Mir Möhsün NƏvvab

Ə L A V Ə:
Bu günlərdə Malıbəylidə olan kazaklardan biri və bir nəfər də 
qoca müsəlman hər ikisi bir araba ot aparmaq üçün ştaba gəldilər. Bu zaman 
ermənilər onları gülləyə tutdular. Bu qəfil atəşdən kazak ağır yaralandı, müsəlman 
isə həlak oldu. Kazaklar istədilər ki, orada olan ermənilərin hamısını qırsınlar, 
lakin onların böyüyü buna mane oldu. Kazakların rəisinin göstərişi ilə erməni 
evlərinin hamısı mühasirəyə alınaraq axtarış aparıldı. Tapılan tüfəng və patronların 
hamısı müsadirə olundu. Bir erməninin dükanından iki bomba, xeyli barıt və bir 
neçə ədəd beşaçılan tüfəng tapıldı. Təftiş nəticəsində ermənilərdən yetmiş ədəd 
tüfəng müsadirə olundu. 
Ə L A V Ə:
Şuşanın yolu bağlı olduğundan ərzaq qıtlığı yaranmışdı. Bir 
daha müsəlmanların izzətli əyanları və camaatı Qalaya göndərmək üçün neçə min 
pud un, düyü, buğda, qənd, neft və başqa şeylər tədarük etdilər. Dövlət Qala 
yolunu ermənilərdən azad etmək üçün top və beşaçılan tüfənglərlə silahlanmış bir 
neçə dəstə əsgər və onlara rüşvət almayan, xoş xasiyyət bir komandir göndərmişdi. 
Həmin komandir öz dəstəsi ilə Ağdama gələrək gördü ki, Qala yolunu erməni 
quldurlarından azad etmək üçün beş minə qədər silahlı müsəlman igidləri atlanaraq 
onu gözləyirlər. Dövlət dəstələrinin komandiri onlara müraciət edərək bildirdi ki, 
sizin bu işdən ötrü oraya getməyiniz lazım deyil. Mən öz qoşunumla bu yolların 
açılmasına, şəhərə sursat və ərzaq çatdırılmasına müvəkkiləm. Ayrı işlərə mən 
qarışmıram. Odur ki, yolları açıb ərzağı Qalaya çatdırdıqdan sonra siz mənsiz nə 
istəsəniz edə bilərsiniz. Bu sizin öz işinizdir. 
Bundan sonra camaat tədarük etdikləri ərzaq və başqa şeyləri yetmiş 
arabaya yükləyərək dövlət qoşunu ilə birlikdə Şuşaya yola düşdülər. Əsgərana 
çatan kimi komandirin əmri ilə yolun hər iki tərəfində hündürlüklərdə düzəldilmiş 
erməni səngərlərinə toplardan atəş açdılar. Ermənilər pərən-pərən olub hərəsi bir 
tərəfə qaçdı. Səngərlərdə bir erməni belə qalmadı. Xan bağından keçənədək yol 
boyu qurulmuş erməni səngərlərinin hamısı toplardan açılan atəşlərlə darmadağın 
edildi. Bu atəşlərin qarşısına bir erməni belə cürət edib çıxa bilmədi. 
Beləliklə, ərzaq dolu arabalar və qoşun gəlib Şuşaya daxil oldu. Arabalarda 
gətirilmiş ərzağın bir qismi sahiblərinə çatdırıldı, bir qismi isə ucuz qiymətə 
kasıblara və qəriblərə satıldı. Gətirilmiş un isə çörəkçilərə verildi ki, bişirib ucuz 

---

63 
qiymətə xalqa satsınlar. Dövlət qoşununun əsgərləri evlərdə, komandir isə deputat 
Balaca Hacı Sadığın evində tam ehtiramla yerləşdirildi. Şəhərin əyanları və 
ziyalıları gəlib komandirə öz razılıqlarını bildirdilər. 
Bir həftədən sonra şəhərdə əhalinin güzəranı yenə də çətinləşdi. Nəcib və 
qeyrətli müsəlmanlar 130 araba ərzaq hazırlayıb qoşunla birlikdə Şuşaya gətirdilər. 
Yolda ermənilər arabaların hərəkətinə mane olmaq istəsələr də buna nail ola 
bilmədilər. Atılan topların səslərini eşitcək hərəsi bir tərəfə dağılırdı. 
Ərzaq gəlib Şuşaya çatdıqdan sonra qoşunu müşayiət edən və 12 at 
qoşulmuş divardağıdan topu gətirib divanxananın qabağına qoydular. Bu vaxt 
erməni Kiki Kələntərov da generala yaxınlaşaraq xahiş etdi ki, onun şərəfinə 
erməni məhəlləsində hazırlanmış gözəl mənzilə buyursun. General acıqla ona 
cavab verdi ki, siz erməni tayfasına inanmaq olmaz. Gürcü, müsəlman və rus 
qardaşdırlar. Onların sözləri də, özləri də düzdür. Ancaq sizin tayfaya etibar etmək 
olmaz. Buna görə də mən müsəlman məhəlləsində qalacağam.