Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

6-rasm. M ikrooperatsiyalar zortasida m in im a l kodlash ja ra yo n i.
Qarab chiqilgan o ’tishlarning ham masini bajarish uchun BQ tarkibida ushbo’lar 
bo’lishi kerak: ichki adreslarining manbasini m u l’tiplekslaydigan vosita (2.8.v-rasm
97

---

turidagi o ’tishlar), inkrementatorli va direktorli nolning m ikro pro gram m ali sanagich 
registrini (1), to ’liq q o ’shuvchi (3,4), niqoblaydigan vosita adreslarining maydonini 
konkatena tsiyalaydigan (v), hoiatlarni qayd qiluvchi vosita bilan stekli xotirani 
(to ’liq/bo’sh) tashqi 
qu rilm ala rg a adreslash uchun m ikropro gram m ali xotira 
chiqishida uchta holatli buferli sx em ag a eg a b o ’lishi kerak.
Navbatdagi adresni aniqlash uchun eng oddiy qurilm ala rga inkrementli 
sanagich kiradi. Nav batd agi m ikro kom andani adresi bajarilayotgan buyru qning 
adresining bittaga ortishi ( k o ’payishi) bilan aniqlanadi. Bunday boshqaruvchi 
qurilma mik ro kom andanin g tarkibini tabiiy o ’zgarib borishini nazard a t o ’tadi, y a ’ni 
navbatdagi mikrokom andala r undan avvalgisidan bitta adresga farq qiladi.
2.
7 
rasm. M ikrooperatsiyalar zo n asida m aksim al kodlash ja ryo n i.
Shartli va shartsiz o'tishlarni tashkil qilish uchun m ikro kom andanin g tartibini tabiiy 
o ’zgartiruvchi qurilmalarda shartli o'tu vchi buyruqning adresniy m anbasi va maxsus 
xizmatchi m ikro kom andala r bo'lishi kerak. Bunday BQ afzalligiga u adresni tashkil 
etg anda 
yuqori 
tezlikka 
crishish 
mumkinligi 
kiradi, 
kam chiligig a 
esa 
m ik roprogram m ada davrni tashkil etishning murakkabligi, mik ro kom andala rn ing 
ayrim ketma-ketligini joylash ish in i murakkabligi va boshqaruvchi xotirada bitta 
ketm a-ket mikro kom andadan boshqa ketma-ket mikro kom andaga o ’tishni tashkil 
qilishning murakkabligi kiradi.
2.9-rasmda inkrementli sanagich asosida adresni ishlab chiqarib beruvchi 
blo kni ng sxemasi keltirilgan. M ul'tipleksor m ikro pro gram m a orqali boshqariladi va 
adreslar registrning (A Rg) kirishiga tashqi M l magistralidan yoki inkrementli 
sanagichning (Sg) chiqishidan m a 'lu m o tlarn in g tushishini ta ’minlaydi.
Inkrementli sanagichning qiymati navbatdagi m ikro kom anda bajarilgandan 
keyin bittaga k o ’payadi. M ik rokom andalarning boshqa ketma-ketli o ’tishi Ml 
magistralida 
boshlang’ich 
adre snin g 
yangi 
ketma-ketligini 
va 
keyinchalik 
boshqarishni inkrementli sanagichga berishni talab etadi.
98

---

Sg - inkrementli sanagich, MS - m u l’tipleksor, A Rg - adreslar registri, Ml 
magistral, DXQ - doimiy xotira qurilmasi, SH Rg - shartli registr.
99

---

2.9-rasm . A dres ishlab ch iq ish b lo kn in g tuzilish sxem asi.
N azorat savollari
1. 
Mik ro pro tse so r boshqaruvchi qurilmalarini turlari va ularni bajaradigan 
vazifalari.
2. 
Apparatli (sxemali) yoki qatiq logikali boshqar uvchi qurilmani tuzulishi va 
ishlash prinsipi.
3. 
Egiluvchan logik matritsa asosidagi bosh qar uvch i qurilmani tuzulishi va ishlash 
prinsipi.
4. 
Egiluvchan logik matritsa asosidagi boshqar uvchi qurilmani bloklarini tarkibi, 
vazifalari va ishlash prinsiplari.
5. 
M ikrokom andalar dishifratorini vazifasini tushuntiring.
6. 
M ik roprogram m a la r xotirasini blokini vazifalarini ayting.
7. 
Adreslarni generatsiyalovchi blokni vazifasini ayting.
8. 
Sinxronizatsiyalovchi blokni vazifasini gapirib bering.
9. 
M i k ro p ro g r a m m a deganda nimani tushunasiz?
10. M ik ro k o m a n d a deganda nimani tushunasiz?
11. M ikro am al deganda nimani tushunasiz?
12. 
A m allar kodini bajarilishini tushuntirib bering.
13. K o m a n d a davri deg an da nimani tushunasiz?
14. M ashin a davri deganda nimani tu shunasiz?
15. Im p u l’s, taktli im pul’s, takt deganda nim ani tushunasiz?
16. Bitta taktda nimalar bajarilishi m um kin?
1 7. Boshqariluvchi qurilmalarga qanday talabla r q o ’yiladi?
18. E giluvchan logikali boshqaruvchi qurilm a d eganda nimani tushunasiz?
19. B oshqaru vchi qurilma tashkil etadigan buyruqlarni keltiring.
20. B uyruqlar sanagichi registrini qiymatlarini boshqaruvchi qurilmaga b o g ’liqligini
100

---

tushuntiring.
21. Mikro komandalar deshifratorining chiqishlaridagi signallar qayoqqa uzatiladi va 
ularni vazifalarini tushuntiring.
22. Pentium Mikroprotsessorini boshqaruvchi qurilmasini arxitekturasi, bloklarining 
tarkibi va vazifalarini keltiring.
23. Pentium 
Mik ro pro tsess or 
K8086, 
К 580 
seriyali 
mikroprotsessorlarini 
boshqaruvchi qurilmalarini tuzulishi va ishlashlarida qanday farq bor?
24. Mikroprotsessorli sistem aning logik strukturasini tarkibiga kiruvchi bloklarni va 
zvenolarini bayon eting.
25. Mikroprotsessorli sistem asida q o ’llaniladigan xotira elementlarini va ularni 
vazifalarini keltiring.
26. nformatsion kontrollerini vazifasini keltiring.
27. Mikroprotsessorli sistem ada mikroprotsessorni vazifasi nimada?
28. M a'lu m o tlam i mikroprotsess orga kirituvchi bloklarni sanang.
29. M a ’lumotlami mikroprotsess ordan qabullovchi bloklarni keltiring.
30. Rivojlangan m ikropros essor sistemasini logik strukturasini, uning tarkibiga 
kiruvchi bloklarni vazifalarini bayon eting.
31. Rivojlangan mikroprotsess or sistemasida mikroprotsessorni vazifasini bayon 
eting.
32. Guruhli kontrolleriarini vazifalarini, ishlash prinsiplarini keltiring.