Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

M a ’l u m o t l a r m a g is t r a li ( M M ) .
M a ’lumotlar magistrali deganda yuqori 
chastotali m a ’lumotli xabarlarni uzatish fizik xususiyatga ega b o ’lgan kabellar va 
simlar (shinalar) y ig ’indisi tushuniladi.
105

---

M a ’lu motlar magistraliga ulanadigan elektron blo klar m a ’lum xususiyatga ega 
b o ’lishi kerak, b o ’lm asa qisqa tutash yoki past qarshilikli iste’molchi tashkil 
b o ’lishi mumkin.
Q i y m a t l a r n i x o tira r e g is tr la r ig a y o z is h v a o ’q i s h j a r a y o n i n i t a s h k il etish
p rin sip i.
Qiymatlarni m a ’lumotli magistrallar orqali uzatish ning um um iy qonuniyatini 
tushuntirishga misol kilib q o ’yidagi uchta 4-razryadli m a ’lumotli magistrallar bilan 
b o g ’langan sinxronlashtiruvchi registrlar sistemasini k o ’rib chiq am iz (3.2-rasm). Ao
- A z kirishlari orqali xabarlar registrga uzatiladi va faqatgin a sinxrolashtiruvchi 
xabarni oldingi fronti orqali "Y ozishga ruxsat" (RZp) de gan boshqaruvchi xabar 
(B X) b o ’lgandagina trigger ishlaydi va bu qiymatlarni yozadi. A g ar RZp 0 b o ’lsa, u 
xolla qiy m atlarning kirish xabarlari triggerlarning kirishlariga tu shm aydilar va 
sh uning uchun ham registrning holatini o'zgartira olmaydi. Bu holatda rejimda Al 
kirish maydon m a ’lumotlami o ’tishi uchun kirish qarshiliklari yetarli kattalikka ega 
bo'la di yani m a ’lumotlar registrga yozilmaydi. Bu holatda registrlarning kirishlarini 
qiy m atlar magistrallarining shinasiga yondash ulash hech qanday muom moni 
keltirib chiqarmaydi.
K o ’rilayotgan sxem ada Q o - Q z m a ’lumotii chiqish xabarlari "O", “ 1” va 
" o ’chirilgan" logik hoiatlarni ishlab chiquvchi boshqariluvchi uchta p o g ’onali 
kaskadlar orqali tashkil etiladi. Registrdagi triggerlarning chiqish kaskadlarini 
boshqarish m a 'lu m o tla m i "chiqarishga (uzatishga) ruxsat" (R V ) degan xabar orqali 
am alga oshiriladi. Chiqishidagi m a'lu m o tlam i uzatishni m an etish (RV=0) 
b o 'lg a n d a am alga oshadi, yani RV^O b o 'lg an d a rezistor kaskadlarning chiqishi 
yuqori qarshilikka ega b o ’lgan rejimga o'tadi. Shuning uchun ham registrlarning 
chiqishlarini ham m a ’lumotli magistrallar shinasiga yondosh ulash hech qanday 
m uam m oni keltirib chiqarmaydi.
Registrlarning triggerlarini holatlarini nolga keltirish "N olg a keltirishga ruxsat" 
(R U O ) degan xabar va sinxronizatsiyalovchi im pul’s orqali am alga oshiriladi.
K o ’rilayotgan 
sxem ada 
registrlarning 
h a m m a
kirishlari 
m a’lumotli 
magistrallarga ulanganligiga qaram asdan, m a ’lumotli xabarlar faqatgina bitta 
kaskadli registrni kirishida R g Z p = l, boshqalarida esa R Zp= 0 bo'lishi kerak. Bunday 
ketma-ketlik har bir kaskadli registrlarning o ’zini RgZp kirishiga beriladigan R3p=l 
xabari orqali amalga oshiriladi. (H am m a RgZp kirishlarida R 3 p = l b o ’lsa, kirish 
xabarlari bir paytda ham m a kaskadli registrlarga yozilishi mumkin). M a ’lumotli 
xabarlarni kaskadli registrlardan ketma-ket uzatish uchin faqatgina tanlangan 
kaskadning registrini RV kirishiga RV=1 xabarini, bosh qalarining kirishiga esa 
RV=0 xabarini berish kifoya. A na shu shart bajarilganda R V = 0 b o ’lgan kaskadli 
registrlar chiqishlarining magistrallar shinasiga yuqori qarshilik bilan ulangan 
b o ’ladi (izolyatsiyalanadi). Qiymatlarni "registrdan - registrga" uzatish quyidagicha 
am alga oshiriladi. Uchta holatli chiqishli registrlarni ishlash ja dval ini k o ’rib 
chiqamiz.
Ishlash ja dvalid an foydalanib R g D l qiymatlar registrining chiqish holatini 
R gD Z registriga uzatish shartini aniqlaymiz (shartli yozish b o ’y ic h a [ R g D l] —>
106

---

[RgDZ]):