o‘gitlar tayyorlashdagi mikrobiologik jarayonlar 
3. Rizosferadagi mikroorganizmlarning o‘simliklar uchun ahamiyati 
4. Mikrobiologik preparatlarni qo‘llash samaradorligi 
A) Azotobakteriyaning qo‘llash 
B) Fosforobakteriyani qo‘llash 
V) Ko‘k-yashil suv o‘tlari va silikat bakteriyalarini qo‘llash 
5. Xulosalar 
Adabiyotlar: 1,11,7 
1. Almashlab ekishning mikrobiologik asoslari.
Qishloq xo‘jaligi 
ekinlarini o‘stirish jarayonda tuproqdagi elementlarini o‘simliklar o‘zlashtiradi 
va tuproqda ozuqa elementlar miqdori kamayib tuproq kambagallashaveradi. 
Shuning uchun albatta tuproqqa o‘git kiritish lozim bo‘ladi. O‘git ishlab 
chiqarish va uni tuproqqa kiritish albatta ko‘p xarajat talab etadi. Agar yerga 
har yili bir xildagi o‘simlik ekilaversa (monokultura) yerning kambagallashuvi 
yanada kuchayadi. Shuning uchun qishloq xo‘jalik ekinlarini navbatma-navbat 
almashab ekib turish lozim. Ba’zi o‘simliklar tuproqni bir tomonlama 
kambagallashtirad, shuningdek, ketma-ket kasallik qo‘zgatuvchilari va 
ildizdan chiqazadigan moddalar bir xil bo‘lgan o‘simliklarni ekish ham 
samarasizdir. Almashlab ekishda albatta shunga rioya qilish lozim. Ammo, 
ba’zi o‘simliklar ildizidan chiqqan modda ikkinchisiga ta’sir qiladi buni 
«allelotsatiya» (kimyoviy ta’sir etish) 
deyiladi. Masalan: suli ildizi (skopolotin, kumarin), zigir ildizi (aromatik 
moddalar), beda (alkoloid), kand lavlagi (siklik birikmalarni) ajratib chiqaradi 
va bular mikroblarga ham ta’sir etadi. Shuning uchun almashlab ekishda har 
xil usullar qo‘llaniladi. Almashlab ekishda dukkaklilardan foydalanish, ularni 
keyingi, ekilgan o‘simliklarga ijobiy ta’sir etishligini ko‘rsatgan, chunki 
tuproqda qolgan mikroorganizmlar keyingi o‘simlik uchun ham moddalarni 
o‘zlashtirib berish qobiliyatini yo‘qotmagan. Dukkakdoshlar tuproqni azotga 
boyitishini azotfiksatsiya jarayonidan bilasiz. Dukkakdoshlar boshqa yana 
ba’zi o‘t o‘simliklari ildizi va barglarida ham azot o‘zlashtiruvchi 
mikroorganizmlar mavjud bo‘lib, bulardan ham dehqonchilikda foydalanish 
mumkin.