Mir Möhsün NƏvvab

Ə L A V Ə:
Bir neçə gün bu əhvalatdan qabaq dörd nəfər müsəlman 
Süleymanlı kəndi yaxınlığında yerləşən müşahidə məntəqəsinə yaxınlaşırlar. 
Həmin müşahidə məntəqəsində ermənilərin səngərləri var imiş. Hər gecə həmin 
səngərlərdə neçə nəfər erməni keşik çəkərmiş. Dörd nəfər müsəlman yavaş-yavaş 
həmin səngərlərə yaxınlaşaraq gördülər ki, dörd nəfər erməni yemək süfrəsi 
açıblar. Biri ağacda kabab bişirir, o biriləri isə süfrəni düzəldir və şərab şüşələrinin 
ağzını açırlar. Dörd ədəd tüfəngi isə kənarda baş-başa çatmışdılar. Müsəlman 
cavanları qəflətən sıçrayıb ermənilərin tüfənglərini ələ keçirdilər və yenə də cəld 
səngərlərə girib tüfəngləri ermənilərə tərəf tuşladılar. Ermənilər baş verən 
hadisədən dəhşətə gələrək, müsəlmanlara yalvarmağa başladılar ki, bizi 
öldürməyin, patrondaşları da sizə verəcəyik. Ermənilər patrondaşları çıxarıb 
atdılar. Müsəlmanlar patrondaşları götürdükdən sonra ermənilərin dördünü də 
güllələyib kəndlərinə qayıtdılar. 
MALIBƏYLİ ƏHVALATI 
Şəvval ayının 17-si, cümə axşamı Şuşakənddən, Daşkənddən, Muxətərdən, 
Keşişkənddən və Daşaltıdan neçə yüz erməni yığılaraq qımdatlarla məsləhətləşib 
belə qərara gəldilər ki, müsəlmanların qüvvələrini zəiflətmək məqsədilə 
kəndlərdən onları qovub təmizləsinlər. Bundan sonra Qalaya hücum çəkib 
müsəlmanların müqavimətini sındırmaq asan olacağını söylədilər. Ermənilər 
tökdükləri tədbirlərə əsasən birinci Malıbəylinin üstünə hücum çəkib oranı tar-mar 
etmək, ev-eşiklərini yandırıb mallarını qarət etmək fikrində idilər. 
Ermənilər bu məqsədlərini həyata keçirmək üçün səhər tezdən Malıbəylinin 
üzərinə hərəkət etdilər. Bu hücumda neçə yüz adam və kəl arabaları iştirak edirdi. 
Onlar kəl arabalarını müsəlmanların mallarını qarət edib aparmaq üçün gətirirdilər. 
Ermənilər Malıbəylini qiblə və qərb tərəfdən mühasirəyə aldılar. Hücum səhər 
tezdən olduğuna görə səngərdə olanlar yatmışdılar. Kəndin səhər tezdən oyananları 
hücumdən xəbərdar olub başqalarına da məlumat verdilər. Səngərdə dayanmış 
müsəlmanlar bu qədər ermənini görən kimi bir-iki güllə atdılar. Ermənilər isə hər 
səngərə yüzə qədər tüfəngdən atəş açdılar. Odur ki, səngərdəkilər atəşin belə 
çoxluğundan vəhşətə gəlib səngərlərdən kəndin içərisinə qaçırdılar. Ermənilər isə 

---

52 
səngərləri tutaraq kəndə daxil oldular. Onlar Hacı Təhmirəzin evini ələ keçirərək 
hər tərəfdən ona od vurdular. Qımdatlardan ikisi sevincindən evin balkonunda 
şadlıq edirdilər. Belə ki, biri əl çalıb, o birisi oynayırdı. Bu zaman Malıbəylinin 
igidləri və tüfəngdarları əhvalatı belə görən kimi nərə çəkib hər tərəfdən 
ermənilərin üzərinə hücum çəkdilər. Bir cavan müsəlman Hacı Təhmirəzin evinin 
balkonunda oynayan ermənini sinəsindən nişan alaraq elə vurdu ki, erməni bircə 
dəfə çığırıb yerə yıxıldı. Həmin cavan bir güllə də çəpik çalan qımdata vurdu. O da 
bərk qışqırıb o biri erməninin yanına yıxıldı. 
Müsəlmanlardan bir atlı Xankəndinə, o birisi isə Qalaya xəbər gətirib 
onlardan kömək tələb etdilər. Dərhal Qalada cavan müsəlman döyüşçüləri 
toplaşaraq Ağa Şamil və Bəşir bəyin rəhbərliyi altında Malıbəyliyə tərəf 
yollandılar. Xankəndindən isə bir dəstə müsəlmanlar kazaklarla birlikdə 
Malıbəyliyə gəldilər. Qaladan və Xankəndindən kömək gələnə kimi Malıbəyli 
cavanları hər tərəfdən ermənilərin üzərinə hücuma keçmişdilər. Hər iki tərəfdən 
güllə yağış kimi yağırdı. Hacı Təhmirəzin evinin balkonunda iki qımdat 
öldürüldükdən sonra ermənilər qaçmağa başladılar. Müsəlmanlar onları təqib 
edərək gülləyə tuturdular. Bu təqib zamanı daha doqquz erməni öldürüldü, neçəsi 
isə yaralandı. 
Ermənilərin Malıbəyliyə hücumunun başlanğıcında Hacı Təhmirəzin evinin 
yanında vuruşma gedərkən müsəlmanlar evi hər tərəfdən gülləyə tuturdular ki, 
ermənilər oraya daxil olmasın. Bu zaman ermənilərin əlinə düşməsin deyə evin 
bəzi qiymətli əşyalarını yığıb özləri ilə aparmaq istəyən iki övrətin erməni 
olduğunu güman edən müsəlman cavanları səhvən onları da vurub öldürmüşdülər. 
Ermənilər Malıbəylidən çıxarıldıqdan sonra Xankəndindən və Qaladan 
gələn dəstələr gurultu ilə Malıbəyliyə daxil oldular və onlar Malıbəyli 
müdafiəçilərinə qoşularaq salavat və «Ya Əli!» nərələri çəkib cəsarətlə ermənilərin 
üzərinə hücum çəkdilər. Ermənilərin gülləbaran edilməsi nəticəsində daha on beş 
erməni öldürüldü. Ermənilər vəziyyəti belə görən kimi pərən-pərən olub qaçmağa 
başladılar. Həmin həlak olan 15 nəfərin meyidini də götürüb kənarda saxladılmış 
və qənimət üçün gətirilmiş arabalara qoyub apardılar. Hacı Təhmirəzin evində 
öldürülmüş 9 erməni meyidi isə oradaca evlə birlikdə yanmışdı. Qaçan erməniləri 
müsəlman döyüşçüləri gülləbaran edə-edə təqib edirdilər. Sonra daşların dibində, 
çökək və çuxur yerlərdə ölən ermənilərin meyidlərini saydılar. Onların miqdarı 80 
nəfərə çatmışdı. Müsəlmanlar tərəfdən isə bu davada ölənlər Hacı Məhəmmədin 
bir cavan oğlu və Hacı Təlmirəzin evindəki iki övrət olmuşdur. 
Hacı Təhmirəzin evində öldürülmüş 9 nəfər ermənidən beşi kazak çinovniki 
paltarları geyiniblərmiş ki, müsəlmanlar onları kazak bilib atəş açmasınlar.