C-) Harcama Yöntemi: Faktör sahipleri, gelirlerini, üretilen mal ve hizmetleri satın almak için harcayacaklarına göre, üretim ve gelir yöntemleriyle bulunacak değerin aynısı, mal ve hizmetler üzerine yapılan harcamaların toplamından da bulunabilecektir.
C-) Harcama Yöntemi: Faktör sahipleri, gelirlerini, üretilen mal ve hizmetleri satın almak için harcayacaklarına göre, üretim ve gelir yöntemleriyle bulunacak değerin aynısı, mal ve hizmetler üzerine yapılan harcamaların toplamından da bulunabilecektir.
Gerçekte harcamalar şu dört kalemden oluşur :
Özel tüketim harcamaları (C),
Özel yatırım harcamaları (I),
Kamu harcamalar (G) ile
İhracat - ithalat fazlası (X-M).
Bunlar GSMH = C+l+G + (X-M) ile ifade edilebilir
1-2-) Gayrisâfi Yurtiçi Hâsıla (GSYİH):
1-2-) Gayrisâfi Yurtiçi Hâsıla (GSYİH):
Yurtiçinde üretilmiş nihai mal ve hizmetlerin değeridir.
GSMH = GSYİH + Net dış faktör geliri
Dış faktör gelirleri şu kalemlerden oluşur;
• İşçi gelirleri (+)
• Faiz gelirleri (+)
• Girişimci hizmetler gelirleri (+)
•Faiz ödemeler (-)
• Kâr transferleri (-)
Türkiye’de yıllar itibarıyla, ekonomide meydana gelen yeniklerin hesaplara yansıtılabilmesi amacıyla, 1987 bazlı seriden, 1998 bazlı GSYİH serisine, TÜİK çalışmalarıyla, geçen yıllarda
geçilmiştir.
Örneğin, 2007 yılı GSYİH değeri cari fiyatlarla %12,9’luk artışla 856.387 Milyon YTL, ABD doları cinsinden %25,1’lık artışla 658.786 Milyon Dolar, sabit fiyatlarla %4,5’lik artışla 101.046 Milyon YTL olmuştur.
1-3-)Safi Milli Hâsıla (SMH), Milli Gelir (MG), Kişisel Gelir (KG), Harcanabilir Gelir (HG) ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir
1-3-)Safi Milli Hâsıla (SMH), Milli Gelir (MG), Kişisel Gelir (KG), Harcanabilir Gelir (HG) ve Kişi Başına Düşen Milli Gelir
1-3-1-) Safi Milli Hâsıla (SMH)
Bir ülke sınırları içinde belirli bir dönemde üretilen mal ve hizmetlerin parasal değerine GSMH denmesinin sebebi, üretilen mal ve hizmztlerin üretim sürecinde kullanılan üretim faktörlerinin uğradığı aşınma ve yıpranma paylarının (amortisman) göz önüne alınmasıdır. GSMH’dan, o yılın amortisman payları çıkarıldıktan sonra SMH ulaşır.
SMH= GSMH-Amortismanlar
1-3-2-) Milli Gelir (MG)
Milli gelir, bir ülkede bir yıl içerisinde üretilen mal ve hizmetlerin net piyasal değerine (vergiler hariç) eşitir.
MG= GSMH - Amortismanlar - Dolaylı Vergiler veya + Sübvansiyonlar
Yani, SMH‘dan, fertlerin gelirlerine intikal etmeypıp hazineye intikal eden KDV, ÖTV gibi vasıta vergiler çıkarılacak olursa, geriye üretim faktörlerinin (toprak, emek, sermaye ve müteşebbis) hizmetleri karşılığı elde ettiği gelirin toplamına milli gelir.
Yani, SMH‘dan, fertlerin gelirlerine intikal etmeypıp hazineye intikal eden KDV, ÖTV gibi vasıta vergiler çıkarılacak olursa, geriye üretim faktörlerinin (toprak, emek, sermaye ve müteşebbis) hizmetleri karşılığı elde ettiği gelirin toplamına milli gelir.
MG=SMH-Vasıtalı Vergiler+ Sübvansiyonlar
Sübventionlar, devlet tarafından üreticiye teşvik alacıyla verilen karşılıksız mali yardımları kapsar.
1-3-3-)Kişisel Gelir (KG)
Kişisel gelir, bir ekonomide bir dönemde milli gelire dahil olduğu halde üretim faktörlerinin eline geçmeyen gelirlerin milli gelirden çıkartılması ve milli gelire dahail olmadığı halde üretim faktörlerinin eline geçen gelirlerin milli gelire eklenmesi süretiyle hesaplanan bir değerdir. KG= MG - Sigorta Pirimleri - Kurumlar Vergisi- Dağıtılmayan Kârlar + Transferler
Transferler, devletin emeklilere, kimsesizlere, yoksul ve işsizlere üretim karşılığı olmadan yaptığı karşısızlık ödemelerdir.
Transferler, devletin emeklilere, kimsesizlere, yoksul ve işsizlere üretim karşılığı olmadan yaptığı karşısızlık ödemelerdir.
Kurumlar vergisi, firmaların kârlarından ödedikleri bir vergidir.
Dağıtılmıyan kârlar ise, şirketler yıl sonunda o yıl içinde elde ettikleri gelirleri hissadarlara dağıtırlar. Ancak uygulamada kârın tümü değil bir kısmı dağıtılır, geri kalanı yeni yatırımlara finansman olarak kullanılır.Bu olaya « Oto financement » denir.
1-3-4-) Kişi başına düşen milli gelir iktisadi refahı bir ölçüsüdür. İktisadi refah, ekonomide kıt kaynaklarla elde edilen haz ve tatmin duygularının para birimi ile ifadesidir. GSMH bir ekonominin toplam üretim gücünü gösterdiğine göre, acaba bu gücün ne kadarı toplumu meydana getiren bireylerin iktisadi refahlarına yansımaktadır. Kişi başına düşen GSMH, GSHM’nin ülkenin toplam nüfusuna bölünmesiyle bulunan bir değerdir. Yani ;
1-3-4-) Kişi başına düşen milli gelir iktisadi refahı bir ölçüsüdür. İktisadi refah, ekonomide kıt kaynaklarla elde edilen haz ve tatmin duygularının para birimi ile ifadesidir. GSMH bir ekonominin toplam üretim gücünü gösterdiğine göre, acaba bu gücün ne kadarı toplumu meydana getiren bireylerin iktisadi refahlarına yansımaktadır. Kişi başına düşen GSMH, GSHM’nin ülkenin toplam nüfusuna bölünmesiyle bulunan bir değerdir. Yani ;
Kişi Başına Düşen Milli Gelir = GSMH/Toplam Nüfus
Örneğin, Türkiye’de, 1998 bazli seriye göre, 2007 yılında kişi başına düşen gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 12 132 YTL, ABD doları cinsinden ise 9 333 dolardır.
