Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

2.5. IV Iik rokon ia n dalarn in g tip ik tu zili sh i va z o n a l a r d a b a ja r ila d ig a n
ish lari.
MP li qurilmalarda, asosan, mikro pro gramm a asosida ishlaydigan boshqaruvchi 
quriimalar ishiatiladi.
M ikro kom anda so'zi quyidagi tipik formatni o ’z ichiga oladi (2.5-rasm) [8]:
— mikrooperatsiya zonasi;
— navbatdagi adresning zonasi;
— xizmatchi razryadlar zonasi;
— boshqaruvchi razryadlar zonasi;
Mikrooperatsiya zonasi 
bajarilayotgan amalni 
kodini o ’z ichiga oladi. 
Mikroprogrammalashtirish 
amaliyotida 
mikrooperatsiyalar 
zonasi 
alohida 
kodlashning asosiy strategiyasi bor: minimal va maksimal kodlash.
Minimal kodlashda mikrooperatsiyalar zonasi alohida maydonlarga b o ’linadi. 
Ularning har biri m a ’lum razryadlar soniga ega b o ’ladi va kombinatsiyali 
dekodlaydigan 
sxem a orqali amallar qurilmasini aniq boshqaradi. Har xil 
maydonlarning qiymatlari bir biriga b o g ’liq emas. Minimal kodlash strategiyasi 
gorizontal m ikro pro gram m ala shga olib keladi. Mikro komandan ing har bir razryadi 
tegishli blokning yoki amallar qurilmasi uzelining ishlashini boshqarib turadi. 
Mikrooperatsiyalar zonasining razryadi boshqaruvchi qurilmalarning soniga teng.
Maksimal 
kodlashda 
mikrooperatsiyalar 
zonasi 
formatlar 
zonasini 
va
95

---

mikrooperatsiyalar maydonini o ’z ichiga oladi (2.5-rasm). H ar bir format bitta 
am allar blokini boshqarish uchan kerak. H ar bir form atg a belgilab q o ’yilgan 
(terilgan) mikrooperatsiyalar mavjud. Mak sim al kodlanadigan mik ro kom an dalar 
kichkina razryadlarga ega, biroq murakkab deshifratsiyalashni talab etadi, u bir
2.5-rasm. M ikrokom andaning tipik m in i ish i va uni tashkil etuvchi
zonalarining bajaradigan vazifalari.
Adreslarni 
ishlab 
chiqadigan 
blo kni ng 
tuzilishi 
(A IC HB). 
AICHB 
Mikropro grammali boshqaruvchi qurilm anin g asosiy bloklaridan hisoblanadi. Bu 
blok programmala sh ning tilini va logik imkoniyatini aniqlaydi. Bu blokning (tuzilishi 
boshqaruvchi qurilmaga navbatdagi m ikrokom andanin g adresini ishlab chiqish 
mexanizmini k o ’rsatib beradi. MP li hisoblash sistemasida boshqaruvchi qurilma) 
(BQ) mikropro gram m an i boshqaruvchi blo kning mahs us KIS lari asosida amalga 
oshiriladi. 
Mikroprotsessorli 
boshqaruvchi 
qu rilm alarda 
mikrokomandaning 
navbatdagi adresini tashkil etishning en g k o 'p tarqalgan usullari, mikrokom andaning 
formati va xotira styokiga binoan, inkrementli schetchik va "navbatdagi adres" ning 
maydonidan foydalaniladi.
Mikroprotsessorli hisoblash sistemalarida BQ qoid a b o ’y ic ha boshqaruvchi 
mikropro gram m ali blok maxs us KIS asosida tashkil etiladi. Bunday KIS h am m a 
rivojlangan sektsiyali M PK da joriy etilgan va xotirani adreslash uchun foydalaniladi. 
Bu xotirada mikrooperatsiya ko'rinishida ishchi pro g ram m a yoki mahkam langan 
buyruqlar sistemasini interpretatsiyalovchini o ’z ichiga olgan. Boshqaruvchi qurilma 
uchun KIS n in g tu rin i tanlash hisoblash mashinasini aniq q o ’llash uchun q o ’yiladigan 
talab ga ju d a bo g ’liq.
Boshqaruvchi qurilm a shartli va shartsiz o ’tishlarda adreslashning qanday 
usullari borligini va adreslarning manbalarini, adreslarning modifikatsiyalash
96

---

M ikroprogram m a 
orqali 
boshqariladigan 
hisoblash 
qurilmalarining 
algor itmlarida o ’tishlar tiplarining soni chegaralangan. Har bir aniq holatda bu son 
dalillangan b o ’lishi mumkin va sh unga yaras ha mikrokom andalarning adreslari 
ishlab chiqadigan blok ularni bajarilishini t a ’minlashi kerak.
Mikroprogram mali boshqarishning algoritmlarida ushbu o ’tishlar en g k o ’p 
tarqalgan [2]:
1. Ai adresidan Aj adresi bo’yicha biron bir aniqlangan adreslash usuli b o ’yicha 
shartsiz o ’tish (2.8,a-rasm).
2. Biron bir "S" sharti 
bajarilganda Aj 
adresi b o ’yicha va "S" sharti 
bajarilmaganda Ak adresi b o ’yicha shartli o ’tish (2.8.b-rasm).
Davrlarni shart b o ’yicha bajarish. Bu shart 2.8.v-rasmdagi shart b o ’yicha.
3. Shartli o ’tishdan foydalanib yoki b o ’lmasa stek yord am id a (2.8.v.g-rasm) 
bajariladi. Bunday o ’tishlarning bajarilishida stekdan Ak adresiga chiqish "S" sharti 
bajarilganda am al ga oshiriladi.
4. Davrlarning bajarilishini ularga berilgan son bo'yic ha takrorlanishi.
Buni tashkil etish BQ ning tarkibiga kiruvchi (2.8.d-rasm) N1 sonini takrorlovchi 
К sanagichi orqali amalga oshiriladi.
5. Aj mik ro pro gramm asig a shartli o ’tish va undan "S" shartining qiymati b o ’ylab 
(sanagichni qiymati b o ’yicha) qaytish (2.8.v-rasm).
6. Nolli 
xabarlarni 
sanagich-inkrementorning 
adresiga 
uzatish 
bilan 
m ikrokom andani bajarishini takrorlash.
7. Aj m ikroprogr am m asiga shartli o ’tish va undan davrlar sonini (miqdorini) 
sanagich b o ’yicha qaytib o ’tish (2.8.j-rasm).
8. Mikro pro gram m aga 
shartsiz 
o ’tish 
va 
u 
bajarilgandan 
keyin 
asosiy 
program m aga qaytib o ’tish (2.8.z-rasm).
mexanizmlarini aniqlaydi.
1 . 2. ..ti 
b i r i n c h i a m a l
q u r i l m a l a r i n i n g b l o k l a r i n i i s h l a s h i n i
b o s h q a r i s h u c h u n ( y o k i
b o s h q a r u v c h i q u r i l m a l a r n i )
l , 2 . . . n - i k k i n c h i a m a l
q u r i l m a l a r i n i n g b l o k l a r i n i i s h l a s h i n i
b o s h q a r i s h u c h u n ( y o k i
b o s h q a r u v c h i q u r i l m a l a r n i )
1 . 2 .. .n - n - c h i a m a l
q u r i l m a l a r i n i n g b l o k l a r i n i i s h l a s h i n i
b o s h q a r i s h u c h u n ( v o k i
b o s h q a r u v c h i q uri I m a l a rn i )
2.