Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

~ 2 S - r t is iiL ii)
k v a n s li ( k e r a m ik a li) r e z a n a t o r : h j 
R C ta s lu ji z a n ji r i n i h i k l l i  
g e n e r a lo r g a n la n is h .sxem asi.
Kvartsli va keramikli Q rezonatori X T A L l yoki ХТЛ1.2 xulosasiga ko'ra 
yoqiladi, qaysiki intervertirlash kuchaytirgichdagi kirish va chiqish o'zi bilan oddiy 
tarzda ko'rsatadi. Aniq to’ lqin rezonatori uchun shartli sig'imi uchun C l va S2 M K 
ishlab chiqaruvchilar tomonidan aniqlanadi. Mustahkam generator islii uchun gohida 
rezistor X T A L l va XTAL2 xulosasi orasidagi bir qancha MO„im talab qiladi. Kvartsli 
rezonatorni ishlatilishi katta tarzda aniqlikni ta’ niinlash imkoniyatini beradi va 
mustahkam taktli to’ iqin (kvartsli to’lqin rezonatorini yoyilishi odatda 0,01% ni 
tashkil etadi). Bundav darajaning aniqligi soatning aniq vaqtini ko’rsaiib yurishi yoki 
tashkilotning boshqa uskunalar bilan ta’minlanishi uchun talab qilinadi. Kvartsli 
rezonatorni asosiy kamchiligi uning zaif mexanik pishiqligi va katta narxga yaqinligi 
bilan hisoblanadi.
Mustahkam taktli to’ lqinni talab qilganda keramikli rezonatorga zarbaning 
vuklanishi ishlatilganda pishiqroq bo’ lishi mumkin. Ko’ pgina keramikli rezonatorlar 
katta sig’ imga ega. ichki elementlarni sonini 3 dan 1 gacha kamaytirishga imkon 
beradi. Keramikli rezonatorlar to’ lqin tartibi bir nechta 10 ta foiz tashkil qiladi 
(odatda 0,5% ga yaqin).
Topshiriqning eng arzon usuli M K taktli to’ lqini RC - zanjirining ichki 
foydalanuvchisi hisoblanadi, 9.24-rasmda ko’ rsatilganidek. Ichki RC - zanjiri 
topshiriqning taktli to’ lqinini katta aniqlikda ta’ minlaydi (to’ lqin 10% gacha yoyilishi 
mumkin).
272

---

Amalda hamma M K taktli signalni ichki manbadan ishga tushiradi, qaysiki ichki 
kuchaytirgichdagi XTAL1 kirishiga beriladi. Ichki taktli generator yordamida 
xohlagan M K taktli to’ lqinini berishi mumkin (chegaralardagi ish qatorida) va bir 
nechta uskunalardagi sinxron ishni ta’minlaydi.
B ir nechta zamonaviy M K, RC tizim ini oezida saqlaydi yoki aylanma generator, 
qaysiki ichki zanjir sinxronizatsiyasiz ishlashni nazorat qilishga imkon beradi. Ichki 
generatordagi ish odatda M K bilan ro’yxatda mos kelgan programmalashtirilgan 
yo’ ldagi bitga ruxsat beradi.
K o ’pincha, vaqt beruvchi element to’ lqini M K modeilari (rezonator RC zanjiri) 
va tuzilgan bo’luvchisi to’ lqinining taqsimlanishi to’ lqin taktlangan fbus bilan qattiq 
bog’ langan. Shuning uchun programma yo’ lidagi to’ lqin o’zgarishi bo’ lishi mumkin 
deb ko’ rsatilmaydi.
7.16.3. MKning ishonarli ishlashini apparatli vositali ta’minlash.
Programmaga murojaat, M K xotirasidagi programmada yozilgan narsa, uning 
ishonarli ishini xohlagan paytda kirish signaliga biriqishini ta’minlashi kerak. Ammo, 
elektromagnit to’sig’ i natijasiga qaramasdan, qabul qiluvchi harakati va boshqa ichki 
vakil topuvchi tomonidan qaraladi, programmaning harakatini bajarishi xato bo’ lishi 
mumkin. Maqsad bilan ishonchli qayta yuklashni ta’minlaydi, M K ishini nazorat 
qiladi va hamma zamonaviy MKda operatorlarsiz sistemalaming ishlash imkoniyatini 
qo’yish asbob vositasini ta’minlaydi, ishonchli ishni ta’minlaydi. Bularga taaluqli: 
formalashtirilgan signal sxema M K ni nolga keltiradi;
Monitor modulining kuchlanish manbasi;
- 
Qo’riqchi taymer.
7.16.4. Formallashtirilgan signal sxema MK ni nolga keltirishi.
Kuchlanish manbai yoqilganda, M K qabul qiluvchi harakati programmani 
xotirada yozilgan qismidan bajaradi, M K kuchlanish manbai harakatini o’ sishi, 
majburiy tarzda oldingi holatiga qaytadi va nolga keltirish holati deb ataladi. M K 
ning dastlabki asosiy ichki yo’ lida, signallar boshqarilishi va ro’yxatlardagi vazifalar 
joylashtiriladi. M K perifiyalar moduli holatidagi boshi, oxirisini aniqlaydi, ko’pincha 
faol bo’ lmagan holatlarda.
Maqsad bilan xohlagan qabul qiluvchi vakilidan qattiq otishda ta’minlashi bilan 
ko’pincha zamonaviy M K qabul qiluvchi harakatdagi detektor tuzilishini har xil 
qo’zg’ atuvchi kuch o’ sish harakati ushlab turadi (Power-On-Reset-POR tuzilishi) 
qaysiki, kuchlanish manbai harakati o’ sish tomonidan signalni nolga keltirishni 
shakllantiradi. Maxsus, M K oilasi holatiga kiruvchi PIC 16 taymer PWAT 
o’ rnatilishi qabul qilish harakati 1,2 ... 1,8V yaqin darajani kesib o’tgandan keyin 
vaqtni sanashni boshlaydi. Oraliq bo’yicha ushlanib qolishi 72ms ga yaqin 
hisoblanadi, harakatga shartli ravishda erishadi.
M K ni nolga keltirish holatidan chiqishidan keyin birdaniga keyingi harakatlami 
bajaradi.
273

---

• 
M K sinxronizatsiya generatorini qo’yib yuboradi, ichki vosita to’ lqini taktli 
bir xil holat uchun vaqtni kechiqishini shakllantiradi;
• 
Mos kelgan registr OZU dagi registlar birga mustaqil quvvatni sanaydi (agar 
kerak bo’ lsa);
• 
Sanovchi guruh manzili programma ishini boshlashni yuklaydi;
• 
Programmadagi xotiradan birinchi programmani tanlaydi va programmani 
bajarishga ishga tushadi.
Birinchi yoki nolga keltirish vektori katakcha xotirasi manzilini, qaysiki birinchi 
guruh bajargan kodni saqlaydi.
MK ni aylantirish uchun noiga keltirish holatidagi manba kuchlanishi yetarli 
darajada katta yoki kichkina darajada signal (MK ning xususiyatlari mos kelgan) 
kirishiga beriladi (RESET). Odatda manba kuchlanishi yoqilishidagi signalni nolga 
keltirish uchun va tugmacha bosilgandan keyin RC -• zanjiri ishlatiladi. Tipli 
sxemalar shakllanish signali 7.29-rasmda ko’rsatilgan.
v (' [• 
V I' ti
6)