Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

36. K o ’p p r o s e s s o r l i s i s t e m a l a r n i q o ’lla n il i s h in in g a s o s iy s a b a b l a r i d a n biri
h i s o b l a s h j a r a y o n i n i ________________ h al q i l in a d i g a n bir n e c h ta m a s a l a l a r g a
a j r a ti b , s i s t e m a n i _______________o s h ir i s h ,real v a q t rejim id a ish la s h in i
t a ' m i n l a s h .
A. ketma-ket, tezkorligini 
*
B. parallel, tezkorligini
C. dinam ik, tezkorligini
D. x a m m a j a v o b t o ' g ’ri
3 7 . M P B S s i ic h id a n e c h a xil t u r d a g i sig n a l l a r n i u z a t u v c h i sh in a l a r m a v j u d ?
A. 2 
*
B. 4
C. 1
D. 3
38. O Z U n e c h a xil b o ’ladi?
A. 8
B. 5
C. 3
D. 2 
*
S:iu>l
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Ja\ ob
D
В
D
Л
с
В
А
С
В
В
с
А
С
А
С
D
с
В
С
2 0
21
2 2
23
2 4
25
26
27
28
29
30
31
3 2
33
34
35
3 6
37
38
3 9
1)
C
D
В
Л
Л
!)
D
A
j 
В : С
А
А
с
D
С
Л
С
А
D
88

---

11
B O B . M I K R O P R O T S E S S O R L I S I S T E M A L A R N I L O G I K
S T R U K T U R A L A R I , M P B O S H Q A R U V C H I Q U R I L M A L A R I N I T U Z I L I S H
A S O S L A R I .
2.1 . M ik r o p r o t s e s s o r l i s i s t e m a n i n g l o g ik tuzilishi.
Mikroprotsessor asosidagi haqiqiy elektron sistemasi k o ’p vazifalami bajaruvchi 
qurilmalarni (bloklarni) o ’z ichiga oladi, an a shulardan bittasi MP. Sistemaning 
h am m a qurilmalari standart interfeysga ega b o ’ladi va yag ona m a ’lumotlar 
magistraliga ulanadi ( 2 . 1-rasm). [2,8]
Sistemaga q o ’yilgan talabga k o ’ra M P bitta kristalli yoki KIS, k o ’p kristalli 
mikroprotsessorli komplekti asosida bitta platali qurilma b o ’lishi mumkin.
Sistem ada M P markaziy boshqaruvchi va qiymatlarni arifmetik mantiqiy 
o ’zgartiruvchi qurilm a vazifasini bajaradi. MP, boshqaruvchi qurilma vazifasida 
sistemani mantiqiy qurilmalarini ketma-ket ishlashini ta ’minlovchi sinxrosignallar 
ketma-ketligini va mantiqiy signallarni ishlab chiqadi.
SHM
BM
ш
OZU
U D Q
PZU
D X Q
GE
M P
IQ
IQ
uviv
CH Q
uvv
0X0
2 . 1-rasm . M P li s is te m a n in g m a n tiq iy tu z ilish i
Operandlar deb, MPni arifmetik - logik blokida amaliy o ’zgartirishga mansub 
bo’lgan sonlarga aytiladi. O pera ndla r b o ’iib boshlang’ich son, natija, o ’zgarmas son 
yoki boshqa kattaliklar b o ’lishi mumkin. Mikroprotsessorda amallar bitta yoki ikkita 
operandlar ustida o ’tkazilishi mumkin.
Mikroprotsessor sistem asida xotira har xil xotira qurilmalarida amalga 
oshirilishi mumkin. Xotiralar iqtisodiy-texnik nuqtai nazarga k o ’ra yarim o ’tkazgichli 
doimiy va operativ o ’zgaruvchan xotira qurilmalarida tashkil etilishi mumkin.
Yarim o ’tkazgichli doimiy xotira qurilmasi (D X Q - PZU) sistemaning ishlash 
jaraenida avvaldan yozilgan qiymatlarni faqat o ’qishga imkon beradi.
Yarim o ’tkazgichli tez o ’zgaruch an operativ xotira qurilmasi ( O ’X Q -O ZU ) 
qiymatlarni operativ yozib va o ’qishni t a ’minlaydi (mikroprotsessorni ishlash 
tempiga mos tushadigan). O ’XQ ning kamchiligiga ularning m anbaga b og’ liqligi 
kiradi, y a ’ni m anba o ’chsa m a ’lumotlar y o ’qoladi.
Sistemaning xotirasi adreslanadi, y a ’ni har bir s o ’z xotira yacheykasiga o ’zining 
noyob 
(unikal) 
adresi 
bilan 
yoziladi. 
So’z bu 
ikkilik 
sonlarning 
ikkilik 
razryadlarining y i g ’indisidir. Xotiradan sonlarni o ’qish (olish) yoki xotiraga sonni 
yozish uchun xotiraning adresini aniq berish kerak.
Qiymatlarni kirituvchi qurilma (U V V ) - bu quriimalar, vositalar, MP ning 
registriga yoki xotiraga qiymatlarni tashqaridan (klaviaturadan, boshqaruvchi
89

---

pultdan, 
perfolentadan, 
perfokartadan, 
m agnit 
lentalaridan, 
kasseta, 
diska, 
disp etch er lard an ) uzatish vazifasini bajaradi.
Qiy matla rni uzatuvchi qurilmalar (U V V ) - bu qurilmalar, vositalar M P ning 
registrlaridan yoki xotira yacheykasidan (displey, pechatlaydigan qurilma, tashqi 
xotira qurilmasi, boshqaruvchi qurilma va sh. o ’xsh.) qiymatlarni o ’qish vazifasini 
bajaradi.
Kiritish/chiqarish uchun ishlatiladigan har xil qurilmalarni, ularni h a m m a
bog'lanish la rin i va xabarlarini standart k o ’rinishga keltirish zarur, y a ’ni interfeyslarni 
moslash kerak. Bunin g uchun m a ’lumotli kontroller (informatsion kontroller - IK) 
degan maxsus apparat blokidan foydalaniladi. Bu m a ’lumotli kontroller M P ning 
m a ’lumotli magistraliga ulanish tom onid a standart interfeysga ega, kiritish/chiqarish 
qurilmalari to m onid an esa standart b o ’lmagan interfeysga ega (interfeys -
b o g ’lanishning o ’zgartirgich vazifasini o ’taydigan qurilmadir).
M ikro pro tse ss or O ’XQ, DXQ, kiritish/chiqarish qurilmalari bilan birgalikda 
m ikroE H M ni tashkil etadi.