Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

T a s h q i xoti ra. 
Tashqi xotira SH K ning tashqi qurilmasi b o ’iib, bu qachondir 
masalani yechish uchun kerak b o ’lishi m um kin b o ’lgan m a ’lumotni uzoq vaqt 
saqlash uchun ishiatiladi. Xususan, tashqi xotirada kompyuterning butun dasturiy 
t a ’minoti saqlanadi. Tashqi xotira turli xil eslab qolish qurilmalarini o ’z ichiga oladi, 
lekin ulardan en g k o ’p tarqalgani, deyarli istalgan kompyutyorda mavjud b o ’lgan va 
strukturali sx em ad a k o ’rsatilgan qattiq (Q M D Y ) va egiluvchan magnit disklardagi 
y i g ’uvchilardir (EMDY).
Tashqi xotira qurilmalari sifatida k o ’pincha yana optik diskdagi y ig ’uvchilar 
(CD R O M -C om pact Disc Read O nly M em ory ) va qa mroq hollarda kassetali magnit 
lentadagi eslab qoluvchiq urilmalar (strimmerlar) ishiatiladi.
T a ’m i n o t m a n b a i
- SHK ning avto nom va tarmoqli energ ota’minoti tizimini 
o ’z ichiga olgan blok.
T a y m e r - mashina ichidagi haqiqiy vaqt elektron soati. u kerak b o ’lganda, joriy 
vaqt paytini avtomatik olishni ta 'm in laydi (yil, oy, soatlar, minutlar, sekundiar va 
sekund ulushlari). Taymer avto nom t a ’minot manbaga-a kkumulyato rg a ulanadi va 
m as hina tarmoqdan uzilganda ham ishlayveradi.
T a s h q i q u r i i m a la r .
SHK ning tashqi qurilmalari (TQ) - har qan day hisoblash kompleksining muhim 
tarkibiy qismidir, shuni aytish yetarliki, T Q butun SHK narxining 80 - 85 % ini 
tashkil etadi.

---

S H K ning TQ, mashinani tashqi muhit: foydalanuvchilar, boshqarish o b ’ektlari 
va b o sh q a EHM lar bilan o ’zaro ishlashini t a ’minlaydi.
1.7.2. S h a x s i y k o m p y u t e r l a r n i t a s h q i a p p a r a t l i v o s it a la ri.
SHK tashqi qurilmalariga quyid agila r kiradi [29]:
• tashqi eslab qolish qurilmalari (T E Q Q ) yoki SH K ning tashqi xotirasi;
• foydalanuvchin ing muloqot vositalari;
• m a ’lumotlarni kiritish qurilmalari;
• m a ’lumotlarni chiqarish qurilmalari;
• alo qa va te lekom m unik atsiy a vositalari.
Foyda la nuvchinin g 
m uloqot 
vositalari 
o ’z 
ta rkib iga 
videoterminallarni 
(displeylar) va m a ’lumotni nutqli kiritish/chiqarish qurilmalarini oladi.
V ideom onito r (displey) - SHK ga kiritilayotgan va undan chiqarilayotgan 
m a ’lumotlarni aks ettirish uchun m o ’ljallangan qurilmadir.
Nutqli kiritish/chiqarish qurilmalari tez rivojlanayotgan m u l ’timed ia vositalariga 
kiradi.
N utqli kiritish qurilmasi - bu turli xil mikrofonli akustik tizimlar, “ tovushli 
sichqonla r” , masalan, odam talaffuz qilayotgan h a r f va s o ’zlarni anglay oladigan, 
ula m i identifikatsiya qiladigan va kodlaydigan murakkab dasturli ta ’minot.
Nutqli chiqarish qurilmasi - bu kom pyuterg a ulangan baland gapiruvchilar 
(dinamiklar) yoki tovushli kolonkal ar orqali ishlab chiqariladigan, raqamli kodlarni 
h a r f va s o ’zlarga o ’zgartirishni bajaradigan turli xil tovush sintezatorlari.
M a ’lumotlami kiritish qurilmalariga quyidagilar kiradi:
• klaviatura - SHK ga sonli, matnli va boshqaruvchi axborotni q o ’lda kiritish 
uchun interfeys qurilma;
• grafik planshetlar (digitayzerlar) - planshet b o ’yicha max sus k o ’rsatkichni 
(p eroni) harakatlantirish yo'li bilan grafik m a ’lumotlarni, tasvirlarni q o ’lda kiritish 
uchun pero siljiganda uning koordinatalari o ’qiladi va bu m a ’lumotlar SH K ga 
kiritiladi;
• skanerlar (o ’quvchi avtom atlar) - mashin ad a yozilgan matnlar, grafiklar, 
rasmlar, chizmalarni q o g ’ozdagi tashuvchilardan avtomatik o ’qish va SH K ga kiritish 
uchun m o ’ljallangan;
• ko'rsatis h qurilmalari (grafik manipulyatorlar) - grafik axborotni displey 
ekraniga kiritish uchun qursor harakatini ekran b o ’yicha boshqarish y o ’li bilan va 
keyinchalik kursor koordinatini kodlash va uni SHK ga kiritish bilan (joystik -
richag, "sichqoncha", trekbol - gardishdagi shar, y o ru g ’lik perosi va b.);
• ensorlik 
ekranlar 
-
tasvirlar, 
dasturlar 
yoki 
buyrqularnin g 
alohida 
elementlarini displeyning poliekranidan SHK ga kiritish uchun m o ’ljallangan 
qurilmalardir.