Mir Möhsün NƏvvab

Ə L A V Ə:
1904-cü il iyulun 3-də rus padşahının oğlu oldu. Onun adını 
Aleksey qoydular. 
 
2
Mətndə əlavələr haşiyə kimi göstərilir. 

---

12 
1904-cü İLDƏ BAKIDA ERMƏNİLƏRLƏ MÜSƏLMANLAR
ARASINDA BAŞ VERMİŞ MÜNAQİŞƏ 
 
Əvvəla bunu bilmək lazımdır ki, İrəvan şəhərinin erməniləri çox kinli, 
ədavətli, təkəbbürlü, xudpəsənd və xəmirləri fitnə-fəsad ilə yoğrulmuş adamlardır. 
Hansı vilayətdə ki bunlar tapılır, mütləq orda bir ədavət və iğtişaş olacaq. Qafqaz 
vilayətlərində nə qədər iğtişaş və münaqişələr baş verirdisə, onların birinci 
səbəbkarı İrəvan erməniləri olurdu. 
Bir gün Bakıda olan İrəvan erməniləri şəhərdə iğtişaş salmağa cəhd 
göstərirlər. Belə ki, özünü hamıdan qoçaq və igid hesab edən həmin ermənilərdən 
biri bir müsəlman öldürür. Ondan sonra lovğalanaraq hər yerdə özünü tərifləyir və 
gördüyü cinayətlə fəxr edirdi. Bir gün o, küçədə getdiyi yerdə 18 yaşlı Bakı 
camaatından gənc bir oğlan onun qarşısına çıxıb deyir: 
— O erməni qoçağı sənsən? 
Erməni cavab verir: 
— Qoduq, mənəm! 
Oğlan bu cavabı eşidən kimi tapançanı çıxarıb, erməninin bədəninə üç güllə 
yeridərək öldürür. Ermənilər həmin müsəlman oğlanı tutub, döyə-döyə gətirib 
divanxanaya verirlər. Divanxanada oğlanın üstünü yoxladıqdan və dəfələrlə 
danışdırdıqdan sonra zindana göndərirlər. Ermənilər divanxanada həmin oğlanı 
danışdıran məmura rüşvət verib, razı saldıqdan sonra onu bir də divanxanaya 
gətirilib sorğu-sual edilməsini tələb etdilər. Onlar məmurun qarşısında belə şərt 
qoydular ki, oğlanı məmurun yanına erməni əsgərləri gətirsin. Elə ki oğlanı 
məmurun yanına gətirdilər, dedi ki, mən bütün həqiqətləri açıb danışmışam. Sən 
isə bunların hamısını yazdın. İkinci dəfə buraya məni gətirməyə nə ehtiyac vardı? 
Məmur hirslənərək oğlanın boynuna yumruq vurub əmr etdi ki, onu həbsxanaya 
aparsınlar. Oğlan məmura yalvarıb xahiş etdi ki, onu erməni əsgərləri ilə 
göndərməsin. Çünki onlar yolda məni öldürəcəklər. Məmur ona qulaq asmayıb, 
zindana aparmağı əmr etdi. Həmin İrəvandan olan erməni əsgərlər isə oğlanı çəkə-
çəkə aparıb, bir dar küçədə yerə yıxdılar və süngü ilə dəlik-deşik edib öldürdülər. 
Sonra isə məmura bildirdilər ki, qaçmaq istəyirdi, biz də öldürdük. 
Əlavə:
Karxana sahibi olan sabunçulu Ağa Rəzi adlı böyük bir şəxs 
faytonda küçə ilə gedərkən ermənilərin hücumuna məruz qalaraq öldürülmüşdü. 
Əhvalatdan xəbərdar olan Bakı əhli bundan çox təsirləndilər. Bundan əvvəl də 
ermənilər tərəfindən bir sıra cinayətlər törəndiyinə görə xalq arasında böyük iğtişaş 
baş verdi. Ermənilərin bu düşmənçiliyinə artıq dözməyən camaat bazar-dükanları 
bağlayaraq cavanlar tüfəng-tapança ilə silahlanıb, üz qoydular erməni camaatının 
üstünə. Dükanda ələ düşəni dükanda, bazardakını bazarda, küçədəkini küçədə 
öldürüb, leş-leş üstünə tökdülər. 

---

13