Mikrobiologiya (Ma’ruza matnlari)

Qo‘ng‘ir dog‘larni hosil bo‘lishi yoki to‘qimalarni nobud bo‘lishi. Barglarda yakka va 
xalkasimon dog‘lar, poya, meva va barg bandida esa qo‘ng‘ir uzunasiga ketgan chiziqlar tariqasida 
namoyon bo‘ladi. 
Kasallikning bu turi bilan tanishish uchun pamidor poyasi va barg bandida uzunasiga ketgan 
qo‘ng‘ir, ayrim xolda yaltiroq dog‘lar kuzatiladi. Barg plastinkasida burchakli yoki ma’lum bir 
shaklsiz qoramtir dog‘lar hosil bo‘ladi. Zararlangan mevalarda yoriqlar yoki qo‘ng‘ir dog‘lar 
yuzaga keladi. 
Mikoplazmalar o‘simliklarda qo‘zg‘atadigan kasalliklarni tashqi ko‘rinishi quyidagi turlarga 
bo‘linadi: sarg‘ayish, pastbuylilik, supurgilarni xosil bo‘lishi va o‘simlikning generativ a’zolarini 
o‘zgarishi. 
Mikoplazma qo‘zg‘atadigan kasalliklarning sarg‘ayish turi o‘simlikning butunlay yoki 
ayrim shoxlarini sariq tusga kirishi kuzatiladi, bunda zararlangan a’zolarning floemasiga o‘zgarish 
sodir bo‘lmay, balki o‘suv jarayoni buzilganligi kuzatiladi. Kasallikning sarg‘ayish turiga shaftoli 
va astrani sarg‘ayishini, sholini pastbuyli sarg‘ayish kasalliklarini xamda boshqa bir qator 
misollarni keltirishimiz mumkin. 
Mikoplazma qo‘zg‘atadigan pastbo‘ylilik va supurgilarni hosil qilish kasallik turlari ham 
keng tarqalgandir. 
Pastbo‘ylilik kasallik turini ko‘proq g‘alla donli ekinlarda kuzatiladi. Kasallikni bu turi bilan 

---

tanishish uchun sulini pastbo‘ylilik kasalligini olish mumkin. Bunda zararlangan sulining bo‘yi past 
bo‘lib, uning poyasi rivojlanmay, butun barglari ildiz atrofiga to‘plangan bo‘ladi, poyalar soni xam 
bir qanchaga yetadi. Bunday o‘simlikning ildizi rivojlanmay, bir tutam bo‘lib qoladi. 
Supurgilarni hosil bo‘lishida zararlangan o‘simlikning shoxlarini o‘suv nuqtasidan bir 
novdaning o‘rniga bir qancha novdalar rivojlanishi tufayli ular mayda bo‘ladi, buni chetdan 
qaraganda supurgilarga o‘xshatiladi. 
Mikoplazma qo‘zg‘atadigan kasallikni bu turiga misol qilib tolni supurgi hosil qilish 
kasalligini olishimiz mumkin. 
Mikoplazmalar qo‘zg‘atadigan o‘simlikning generativ a’zolarining o‘zgarishi turida 
zararlagan gullarni rangi yashil tusga kiradi va gul kosa barglar ko‘pincha rivojlanib ketadi. 
Kasallikning bu turiga misol qilib pomidorning, bulg‘or qalampirining, baqlajonning stolbur 
kasalliklarini va boshqa kasalliklarni olish mumkin. 
Mashg‘ulot davomida viruslar va mikoplazmalarga xos bo‘lgan kasallik turlarini o‘zaro 
taqqoslab ko‘rib chiqish kerak hamda rasmlarini chizish zarur.