Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

B o s h q a r u v c h i m a g is t r a l. 
MP va ayrim kirituvchi/chiqaruvchi qurilmalarning 
shinalari qurilm alarning amallarini aniqlash va sinxronizatsiyalash vazifasini 
bajaruvchi boshqaruvchi xabarlarni ishlab chiqadilar. Bu xabarlar boshqaruvchi 
magistrallar (BM) deb ataluvchi bir tom onga y o ’nalgan shinalar to ’plami orqali 
uzatiladi. 
Elektron 
sistemasidagi 
ham m a 
boshqaruvchi 
xabarlar 
sistemali 
sinxronizatsiyalash xabarlari bilan moslashtirilgan. Bu xabarlar KIS kristalining 
ichidagi har xil qurilma va bloklar h a m d a bo sh qa qurilmalarning ishlashining 
boshlanishini (tutashini) va ketma-ketligini aniqlab turadi ( k o ’rsatadi).
Sinxronizatsiyalangan im pul’slar ketma-ketligini chiqarib turish uchun asosan 
tashqi yoki ichki kvartsli generator q o ’llaniladi. Mikroprotsess or chiqarib beradigan 
sinxronizatsiyalangan xabarlar bitta, ikkita va k o ’p fazali b o ’lishlari mumkin.
H ar bir M P o ’zin ing n oyob b o ’lgan b o s h q a r u v c h i xabarlariga e gadirlar. 
S h u n g a q a r a m a s d a n a so s an h a m m a M P lar u m u m i y x a b a r l a r g a egadirlar.
Bu um um iy xabarlarning ichida boshqaruvchi pul’tda ishlab chiqiladigan 
"Nolga Keltirish" - kirish xabaridir. Bu xabar MP ning ichki registrlarini 
ham masini "nolga" keltiradi va programmadagi buyruqlarni ketma-ket bajarilishini 
aniqlovchi buyruqlar sanagichini progr ammadagi buyruqning birinchi adresi bilan 
yuklaydi.
107

---

D 3 D 2 D I DO
3.2-rasui. U chta ifiy m a tla r re g istrla r in i u m u m iy m a g istra lg a u la n ish sx em a si
3.1 - j a d v al
i 
Rzp
RV
R U “ 0 ”
C h iq i s h ho lati
0
i
1
r -
Q
o
= 0 , = Q 2 =
o
1
l
0
0 , = A ,
! 
0
l
0
(S ni o r q a fr o n tid a ) S a q la s h rejim i
(S xab arlari t a ’sir e tm a y d i)
: 
0
0
0
“ O ’c h i r i l g a n ”
108

---

Kirituvchi/chiqaruvchi qurilm alarning xususiyati shundayki, y a ’ni agarda M P 
o ’z vaq tida qu rilm a bilan kerakli amalni o ’tkazm asa, u holda m a ’lumot y o ’qolishi 
mum kin . Shuning uchun ham tashqi qurilm ala r M P ning tayyor ekanligini bildiruvehi 
"protsessorni vaqtinchalik t o ’xtatishga so’rash" xabarini beradi. A gard a "s o’rash" 
qabul qilingan b o ’lsa, u holda M P "V aqtincha qanoatlantiradi" degan j a v o b xabarni 
ishlab chiqadi.
MP ni ichidagi qurilmalarni ishlashiga har xil vaqt ketadiganligi uchun tashqi 
qurilmalar, M P bilan birga ishlash uchun, o ’zidan MP holatini, tayyorligini va sh. 
o ’xsh. s o ’rash uchun kerakli xabarlarni M P dan s o ’raydi. MP o ’z navbatida an a shu 
xabarlarga ja v o b beradi. Bunday xabarlarni soni o ’ntagacha yetishi mumkin.