#Miyachasi yaxshi rivojlangan xayvonlar
Yüklə 162,78 Kb.
|
|
#Miyachasi yaxshi rivojlangan xayvonlar: +:Baliqlar -:Reptiliyalar -:Amfibiyalar -:Chuvalchanglar -:Askaridalar # Bosh miyasi ixtiopsid tipda rivojlangan xayvonlar +:Baliklar, amfibiyalar -:Baliklar va qushlar -:Kushlar va sutemizuvchilar -:Reptiliyalar va qushlar -:Sutemizuvchilar va baliqlar # Atavizimga kirad +: 2 tadan ortik sut bezlarinI bulishi, -: 3-kovok -:ppendiks -: -:Kurak tishlarning bulishi #Antropologiya usullar +:Antroposkopiya, antropometriya -:Tasviriy -:Solishtirma -:Tajriba -:Modellashtirish # Regeneratsiyani asosiy koidalar +:Kuyidagilarni xammasi -:Regeneratsiya kobiliyati xayvonlarning tuzilish darajasiga teskari proporsional bo’ladi -:Yosh organizmlarning regeneratsiya kobiliyati yukori buladi -:Regeneratsiyadauzigaxos tukimalartiklanadi -:Regenratsiya xujayralarning mitoz bulinish yuli bilan amalga oshadi # Epimorfoz - bu: +: Jaroxat yuzasi xisobiga kayta tiklanishi bilan -:Organ va tukimaning fiziologik kattalashi -:Shikastlangan organning kolgan kismi xisobiga tiklanishi -: Organ ichida kuzatiladigan regeneratsiyalanishi -:Xujayralar xosil bulishi # Tashuvchilar orqali yuqadigan kasalliklar . . . deyilad +:Transmissiv, -:Parazitar -:Bakteriyali -:Yukumli -:Infeksion # Amebiazga tashxis qo‘yish uchun tekshirilad +:Axlat -:Teridagi yaradan surtmasi -:Koni -:Biopsiyasi -:Siydigi # Exinokokk uchun asosiy xo‘jayin: +:It, bo‘ri, chiyabo‘ri -:Cho‘chqa -:Yirikshoxliqoramollar -:Odam -:Odamvachuchka # Odam trixinella bilan zararlanad +:Zararlangan, cho‘chqa go‘shti orqali -:Kon so‘ruvchilar orqali -:Yuvilmagan sabzavot va mevalardan -:Sut maxsulotlaridan -:Kon suruvchi xashoratlar orkali #Qishloq kanasi yuqtiradigan kasallik: +:Kaytalamaterlama, -:Tulyaremiya -:Toshmaliterlama -:Ulat -:Ulatvatulyaremiya #Bitlar tarqatadigan qaytalama terlama kasalligi qanday yuqadi? +:Bitning gemolimfasidan -:Iflos qo‘llar orqali -:Iskaptopar orqali -:Xavo-tomchi orqali -:Iflos kullar va xavo-tomchi orkali # O‘lat kasalligini tarqatuvchis +:Burga, -:Bit -:Chivin -:Suvarak -:Vofratpashshasi #Cho‘chqa, ayiq go‘shti orqali odamga yuqadigan kasallik: +:Trixinellezi -:Enterobioz -:Askaridoz -:Opistorxoz -:Ankilostomoz #Drakunkulez yuqad +:Sikloplari bor bo‘lgan suvning ichishi -:Sut maxsulotlarida -:Go‘sht maxsulotlarida -:Iskaptoparlar chaqqanda -:Teri orkali faol invaziya # Teri leyshmanioziga tashxis qo‘yish uchun tekshirilad +:Teridagi yaradan surtma -:Axlati -:Koni -:Balg‘ami -:Siydiki # Xardi – Vaynberg konuni kuzatilad +:Ideal populyatsiyalar -:Barcha populyatsiyalarda -:Demlarda -:Izolyatlarda -:Usimlik populyatsiyalarda #Xayvonlarning filogenetik rivojlanishiga kuydagilarni kaysi biri kirmayd +:Ximoyalovchi rang, -:Baliklardagi suzish pufakchasi -:Gastrula -:Blastula -:Provizor organlar # Deviatsiya kursatad +:Embrional rivojlanishing urta davrlarida organlardagi uzgarishlar, -:Embrional rivojlanishini xar xil davrlardagi uzgarishlar -:Embrional rivodlanishning oxirgi davrlarida yangi belgilarni xosil bulishi -:Embrional rivojlanishdagi evolyusion uzgarishlar -:Embrional davrdagi moslama belgilar # Lipidlar almashinuvining buzilishi kuydagi kasalliklarga olib kelad +:Giperlipidemiya, -:Galaktozemiya -:Marfansindromi -:Mukovissidoz -:Mukopolisaxaridoz #Nukleotidlar almashinuvi buzilishi kuyidagi kasalliklarning rivojlanishiga olib keladi +:progeriya, -:Uroksimonanemiya -:gemofiliya -:Marfansindromi -:Daunsindromi #Lipidlar almashinuvining buzilishi kuyidagi kasalliklarga olib keladi +:Teya – Saksa isindromi, -:Galaktozemiya -:Marfan sindromi -:mukovissidoz -:Lesh- Nayana sinromi #Xardi - Vaynberg konuni buyicha ideal populyatsiyalarda- +:gomo - va geterozigotalarning mikdori avloddan avlodga saqlanadi -:yakindan chatishadigan populyatsiyalarda gomo - va geterozigo tlarning mikdori avloddan avlodga shakidagi -:panmiksiya - erkin chatishish kuzatilmasligi -:ideal populyatsiyada su’niy tanlanish kuzatilmasligi -:ideal populyatsiyalarda gomo - va geterozigotalarning mikdori avloddan avlodga uzgarish stadiyasidagi #Spontan mutatsiyalari olib kelad +:sabablari noanik bulgan tasodifan paydo bulgan belgilar -:radiatsiya nurlari ta’siri tufayli -:zaxarli moddalar ta’siri tufayli -:bakteriyalar ta’siri tufayli -:zamburuglar ta’siri tufayli #Genotip va fenotip 1:2:1 nisbatda ajralishni kuydagi genetik konuniyatda kuzatiladi +:chala dominantlik -:tulik dominantligi -:kodominantligi -:komplementarligi -:polimeriyaligi #Xujayrada xosil bo‘lgan maxsulotlar shakllanad +:Goldji, apparatida -:ribosomada -:xujayra markazida -:eptda -:sitoplazma matriksida # ATF – bu: +:nukleotid, -:genl -:uglevod -:azotliasos -:monosaxarid # DNK reduplikatsiyasi kuzatilad +:sintetikdavrda, -:profazada -:metafazada -:presintetikdavrda -:postsinetikdavrda # i - RNK funksiyas +:oqsil struktura to‘g‘risidagi informatsiyani dnk moleklasidan oqsilga yetkazadigan, -:oqsil sintezida aminokislotalarni tashishi, -:oqsil tuzilishidagi informatsiyani sitoplazmadan yadroga tashishi, -:ribosoma shakllanishi, -:yuqoridagilarni xammasi #Mitozning telofazasida bitta xromosomada nechta xromatida bo‘ladi? +: 1 -: 2 -: 3 -: 4 -: 5 # Jinsiy ko‘payishning jinssiz ko‘payishdan afzalligi quyidagidan iborat: +:populyatsiyaning irsiy o‘zgaruvchanligini oshirishga -:mutatsiyalar chastotasini ko‘paytiradi -:avlodlar soni ko‘payadi -:2 yashash areali kengayadi -:individlarning xalok bo‘lishi kamayadi #Shizogoniya bilan ko‘payadi +:bezgak plazmodiyasi, -:bezgak chivini -:dizenteriya amyobasidan -:infuzoriyadan -:xamma sodda xayvonlardan #Dominant belgi xisoblanadi, agarda gomozigotalar mono-, di- va poliduragay… +:chatishtirilganda birinchi avlodda yuzaga chiqsa, -:yangi belgi xosil bulganda -:yashirin xolda saqlanganda -:yuzaga chiqmaganda -:barcha avlodlarda yuzaga chiqmaganda # Genealogik usul yordamida aniqlash mumkin: +:belgini irsiyligini, nasllanish tpidan, avlodlar shajaradagi ayirim shaxslarning genotipini, -:tugiladigan bolani jinsini -:genlarning birikishini -:tashqi muxit va genotipni belgini yuzaga chiqish rolini -:xromosomalar sonini va tuzilishini o‘zgarishini # Sitogenetik usul yordamida aniqlanad +:xromosomalarning soni va tuzilishida, -:belgini yuzaga chikshida va tashki muxitning rolini, -:belgini nasllanish tipini, -:avlodlar shajaradagi ayirim shaxslarning genotipini , -:kaft va barmoqlarda teri naqshlar o‘rganilishini, # Konkordantlik – bu: +:egizaklarda belgi bo‘yicha o‘xshash -:genning miqdoriy ko‘rsatkichi -:belgini yuzaga chiqish darajasi -:egizaklarning birida belgini bo‘lmasligi -:irsiylanish koeffitsienti # N.I.Vavilovning irsiy o‘zgaruvchanlikning gomologik qatorlar qonuni quyidagi usullarga asos bo‘ldi. +:Modellashtirish -:genealogik -:biokimyoviylik -:egizaklik -:sitogenetik # Jinsni aniqlash uchun qo‘llaniladigan usul: +:jinsiy xromatinni aniqlashda, kariotipni tuzish, -:genealogik metod -:yobiokimyo usuli -:egizaklar usuli -:dermatoglifika # Atavizimga kirad +:2 tadan ortiq sut bezlarini bo‘lishi, -:3-qovoq -:appendiks -:«aql» tishlar -:odamda quloq suprasini xarakatga keltiruvchi muskullar # Endomorfoz – bu: +:organ ichidagi xujayralar xisobiga kuzatiladigan regeneratsiya, -:organ va to‘qimaning fiziologik kattalashuviga -:shikastlangan organning qolgan qismi xisobiga tiklanishi -:jaroxat yuzasi xisobiga qayta tiklanishi -:kattalashish xujayralar xisobiga emas #Transplantatsiya – bu: -:shikastlangan organning qolgan qismi xisobiga tiklanishi -:jaroxat yuzasi xisobiga qayta tiklanishi +: organ va to‘qimani ko‘chirib o‘tkazish -:xujayralarning kattalashish xisobiga kayta tiklanishi -:organizm genotipiga yot genetik materialni kiritishi #Geterotransplantatsiya-bu: -:donor va retsepient bir turga mansub bulisi +:bir turdan boshqa turga organ yeki tukimani transplantatsiya kuchirib utkazishda -:bir tuxumli egizaklar orasidagi transplantatsiyasi -:bir organizmning bita joyidan ikkinchi joyiga to‘qimalarini ko‘chirib transplantatsiyasi -:ikki tuxumli egizaklar orasidagi transplantatsiyasi #Transplantatsiyaning muvaffaqiyatli bo‘lishi - -:resipientning yoshiga -:donorning yoshiga +:organizmning immunologik reaksiyasiga bog‘liq -:resipient va donorning yoshiga -:resipientning fenotipiga #Autotransplantatsiya-bu: -:resipient va donor bir turga mansub bo‘lgan organizmlar -:resipient va donor xar xil turga mansub transplantatsiyalar +:bir organizmning to‘qimasini bitta joydan ikkinchi joyga ko‘chirib o‘tkazish -:egizaklar orasidagi transplantatsiyalar -:ikki tuxumli egizaklar orasidagi transplantatsiyalar #Gomotransplantatsiya-bu: +: bitta turga kiruvchi organizm organi yoki to‘qimasini boshqa organizmga ko‘chirib o‘tkazish, -:bitta turga kiruvchi organizm to‘qimasini boshqa turga kiruvchi organizmga ko‘chirib o‘tkazish -:bir tuxumli egizaklar orasidagi o‘tkaziladigan transplantatsiya -:bakadanolingan organ va to‘qimalarni kurbakaga ko‘chirib o‘tkazish -:Maymuning tukimisini odamga utkazish #Xarakatlantiruvchi tabiiy tanlash olib keladi- -:reaksiya normasini mustaxkamlanishiga -:reaksiya normasini torayishiga +: reaksiya normasini o‘zgarishiga yoki kengayishiga, -:2 va undan ortiq xar xil reaksiya normasiga ega bo‘lish -:barchasi noto‘g‘ri # Stabillashtiruvchi tabiiy tanlanish olib keladi- -:reaksiya normasini o‘zgarishiga yoki kengayishi normasi +:tor reaksiya normasini mustaxkamlanishiga -:2 va undan ortiq xar xil reaksiya normasi -:mikroevolyusiyasi -:makroevolyusiyasi # Dizruptiv tanlanish olib keladi- -:reaksiya normasini o‘zgarishiga yoki kengayishiga -:reaksiya normasini mustaxkamlanishiga +: 2 va undan ortiq xar xil reaksiya normasiga ega bulgan organizmlarning xosil bolishi -:reaksiya normasini torayishiga -:mikroevolyusiyaga # Xardi-Vaynberg qonuni kuzatilad -:xar xil populyatsiyalarda -:demlarda +:ideal populyatsiyalar -:izolyatlarda -:kichik populyatsiyalarda # Xayvonlarning filogenetik rivojlanishiga quyidagilarni qaysi biri kirmaydi? +:ximoyalovchi rangi, -:baliqlardagi suzish pufakchasi -:gastrula -:blastula -:zigota #Deviatsiya ko‘rsatad +:embrional rivojlanishning o‘rta davrlarida organlardagi o‘zgarishlar, -:embrional rivojlanishning xar xil davrlarida o‘zgarishlar -:embrional rivojlanishning oxirgi davrlarida yangi belgilarni xosil bo‘lishi -:embrional rivojlanishdagi evolyusion o‘zgarishi -:embriogenezda xar xil sinflarga mansub bo‘lgan organizmlarda organlarning joylashish joyini o‘zgarishi # Anaboliya bu: -:embirogenezning dastlabki davrlarida o‘zgarishlarni paydo bo‘ladi +:embirogenezning oxirgi davrlarida o‘zgarishlarni paydo bo‘lishi -:embirogenezning o‘rta davrlarida o‘zgarishlarni paydo bo‘ladi -:embriogenezda xar xil sinflarga mansub bo‘lgan organizmlarda organning joylashish joyini o‘zgaradi -:embrional rivojlanishda evolyusion o‘zgaradi # Arxallaksisda organlar rivojlanishidagi o‘zgarishlar: -:embrional rivojlanishning o‘rta davrlarida +:embrional rivojlanishning dastlabki davrlarida, -:embrional rivojlanishning oxirgi davrlarida -:embrional rivojlanishda evolyusion bosqichning tezligini o‘zgarishi -:embrional rivojlanishda evolyusiya natijasida boshqa organning xosil bo‘lishi # Ch.Darvinning evolyusiya xaqidagi asosiy g‘oyalar -:tiriklikning yaxlitligini asosladi +:evolyusiyaning xarakatlantiruvchi kuchini aniqladi, -:tur xakida birinchi tushuncha bergan -:genlar dreyfiga 1-bo‘lib tushuncha bergan -:«gradatsiya» ta’limotini yaratgan # Filoembriogenez – bu: -:embrional rivojlanishda avlodlar belgisini yuzaga chiqishi -:embrional rivojlanishda adaptiv belgilarni yuzaga chiqishi +:embrional rivojlanishda paydo bo‘lgan, voyaga yetganda saqlanadigan va avloddan-avlodga o‘tadigan o‘zgarishlar -:geteroxronik belgilar -;palingenezlar # Palingenezga misollar: +:xorda, jabra yoriqlari, nerv nayi -:amnion va sariqlik xaltacha -:yo‘ldosh va kindik -:provizor organlar -:gomologik organlar # Senogenezga misollar: +:provizor organlar, -:nerv nayi -:jabra yoriqlari -:xorda -:gomologik organlar #Produsentlar – bu: -:geterotorof organizmlari +:noorganik moddalarni organik moddaga aylantiruvchi organizmlarda -:o‘simliklarning parazitlari -:o‘txo‘r xavonlari -:etxur xayvonlari # Ekologiya o‘rganad +:organizmlarning o‘zaro munosabati va tashqi muxit bilan bo‘lgan munosabatlarni, -:evolyusion omillarni rivojlanishi -:ozuqa zanjirini xosil qilgan o‘simlik va xayvonlarining ko‘payishi -:tirik organizmlarda energiya va modda almashinuvi -:odam kazilma ajdodlarning filogenezi #Limitlovchi omillar aniqlaydi -:oziqa moddalarning konsentratsiyasi +:organizmlarning adaptatsion imkoniyati, -:muxit sharoitining xususiyligi -:organizmga tashqi muxitning salbiy ta’siri -:oziq zanjirini xosil bulishi #Ekologik valentlik – bu organizmlarning: -:birgalikda yashashi, ozika zanjirning xosil bulishi +:xar xil muxit sharoitini o‘zlashtirish qobiliyati, -:organizmlarning oddiydan murakkabga, tubandan yuqoriga rivojlanishi -:organizmlarning o‘zaro munosabati -:organizmlarning antogonistik va neantogonistik munosabati # Adaptiv tur shakllanad -:sotsial adaptatsiyada +:tashqi muxitga moslashish jarayonida, -:embriogenezda -:organizmlar filogenezida -:simbiozda # Evritop turlar – bu: +:katta ekologik valentlikka ega bo‘lgan turlar -:birgalikda yashaetgan tur -:kichik ekologik valentlikka ega bo‘lgan tur -:aloxida yashay olmaydigan tur -:ozuka zanjir xosil kilgan organism va tur #Bezgak plazmodiyasi stadiyalari, chivin uchun invazion davr -:gameta +:Gametotsit, -:ookineta -:sporozoit -:ootsista # Bezgak plazmodiyasining to‘qima shakli odamning … organida rivojlanadi -:buyrakda -:boshmiya +:jigarida, -:oshkozon osti bezi -:ingichka ichakda # Jigar qurtining oraliq xo‘jayini uchun invazion davri +:meratsidiy -:sporotsista -:marita -:rediya -:adoleskariya #Mushuk so‘rg‘ichining asosiy xo‘jayin uchun invazion davri -:adoleskariy -:miratsidiy +:metaserkariya -:serkariy -:rediy # Mushuk so‘rg‘ichi chakiradigan kasallik nomlanad +:opistorxez -:fassiolloz -:dikrotselioz -:paragonimoz -:shistozomatoz # Exinokokk uchun asosiy xo‘jayin: +:it, buri, chiyaburi -:cho‘chqa va yirikshoxlimollar -:odam va maymun -:baliq va mollyuskalar -:kemiruvchilar # Odamga baliq gushtidan yuqad +:defillobotriez -:tenioz -:geminolepidoz -:teniarinxoz -:exinokokkoz # Qishloq kanasi tarqatad -:taygaensefaliti +:qaytalama terlama kasalligini, -:tulyaremiya -:toshma literlama kasalligini -:leyshmanioz # Oyoq yalang yurganda odamga yuqad -:trixotsefalez -:trixinellez +:ankilostomoz, -:askaridoz -:drakunkulez # Kanalar chakiradagan kasalliklar: -:tulyaremiya +:kichima, -:rikketsioz -:ensefalit -:pqaytalama terlama #Xo‘jayin almashtirib rivojlanadigan parazitlar: -:egri boshli gijja -:qil boshli gijja +:rishta, -:ostritsa -:askarida #Xo‘jayin almashtirmasdan rivojlanadigan parazitlar: -:keng tasmasimon -:exinokokk +:pakanagijja, -:jigarqurti -:mushuk so‘rg‘ichi #Amebiazga tashxis qo‘yish uchun tekshirilad -:teridagiyaradansurtma -:qon -:biopsiya +:axlat, -:rentgen # Exinokokk uchun asosiy xo‘jayin: +:it, bo‘ri, chiyabo‘ri -:yirik shoxli qoramol -:cho‘chqa -:odam -:baliq # Odam trixinella bilan zararlanad +:zararlangan cho‘chqa, go‘shti yeganda -:yuvilmagan sabzavot va mevalardan -:sut maxsulotlaridan -:turib qolgan suvni ichkanda -:qon so‘ruvchilar orqali # Aktiv invaziya yuli bilan odamga kiradigan parazit: +:egri boshli gijja, -:pakana gijja -:keng tasmasimon chuvalchang -:exinokokk -:jigar qurti #Qaysi xo‘jayinda parazitning voyaga yetgan davri yashasa, yoki jinsiy yo‘l bilan ko‘paysa, o‘sha xo‘jayin . . . . xisoblanad -:oraligi +:asosiy -:dastlabki -:ikkilamchi -:rezervuari # Tashuvchilar orqali yuqadigan kasalliklar . . . deyilad -:virusli +:transmissiv -:bakteriyali -:zamburug‘li -:gelmintozlari #Chivin uchun bezgak plazmodiyaning quyidagi davri invazion xisoblanad -:gametalar -:sporogoniyalar -:uzuk davri +:gametotsit, -: yetilgan shizont davri # Jigar qurtining oraliq xo‘jayin uchun invazion davri xisoblanad +:miratsidiy -:sporotsista -:marita -:rediya -:adoleskariya #Mushuk so‘rg‘ichining asosiy xo‘jayin uchun invazion davri xisoblanad -:adoleskariy +:metaserkariylar -:miratsidiy -:serkariy -:rediy #Interfazaning sintetik davrida sintezlanad +:DNK, oqsil -:DNK -:Oqsil -:RNK va DNK -:RNK #DNK reduplikatsiyasi kuzatilad +:Sintetik, davrda -:Interfazaning postsintetik davrda -:Interfazaning presintetik davrda -:Mitozning profazasida -:Metafazasida #Prokariot organizmlar - bu: +:Yadrosi shakllanmagan xujayralardan tuzilgan, -:Xujayrabosqichiga yetmagan -:Birxujayrali -:Kupxujayrali -:Viruslar #Amitoz bulinish kuzatilad -:Virus va tuban usimliklarda -:Eukariotlarda +:Prokariotlarda, -:Bakteriofaglarda -:Bir xujayrali organizmlarda #Mitoz yuli bilan kupayadigan organizmlar: -:Viruslar -:Bakteriyalar -:Bakteriofaglar +:Sodda xayvonlarning barchasi -:Prokariotlar #Xujayrada yog sintezlanadi +:Sillikendoplazmatik tur -:Ribosomada -:Donadorendoplazmatik turda -:Mitoxondriyada -:Mezosomalarda # Xujayra markazining funksiyas +:Xujayra bulinishida, ishtirok etadi -:Fermentlar sintezida qatnashadi -:Xujayra siklini boshkaradi -:Modda almashinuvida ishtirok etadi -:Oksil sintezida ishtirok etadi #Nuklein kislota monomeri - -:Genlar -:Aminokislotalar -:Nukleozidlar -:Uglevodlar +:Nukleotid # i-RNK funksiyasi +:Oksil strukturasi to‘g‘risidagi axborotni DNK molekulasidan oksil tuzilishiga o‘tkazish -:Oksil sintezi utayotgan joyga aminokislotalarni tashiydi -:Oksil strukturasi tugrisidagi informatsiyani sitoplazmadan yadroga o‘tkazadi -:Ribosomalarni hosil qiladi -:Yoglar sintezida katnashadi #Mitozning telofazasida xromosomadagi xromatidani son +:1 -:2 -:3 -:4 -:5 #Xujayraning yarim avtonom organoidlariga kirad +:Mitoxondriya, plastida -:Mitoxondriya va vakuola -:Mitoxondriya va Goldji apparati -:Mitoxondriya va lizosoma -:Lizosoma va ribosoma #Trofik kiritmalarga kirad -:Melanin -:Gemoglobin +:Ozik moddaning zapasi, -:Insulin -:Tirozin # Ribosoma tuzilgan: +:Oksil, r RNK -:Oksil va i RNK -:Oksil va t RNK -:Oksil va barcha turdagi RNK -:Oksil va uglevod # Yadrochaning funksiyas +:Ribosoma, ribonukleinproteid zarrachalarining sintezi -:Oksil sintezi -:Oksil- yog- uglevodsintezi -:Xromosomalarni xosil qilishi -:Yog va uglevodlar sintezi #Prokariotlarda bulad +:Nukleoid -:Sentriola -:Mitoxondriya -:Goldji apparati -:Shakillangan yadro #Oksil biosintezi borad +:Interfazaning xamma boskichi -:Sintetik davrida -:Presintetik davrda -:Postsintetik davrda -:Mitozning profazasida #Krossingover kuzatiladi +:Meyozning, 1-profazasida -:Meyozning 2-profazasida -:Mitoz va meyozda -:Amitozda -:Meyozning 2- metafazasida # Membrana orkali moddalarning passiv transport +:Diffuziya, osonllashgan diffuziya, osmos -:Osonllashgan diffuziya va fagotsitoz -:Diffuziya va pinotsitoz -:Osmos va gradient konsentratsiyasiga qarshi o‘tish -:Pinotsitoz va fagotsitoz #Membrana orkali moddalarning aktiv transport +:Pinotsitoz, fagotsitoz va gradient konsentratsiyasiga karshi -:Diffuziya hamda osonllashgan diffuziya va osmos -:Diffuziya va pinotsitoz -:Osonllashgan diffuziya va fagotsitoz -:Diffuziya va osmos # Dominant belgi xisoblanadi, agarda . . . . +:Gomozigota organizmlar mono,-di-va poliduragay chatishtirganda birinchi avlodda yuzaga chiqadigan belgida -:Birinchi avlodda yuzaga chiqmaydigan -:Yashirin xolda saqlanadigan -:Geterozigota organizmlar chatishtirilganda yuzaga chiqadigan belgilar -:Birinchi avlodda yuzaga chiksa va yashirin xolda saklanadigan # Genealogik usul yordamida aniklash mumkin: +: Belgini irsiyligini, dominant va retsessisligini, jinsga birikkanligida -: Shajaradagi barcha shaxslar genotipini -: Genlarning birikishini -:Tashki muxit va genotipni belgini yuzaga chikish rolini -:Krossingover sonini # Sitogenetik usul yordamida aniklanad +: Xromosomalarning mikroskopik tuzilishi, soni, shakli -:Genlar faolligi -:Egizaklarda genotip va fenotipi -:Populyatsiyada genlar populyatsiyasi -:Populyatsiyada egzaklar soni # Konkordantlik - bu: -:Belgini yuzaga chikish darajasi -:Genning mikdoriy kursatkichi -:Egizaklarning birida taxlil qilingan belgini bulmasligi -: Egzaklarda belgi buyicha farki +: Egizaklarda belgi buyicha, uxshashligi #N.I.Vavilovning irsiy uzgaruvchanlikning gomologik katorlar konuni kuyidagi usullarga asos buldi +:Modellashtirish -:Genealogik usuli -:Biokimyo usuli -:Egizaklar usuli -:Dermatoglifika usuli #Jinsni aniklash uchun kullaniladigan asosiy usul: +:Sitogenetik -:Genealogikmetod usuli -:Biokimyo usuli -:Egizaklar usuli -:Populyatsionstatistik usuli # Normada erkak organizmda somatik xujayralarida jinsiy X- xromatinni mikdor +:2-5% -:20-40% -:10-20% -:50-60% -:15-30% # Moddalar almashinuvini buzilishi bilan boradigan irsiy kasalliklarni aniklanadigan usul: -:Egizaklarusul -:Duragaylashusul +:Biokimyoviy -:Modellashtirishu usul -:Dermatoglifika usul #Dominant mutatsiyalar yuzaga chikad +: Xam geterozigota, xam gomozigota xolatda -Dizigota xolatda -Fakat gomozigota xolatda -Fakat gemirozigota xolatda - Gomozigota retsessiv xolda # Poliploidiyada kuzatilad +: Diploid xromosomalar tuplamini, bir nechta gaploid tuplamga kupayishi - Xromosoma tuplamini 1 yoki 2 taga xromosomaga uzgarishi -Gaploid tuplamli xromosomaning karraga kamayishi -Xromosomalar sonining 1 yoki 2 taga kamayishi - Genda nukleotidlar almashinishi #Xromosoma abberatsiyalarini kelib chikish mexanizmlar +: Xromosoma strukturasining uzgarishi, -Krossingover -Meyozda xromosomalarning notugri taksimlanish -Mitozda xromosomalarning notugri taksimlanish - Meyozda ota-ona xromosomalarning xar xil kombinatsiyaga xosil qilib ikki qutbga taqsimlanish #Gen mutatsiyalarning kelib chikishi mexanizmlar +: Gen tuzilishidagi uzgarishlar -Fenotipdagi uzgarish -Xromosomadagi uzgarish -Genomdagi uzgarish -Xromosomalar sonini 2 karra oshirishi #Monogen kasalliklar +:Alkaptonuriya -:Edvarssindromi -:Patausindromi -:Daunsindromi -:Klaynfeltri #Fermentopatiyaga kirad +:Fenilketonuriya, -:Kandlidiabet -:Talassemiya -:Uroksimonanemiya -:Daunsindromi # Gemoglobinopatiyalarga kiradigan kasallik: +:Talassemiya, -:Galaktozemiya -:Oligofreniya -:Albinizm -:Kandlidiabet #Eritrotsitlarning shakli uzgarishi bilan boradigan gen kasallig +:Uroksimon anemiya -:Lesh-Nayanasindromi -:Alkaptonuriya sindromi -:Teya-Sakssindromi -:Patausindromi # Monosomiya tufayli kelib chikkan kasallik: -:Daunsindromi -:Patausindromi +:Terner-Sherishevskiy sindromi, -:Edvarssindromi -:Lesh-Nayanasindromi # Edvars sindrom +:47, XU, 18+ -:46 XX 5+ -:47 XU 21+ -:45 XO -:45 XX # Daun sindromiga xos bulgan kariotip: +:47, XX, 21+; -: 45 XO -: 46 XU -: 47 XXXU -: 45XX # Klaynfelter sindromiga xos bulgan kariotip: +:47, XXU; 47,XXXU -:47 XXU 21+ -:46 XU 5+ -:45 XO -:45 XX # Jinsiy xromosomalar trisomiyasi tufayli kelib chikkan kasallik: +:JinsiyX- xromosomaningtrisomiyasi -:Daunsindromi -:Patausindromi -: «Mushukchinkirigi» sindromi -:Edvardssindromi #Xujayrada Barr tanachasining soni 2 ta, uning kariotipi bo‘lishi mumkin: +: 47, XXX; 48 XXXU -: 47, XX, 21+ -: 46, XX, 5r- -: 47, XXU -:45, X0 # Komplementarlik ta’sirida 2 ta digeterozigota organizmlarni chatishtirganda belgini ajralish nisbati kuyidagicha bulad +:9:3:3:1, 9:6:1, 9:3:4, 9:7 -:9:4:3, 1:4:6:4:1, 13:3 -:9:4:3, 12:3:1, 13:3 -:15:1, 1:4:6:4:1 -:15:1,13:3 # Epistatik ta’sirida 2 ta digeterozigota organizmni chatishtirganda belgini ajralish nisbati bulad +:9:4:3, 12:3:1, 13:3 -:9:3:4, 9:7, 15:1 -:15:1, 1:4:6:4:1 -:9:4:3, 1:4:6:4:1, 13:3 -:15:1,13:3 # Polimeriya ta’sirida 2 ta digeterozigota organizmni chatishtirganda belgini ajralish nisbati bulad +:15:1, 1:4:6:4:1 -: 9:4:3 - 12:3:1- 13:3 -: 9:4:3 - 1:4:6:4:1- 13:3 -: 9:3:4 - 9:7- 15:1 -: 13:3 - 12:3:1 #Fenotip va genotip buyicha ajralish 1:2:1 bulsa, kanday genetik xodisa kuzatiladi? +:Chaladominantlik, utadominantlik -:Pleyotropiya komplementariya -:Tulikdominantlik polimeriya -:Epistaz chaladominant -:Epistaz polimeriya #Somatik xujayralarda jinsiy X-xromatin kuyidagi shaxslarda aniklanmayd +: Erkaklar -:Kandli diabetda -: Patau sindromli ayollarda -: Daun sindromli ayollarda -:Edvars sindromli ayollarda #Daun sindromini rivojlanishi kaysi mutatsiyalar tufayli kelib chikadi? +: 21 juftxromosomaningtrisomiyasi, -: 13 juftxromosomaningtrisomiyasi -: 18 juftxromosomaningtrisomiyasi -:Monosomiya -: 20 juftxromasomasiningtrisomiyasi #Geteroploidiya - bu: +: Xromosomalarning diploid tuplamini 1,2,3 .. . va xokazoga uzgarishi -:Xromosoma strukturasining uzgarishi -:Genlar sonining uzgarishi -:Genlar strukturasining uzgarishi -: Xromosomalr sonini bir nechta genomga kupayishi #Reaksiya normasini ifodalanadi . . . bilan: +:Genotip, tashk imuxit -:Fakat tashki muxit -:Fakat genotip -:Organizmning ichki muxiti -:Spontan mutatsiyalar #Xromosoma kasalliklariga tashxis kuyishda albatta kullaniladigan usul: +:Kariotipni tuzish, -:Biokimyo -:Genealogik -:Egizaklar -:Biokimyoviy va egzaklarusuli # Klaynfelter sindromida-. . . . bulad +:Erkaklarkariotipida 1ta, ortikchajinsiyX-xromosoma -:Ayollarkariotipida 1 taortikchajinsiyX-xromosoma -:Erkaklarkariotipida 1 taortikchaautosoma -:Ayollarkariotipida 1 taortikchaautosoma -:Aelarda 21 juftxromasomasiningtrisomiyasi # 2 ta kul rang otlar uzaro chatishtirilganda avlodda 12 ta kulrangli, 3 ta qora va 1 ta malla otlar xosil buldi. Bu qanday genetik xodisa? +:Dominan tepistaz -:Retsessiv epistazlik -:Komplementarlik -:Polimeriyalik # Geterozigota ok tovuk va xuroz uzaro chatishtirilganda 13 ta ok, 3 ta rangli tovuk va xurozlar xosil buldi. qanday genetik xodisa? +:Dominan tepistaz -:Komplementarlik -:Retsessiv epistazlik -:Polimeriyalik -:Chala dominantlik # Xushbuy xidli kizil nuxotlar uzaro chatishtirilganda, 9 ta kizil va 7 ta ok nuxotlar xosil buldi, kanday izoxlash mumkin? +:Komplementar -:Dominant epistazlik -:Retsessi vepistazlik -:Polimeriyalik -:Chaladominantlik # Autosom-dominant nasllanishda kuzatilad +: Kasal bolani ota-onasidan biri albatta kasal bulib, belgilar avloddan-avlodga utadi, ugil-kizlar bir xil chastotada kasallanadi, -: Sog‘ ota-onalardan kasal bolalar tug‘iladi -:Kasal ota-onalardan sog‘ bolalar tug‘iladi -: Belgilar otadan fakat kizga o‘tadi -: Belgi onadan fakat kiziga utadi #Terner - Sherishevskiy sindromida: +: Ayollar kariotipida, 1 ta jinsiy X-xromosoma bo‘lmaydi , -: Ayollar kariotipida 1 ta jinsiy X-xromosoma ortikcha -: Erkaklar kariotipida 1 ta jinsiy X-xromosoma ortikcha -: Erkaklar kariotipida 1 ta ortikcha autosoma - :18 juft xromosoma trisomiyasi # +:5-juft xromosoma kalta yelkasi delesiyaga uchraydi, -: 21-juft xromosomani 13-15 juft xromosomaga translokatsiyasi kuzatiladi -: 21-juft xromosomani bitta xromosomaga ko‘payishi -: Jinsiy X-xromosomani inversiyasi kuzatiladi -:21 juft xromosoma trisomiyasi # Xardi – Vaynberg konuni kuzatilad +:Ideal populyatsiyalarda, -:Barcha populyatsiyalarda. -:Demlarda -:Izolyatlarda -:Usimlik populyatsiyalarda # Lipidlar almashinuvining buzilishi kuydagi kasalliklarga olib kelad +:Giperlipidemiya -:Galaktozemiyada -:Marfansindromida -:Mukovissidozda -:Mukopolisaxaridozda #Nukleotidlar almashinuvi buzilishi kuyidagi kasalliklarning rivojlanishiga olib keladi +:progeriya, -:Uroksimonanemiya -:gemofiliya -:Marfansindromi. -:Daunsindromi #Lipidlar almashinuvining buzilishi kuyidagi kasalliklarga olib keladi -:Galaktozemiya -:Marfan sindromi +:Teya – Saksa isindromi, -:mukovissidoz -:Lesh- Nayana sinromi. #Xardi - Vaynberg konuni buyicha ideal populyatsiyalarda- +:gomo - va geterozigotalarning, mikdori avloddan avlodga saklanadi, -:yakindan chatishadigan populyatsiyalarda gomo - va geterozigo tlarning mikdori avloddan avlodga saklanadi -:panmiksiya - erkin chatishish kuzatilmaydi -:ideal populyatsiyada su’niy tanlanish kuzatilmaydi -:ideal populyatsiyalarda gomo - va geterozigotalarning mikdori avloddan avlodga uzgarib turadi #Spontan mutatsiyalari olib kelad +:sabablari noanik bulgan tasodifan paydo bulgan belgilar, -:radiatsiya nurlari ta’siri tufayli -:zaxarli moddalar ta’siri tufayli -:bakteriyalar ta’siri tufayli -:zamburuglar ta’siri tufayli #Genotip va fenotip 1:2:1 nisbatda ajralishni kuydagi genetik konuniyatda kuzatiladi +:chala dominant -:tulik dominantlik -:kodominantlik -:komplementarlik -:polimeriyalik #Xujayrada xosil bo‘lgan maxsulotlar shakllanadi +:Goldji apparatida -:ribosomadan -:xujayra markazidan -:eptdan -:sitoplazma matriksidan # Xromosomalar soni va dnk miqdori yetilgan jinsiy xujayralarda bo‘lad +:n,c -:n,2c -:2n,c -:2n,2c -:2n, 2c # ATF – bu: +:nukleotid -:genl -:uglevod -:azotliasos -:monosaxarid # DNK reduplikatsiyasi kuzatiladi +:sintetik davrda, -:profazada -:metafazada. -:presintetikdavrda -:postsinetikdavrda # i - RNK funksiyas +:oqsil struktura to‘g‘risidagi informatsiyani, dnk moleklasidan oqsilga yetkazadi -:oqsil sintezida aminokislotalarni tashiydi -:oqsil tuzilishidagi informatsiyani sitoplazmadan yadroga tashiydi -:ribosoma shakllanadi -:yuqoridagilarni xammasi # DNK kodi aatga irnkdan komplementar bo‘lgan triplet: +:UUA -:AAU -:SSA -:GGA -:TTA #Mitozning telofazasida bitta xromosomada nechta xromatida bo‘ladi? +: 1 -: 2 -: 3 -: 4 -: 5 # Sitogenetik usul yordamida aniqlanad +:xromosomalarning soni, tuzilishi -:belgini yuzaga chikshida va tashki muxitning rolini -:belgini nasllanish tipi -:avlodlar shajaradagi ayirim shaxslarning genotipini -:kaft va barmoqlarda teri naqshlar o‘rganiladi # Konkordantlik – bu: +:egizaklarda belgi bo‘yicha o‘xshashligi -:genning miqdoriy ko‘rsatkichi -:belgini yuzaga chiqish darajasi -:egizaklarning birida belgini bo‘lmasligi -:irsiylanish koeffitsienti # Jinsni aniqlash uchun qo‘llaniladigan usul: +:jinsiy xromatinni aniqlash, kariotipni tuzish -:genealogik metod -:yobiokimyo usul -:egizaklar usuli -:dermatoglifika usul #DNK reduplikatsiyasi interfazaning kuyidagi davrida kuzatilad +:sintetik davr -: presintetik davrda -: postsintetik davrda -: mitozning profazasida -:amitozda # Prokariot organizmlar: +:xujayra shakllangan, yadroga ega bulmagan, -:xujayra stadiyasigacha shakllangan yadroga ega bulmagan -: bir xujayrali -: ko‘p xujayrali -: xujayra shakllangan yadroga ega bulgan #Amitoz bo‘linish kuzatilad +:prokariotlar -:tuban o‘simliklarda -:eukariotlarda -: bir xujayrali organizmlarda -:zamburug‘larda # Mitoz yo‘li bilan ko‘payadi +: sodda xayvonlarda -: bakteriyalar -:viruslar -: prokariotlar -: ko‘k-yashil suv o‘tlar # Xujayrada yog‘ sintezlanadi +:silliq endoplazmatik to‘rdan -:donador endoplazmatik to‘rda -:mitoxondriyada -: ribosomada -: goldji apparatida #Xujayra markazining funksiyas +:xujayra bo‘linishida ishtirok etish -: fermentlar sintezida katnashadi -: xujayra siklini boshqaradi -:modda almashinuvida ishtirok etadi -: energiya manbai # Yetilgan jinsiy xujayradagi xromosoma va dnk son +: n, c -: n2c -: 2nc -: 2n2c -: 2n4c #Nuklein kislotaning monomeri – +:nukleotidlar -:aminokislotalar -: nukleozidlar -: genlar -: azotli asoslar # i-RNK funksiyasi +: oqsil sintezi tugrisidagi axborotni, dnkdan oqsilga utkazadi -: oqsil sintezi o‘tayotgan joyga aminokislotalarni tashiydi -: oqsil strukturasi to‘g‘risidagi axborotni sitoplazmadan yadroga utkazadi -:ribosomalarni shakllantiradi -: xujayra sitoskeletini tarkibiga kiradi # Mitozning telofazasida xromosomadagi xromatindaning son +: 1 -:2 -:3 -:4 -:5 # Xujayraning yarim avtonom organoidlar +: mitoxondriya, plastida -:goldji apparati sentriolalar -: lizosoma va ribosomalar -:xujayra markazi va yadro -: mikronaychalar va mikrotanachalar #Trofik kiritmalarga kirad +: oziq moddalarning zaxirasi, -: gemoglobin -: melanin. -: insulin -: pepsin. # Ribosomalarning kimeviy tarkib -: barchasi to‘g‘ri -: oqsil va irnk -: oqsil va trnk -:oqsil va barcha turdagi rnk +: oqsil, rrnk # Yadrochaning funksiyas +: ribosomalar, ribonukleinproteid zarrachalarning sintezi -: oqsil sintezi -: yog‘ va uglevod sintezi -:xromosomalar tarkibiga kiradi -:nuklein kislotalarning reduplikatsiyasi # Prokariotlarda bo‘lad +: nukleoid -: mitoxondriya -: sentriola -:goldji apparati -: endoplazmatik tur -: lizosoma #Krossingover kuzatilad +: meyozning, 1-profazasida -: meyozning 2-profazasida -: mitozning profazasida -:amitozda -: endomitozda #Jinsiy xujayralar yetiladi kuyidagi jaraen tufayl +:meyoz -:mitoz -: amitoz -:endomitoz -:endogoniya #Allel genlar: +: gomologik xromosomalarning, bir xil lokuslarida joylashgan -: gomologik xromosomalarning xar xil lokuslarida joylashgan -:gomologik bo‘lmagan xromosomalarda joylashgan -: xar xil juft xromosomalarda joylashgan -: autosomalarda joylashgan -: jinsiy xromosomalarda joylashgan #Egizaklar usulida keng kullaniladi - …. +:Xolsinger formulasi, -:Xardi-Vaynberg formulasi -:N.I.Vavilovning uzgaruvchanlikni gomologik katorlar konuni -:Gekkel va Myullerning biogenetik konuni -:Bekross chatishtirish # Daktiloskopiya- bu…. +:Barmok uchi terisidagi chiziklar tasviri -:Kaft terisidagi nakshlar -:Tovon terisidagi nakshlar -:Kuzning kamalak pardasidagi nakshlar -:Kulok suprasi terisidagi chiziklar tasviri #Proband – bu.... +:Shu shaxsga nisbatan shajaraning tuzilishi, -:Vrachga murojat qilgan bemor -:Vrachga murojat qilgan sog‘lom kishi -:Bemorning akasi yoki opasi -:Bemorning atasi yoki onasi #Sibslar – bu... +:Bitta, ota-onaning bolalari -:Probandning sog‘lom qarindoshlari -:Probandning kasal qarindoshlari -:Vrach tomondan shaxsan tekshirilgan bemor -:Yaqin qarindosh bo‘lgan ota-ona # Irsiy kasalliklarga hos emas +:Tez boshlanishi, tez davolanishi -:Kupincha belgilari erta namoyon buladi -:Kullanilayotgan dori-darmonlarga rezistentlik kuzatiladi -:Juda kup organ va sistemalarda patologik jarayonlar kuzatiladi -:Kasallik belgilari borgan sari avj oladi # Gen kasalliklarning kelib chiqishi kuyidagi omillarga bog‘liq: +:Bitta yoki bir nechta genning, mutatsiyasi tufayli -:Xromosomaning delesiyasi -:Xromosomaning duplikatsiyasi -:Poliploidiya -:Aneuploidiya #Poliploidiyayaga – bu... +:Xromosomalarning, diploid sonini bir, necha gaploid to‘plamga ko‘paishi -:Xromosomalarning umumiy sonini bir juvtga kamaishi -:Xromosomalarning umumiy sonini bir juvtga ko‘payishi -:Xromosomalarning diploid to‘plamini 1-2- 3...ga o‘zgarishi -:Xromosomalarning gaploid to‘plamini 1-2- 3...ga o‘zgarishi # Geteroploidiya – bu... +:Xromosomalarning diploid to‘plamini 1, 2, 3...ga o‘zgarishi -:Xromosomalarning diploid sonini bir necha gaploid to‘plamga ko‘paishi -:Xromosomalarning umumiy sonini bir juvtga kamaishi -:Xromosomalarning umumiy sonini bir juvtga ko‘payishi -:Xromosomalarning gaploid to‘plamini 1- 2 va 3...ga o‘zgarish #Qanday kariotipning o‘zgarishi o‘limga olib keladi +:Autosomalar bo‘yicha monosomiya, -:Autosomalarda bir juvt xromosomalarning bo‘lmasligi Erkak organizmlarda X-xromosomaning bo‘lmasligi -:Ayollarda jinsiy xromosomalar bo‘yicha monosomiya -:Erkak organizmlarda U-xromosomaning bo‘lmasligi # Genetik injeneriya yordamida sintezlangan oksillar +:interferon +:insulin -:gemoglobin -:fibrinogen S :Somatik xujayralarda jinsiy X-xromatin kuydagi shaxslarda kuzatilmaydi +:Terner-Sherishevskiy kasalligida, +:Erkaklarda -:Daun sindromida -:ayollarda S :Autosom-retsessiv xolda nasllanadigan gen kasalliklari +:fenilketonuriya +:albinizm -:polidaktiliya -:gemofiliya # Daun kasalligini asosida kuyidagi jarayonlar yotadi +:trisomiyada +:geterploidiya -:poliploidiya -:monosomiya # Geteroploidiya kelib chikadi, kuyidagi jarayonlar tufayli +:autosomalarni sonini 1, 2, 3 uzgarishi +:jinsiy xromosomalarning bir nechta songa uzgarishi -:gen strukturasini uzgarishi -:xromosomalarni strukturasini uzgarishi # Reaksiya normasi kuyidagi omillar tufayli +:genotip omillar tufayli +:tashki muxit omillar -:ichki muxit omillar -:mutatsiya omillar #Egizaklar usuli kullaniladi +:belgini yuzaga chikishda, genotipning rolini aniklash uchun +:belgini yuzaga chikishda tashki muxitning rolini aniklashda -:belgini jins bilan boglangan xolda nasllanishini urganishda -:egizaklarning mono - va dizigotaliklarini aniklaщda # Palmaskopiya urganadi +:kaftning tuzilishi, +:kaftdagi teri nakshlarini -:kaft va tovondagi teri nakshlari -:barmoklardagi teri nakshlarini # Monosomiyada kariotipning kurinishi +:XO +:UO -:XXO -:XXU # Allel genlar: +:bitta belgini yuzaga chikishini belgilaydi, +:gomologik xromosomalarning bir xil lokuslarida joylashgan genlar, -:nogomologik xromosomalarning xar xil lokuslarida joylashgan genlar -:gomologik xromosomalarda joylashgan buladi # Mendel konunlari buyicha nasllanmaydigan genetik xodisalar +:allel emas genlarning uzaro ta’siri, +:genlarning birikishi, -:alle genlarining uzaro ta’siri. -:jins bilan boglangan belgilarning nasllanishida # Juni kulrang bulgan otlarni juni kora bulgan otlar bilan chatishtirganda ikkinchi avlodda belgilar kuyidagicha ajraladi 12 kulrangl 3 kora: 1 kizil rangli. Bu kanday genetik xodisa? +:allel emas, genlarning uzaro ta’siri +:dominant, epistaz -:retsessiv epistaz -:umulyativ polimeriya # Tovuklarning patini rangi allel emas genlarning faoliyati tufayli yuzaga chikdi. Agarda pati kora rangli tovuk bilan xurozlar chatishtirganda belgilar kuyidagicha ajraladi 13 ok: 3tasi rangli. Bu kanday genetik xodisa? +:Mendel konunlariga binoan nasllanmaslik, +:dominant epistaz, -:komplementarlik -:polimeriya # Bitta xromosomasida joylashgan genlarni kuyidagicha ifodalash mumkin +:bitta birikish guruxini, xosil kiladi +:ular, birikib nasllanadi -:allel genlar deyiladi -:mustakil xolda nasllanadi # Genlarning birikishi bulishi mumkin +:chala, krossingover kuzatiladi +:tulik, krossingoversiz -:chala krosingoversiz -:tulik krossingover kuzatiladi # Uzgaruvchanlik +:tirik organizmlarning uz belgilarini yukotish, yangi belgilarga ega bulishidir, +:irsiy omillarning uzgarishi tufayli kelib chikadi, -:tirik organizmlarning uz belgilarini xossasidir -: genotip uzgargan ammo fenotip uzgarmagan bulishi mumkin # Sitogenetik usuli yordamida aniklanadi +:kariotip, +:xromosomalarning tuzilishi, -:egzaklarning konkordantligi -:populyatsiyaning genofondi # Xromosoma kasalliklar kelib chikadi kuyidagi mexanizmlar tufayl +:xromosomalar, sonini uzgarishi +:genlarning, mikdori uzgarishi -:xromosomalarning strukturasini uzgarishi -:nuktali mutatsiyalar #Geteroploidiyaga misollar +:monosomiya +:trimosomiya -:poliploidiyalar -:gaploid # Xromosoma kasalliklarning uziga xos belgilariga kirad +:mendel konunlariga buysinmaydi, -:mendel konunlariga buysinishi +:fakat bitta avlodda kuzatiladi, -:bir nechta avlodlarda kuzatiladigan # Gen kasalliklari kelib chikishi mumkin kuyidagi sabablarga kura +:bitta genning uzgarishi tufayli +:bir nechta genning uzgarishi tufayli -:xromosomalarning sonini uzgarishda -:genom mutatsiyalar # Enzimopatiyalarga kiradi +:Alkaptonuriya +:Fenilketonuriya -:Morfan sindromi -:Polidaktiliyalar # Uglevodlar almashinuvini buzilishi tufayli kelib chikkan kasalliklar +:galaktozemiyalar +:glikogenozlar -:podagra -:Lesh - Nayana sindromi # Jinsiy xromosomalarning sonini uzgarishi tufayli kelib chikkan kasalliklar +:Kalaynfelter sindromi +:Shereshevskiy - Terner sindromi -:Patau s. -:Marfan sindromida #Biokimyoviy usul kullaniladi, kuyidagi irsiy kasalliklarni aniklashda +:alkaptonuriya +:fenilketonuriya -:Terner - Shereshevskiy sindromi -:monosomiyalar # Klaynfelter sindromida kuzatiladi +:erkaklarning kariotipida bitta jinsiy xromosomalarning X-xromosomasi ortikcha, +:erkaklarning kariotipi kuyidagicha 44 aut + XXY, -:ayollarda bitta X-xromosoma bulmaydi -:ayollarda jinsiy xromosomalarning soni - 3 ta # Virusning irsiy axboroti joylashgan +: DNKda +: RNKda -:oqsil -:nukleoproteid # Purin asoslarga kiardi +: Guanin +:Adenin -: Timin -:Sitozin # Gametogenzning yetilish davri quyidagi jarayonlardan tashkil topgan: +:1-meyotik bo‘linish-reduksion bo‘linish +:ekvatsion bo‘linish – 2-chi meotik bulinish -: mitoz – 1-chi boskichida -: endomitoz # DNK reduplikatsiyasi kuzatilad +: avtosintetik interfazada +: interfazaning sintetik davrida -:interkinez -:geterosintetik interfaza # Oqsil biosintezining jarayonlari +:transkripsiya +:ranslyatsiya -:transformatsiyada -: transduksiyaga # Autosom-retsessiv xolda nasllanadigan gen kasalliklar +: Albinizmda +: Fenilketonuriyada -:Marfan sindromi -:Gemofiliya # Palmoskopiya o‘rganadi +: kaftning tuzilishini +: kaftning teri naqshlarini -: barmoqlardagi teri naqshlar -: kaft va tovondagi teri naqshlari # Daun sindromida dermatoglifika quyidagicha o‘zgarad +: ulnarda ilgak naqshlarining soni ko‘payadi, +:kaftda faqat bitta ko‘ndalang bukuvchi burma bo‘ladi, -:atd burchagi 810 teng -:kaftda 2 ta ko‘ndalang bukuvchi burma xosil bo‘ladi # Klaynfelter sindromida kuzatilad +: erkaklarning kariotipida bitta jinsiy xujayralarning X-xromosomasi ortiqcha, +: erkaklarning kariotipi quyidagicha 44aut+XXU, -:ayollarda bitta X-romosoma bo‘lmaydi -:ayollarda jinsiy xromosomalarning soni 3 ta # Biokimyoviy usul quyidagi irsiy kasalliklarni aniqlashda qo‘llanilad +:Fenilketonuriya +:Alkoptonuriya -:Shereshevskiy-Terner sindromi -: Monosomiyalar # Geteroploidiya quyidagi o‘zgarishlar tufayli kelib chiqad +:autosomalarning sonini +: jinsiy xromosomalarning sonini -: allel genlarning sonini o‘zgarishi-ko‘p allellik xodisa -: allelmas genlarning o‘zaro ta’siri # Oksil biosintezining jaraenlari +:transkripsiya +:translyatsiya -:transduksiya -:kon’yugatsiya # Meyoz kanday bulinishdan iboratligini va ular kanday nomlanishini kursating? +:I-meyoz - reduksion bulinish +: II-meyoz - ekvatsion bulinish -:I-meyoz - ekavsion -:II-meyoz - reduksion bulinishda # DNK ning genetik roli asosida kuydagi tajribalar tasdiklangan +:transduksiya +:konyugatsiya +:transformatsiya -:translyatsiya -:transkripsiya -:lizogeniya # Allel emas genlarning uzaro ta’sirining shakllari +:polimeriyalik +:koplementarlik +:epistazlik -:kodominant -:pleotropiya -:kup allel # Gen mutatsiyalari tufayli kelib chikkan irsiy kasalliklar +:daltonizm, -:gaploidiya +:albinism, -:geteroploidiya -:monosomiya +:gemofiliya, # Xromosoma kasalliklari +:Klaynfelter sindromi +:Daun sindromi +:"mushuk kichkirish" sindromi -:gemofiliya -:fenilketonuriya -:Morfan sindromga #Epistazda degeterozigotalarning uzaro chatishtirganda belgilarni apjralishi kuydagi nisbatda kuzatiladi +:12:3:1 +:13:3 +:9:3:4 -:9:3:3:1 -:15:1 -:6:4:1 # Jinsiy X-xromosoma bilan birikkan xolda nasldan-naslga utadigan kasalliklar +:daltonizm kasalligi, -:fenilketonuriya -:galaktozemiya +:gemofiliya kasalligi, +:ter bezlarning bulmasligi kasalligi, -:alkaptonuriya # Somatik mutatsiyalarga misollar: +:vitiligo ,terida ok rangdagi doglar, +:chap, ung kuzning xar xil bulishi -:oltibarmoklik -:albinizm +:teridagi xollar, -:mikrotsefaliya # Genom mutatsiya tufayli kelib chikkan irsiy kasalliklar +:klaynfelter sindromi +:Terner - Shereshevskiy sindromi +:daun sindromi -:gemofiliya -:albinizm -:«mushuklar kichkirish» # Klaynfelter sindromining kariotipi +:49 XXXUU +:47,XXU +:48,XXXU -:46 XU -:45,XO -:46,XXO # Duragaylash usuli +:yangi zotlarni xosil kilishda +:yangi navlarni yaratishda +:yangi shtamlarni yaratishda -:odam irsiyatini urganish -:barchasi tugri -:barchasi xato # Xromosomalarning sonini uzgarishi kuyidagi jarayonlar natijasida kuzatiladi +:mitoz yoki meyozda xromosomalarning notugri taksimlanishi tufayli, -:xromosoma aberratsiyalar tufayli -:DNK reparatsiyasining buzilishi tufayli +:bulinish dukini shikastlanishi tufayli, +:kariotipda yetishmaslik yoki oritkcha xromosomalarning bulishi, -:shizogoniya # Mutagen omillar ta’sirida kuzatiladi +:gen strukturasini uzgarishi +:xromomsomalarning strukturasini uzgarishi +:kariotipning uzgarishi -:kombinativ uzgaruvchanlig -:fenotipni uzgarishi, lekin genotip uzgarmaydigan -:modifikatsion uzgaruvchanlik # Poliploidiyaning kariotipi +:2p+p +:2p+2p +:2p+3p -:2p+-1, 2, 3 -:2p-p -:n # Aminokislotalar almashinuvining buzilishi tufayli kelib chikkan kasalliklar +:alkaptonuriya, +:fenilketonuriya, -:galaktozimiya -:progeriya +:albinism, -:talassemiya. # Autosomalar sonini uzgarishi tufayli kelib chikkan kasalliklar +:Patau sindromi +:Daun sindromi +:Edvars sindromi -:Lesh - Nayan -:Marfanski -: # Polimeriyaga asoslangan xolda odamning kaysi belgilari nasllanadi +:buyi +:vazni +:terining rangi -:kon guruxlar -:kobiliyat -:xarakter # Gen xossalari +:genlar - irsiy omillar bolib xizmat kiladi, +:genlar nisbatan doimiy, +:genlar uzgarshi mumkin, -:gen biri biri bilan almashmaydi -:genlar uzgarmaydi -:gen - bulinmaydigan irsiy belgi # O‘simlik xujayrasini xayvon xujayrasidan farq +:plastidalarni bo‘lishi +:yirik vakuollarning bo‘lishi +:xujayra sellyuloza bilan qoplangan bo‘lishi -:mitoxondriya yuq -: lizosoma yo’q -: yadro yo‘q urniga nukleoid bor # Krossingover kuzatiladi +: meyozda +: paxinemada va diplonemada +:1 meyotik bo‘linishning profazasida -: mitoz bosqichi -:mitozning profazasi -:2 profaza S Membranali organioidlar +: EPS +:Mitoxondriyalar +:Lizosoma -: Ribosoma -: Sentriola -:Mikronaychalar # Membranasiz organoidlar +:Ribosoma +: Sentriolalar +:Mikronaychalar -: Lizosoma -: Leykoplastlar -:Mitoxondriyalar # Tiriklikning fundamental belgilar +: o‘z, o‘zini boshqarish +:o‘z, o‘z-o‘zini yangilash +: o‘z, o‘zidan ko‘payish -: modda va energiya almashinuvi -: irsiyot va o‘zgaruvchanlik -:Diskretlik va bir butunlik # Xujayra nazariyasining yaratilishida o‘z xissasini qo‘shgan olimlar va qachon? +:M. Shleyden, 1839 +:T. Shvann, 1839 + R. Virxov, 1858 -:K. Linney, 1831 -:Sechenov, Botkin, Pavlov -:Zyuss 1927 # Eukariot xujayralarning xromosomasi quyidagi moddalardan tashkil topgan +:DNK +:RNK +:Oqsil -:DNK yoki RNK -:Yog‘lar -:Uglevodlar va oksillar # Nukleotidlar tarkibiga kirad +:azotli asos, +: uglevod – pentoza, -: ishqorli asos +: fosfat kislota, -:uglevod - geksoza -:uglevod – trioza # Pirimidin asoslarga kirad +:timin +:sitozin +:uratsil -:guanin -:adenin -:pepsin # EPTning vazifalari +:moddalar, EPT orqali xarakatlanadi +:uglevod, sintezida ishtirok etadi +:yog‘larning, sintezida ishtirok etadi, -:oqsil biosintezida qatnashadi -:xujayrada sintez bo‘lgan moddalarning shakllantiradi -:barchasi to‘g‘ri # Spermatogoniyalar ontogenezning quyidagi davrlarida xosil bo‘lad +: Embrional +: Postembrional +: Kupayish -:o‘sish -:yetilish -:Shakllanish #Terminator kodonlar: +: UAA +:UAG +:UGA -:UAS -:UGU -:UUS # Meyozning mitozdan farqi +:meyoz natijasida xosil bo‘lgan xujayralarda xromosomalar soni gaploid, +:ikkita meyotik bo‘linishdan iborat, +:1 profazasida krossingover kuzatiladi, -:xosil bo‘lgan xujayralarida xar bitta xromosomasi bitta xromatiddan tashkil topgan -:2 profazasida krossingover kuzatiladi -:1-prifazadf krossingover bulmaydi # ATF tarkibiga kirad +:adenine, +:riboza, +:3 ta NRO4 , -:guanin, -: timin, -:dezoksiriboza, # Allel emas genlarning o‘zaro ta’sirining shakllar +:komplementarlik, +:epistaz, +:polimeriya, -:kodominantlik, -:pleyotropiya, -:chala dominantlik, # Xromosoma kasalliklar +:Daun sindromi +:«mushuk chinqirig‘i» sindromi +:Klaynfelter sindromi -:gemofiliya -:fenilketonuriya -:kandli diabet # Odam xromosoma kasalliklarni aniqlashda albatta quyidagi usullar qo‘llanilishi zarur: +: sitogenetik usul -:genealogik -: biokimyoviy +:jinsiy xromatini aniqlash usul +:dermatoglifika usul -:populyatsion statistik usul # Shereshevskiy-Terner kasalliligiga xos belgilar +: jinsiy X-xromatin somaktik xujayralarida aniqlanmaydi, +:xromosomalarning umumiy soni 45, +:jinsiy bezlar va ikkilamchi jinsiy bezlar rivojlanmaydi, -:jinsiy x-romatin soni 1 ta, -:maktabda o‘qimaydi, -:xromosomalor soni 47ta, # Gomozigota organizmlar +:o‘zaro chatishganda belgilar ajralmaydi +:bir xil gametalar xosil qiladi +:allel genlari 1 ta belgini bir xil fenotipik ko‘rinishini yuzaga keltiradi -:allel genlari 1 ta belgini xar xil fenotipik ko‘rinishini yuzaga keltirish -: xar xil gametalar xosili -:uzaro chachishtirilganda belgilar alohida # Geterozigota organizmlar +:allel genlari 1 ta belgini xar xil fenotipik ko‘rinishini yuzaga keltiradi +:o‘zaro chatishganda belgilar ajraladi + xar xil gametalar xosil qiladi -:o‘zaro chatishganda belgilar alohidalanmaslik -:gomologik xromosomalarning bir xil lokuslarida joylashgan -:allel genlari 1 ta belgini bir xil fenotipik ko‘rinishini yuzaga kelish # Kombinativ o‘zgaruvchanlik quyidagi jarayonlar natijasida kelib chiqad +:gametalarning tasodifan qo‘shilishi, +: krossingover, +:meyoz jarayonida xromosomalarning xar xil kombinatsiyalar xosil qilib, ikki qutbga yo‘nalishi -:genlarning birikishi -:geteroploidiya -:monosomiya # Poliploidiyaning kariotip +:2n+n +:2n+2n +:2n+3n -:2n+1,2,3 -:n -:n+1,2,3 # Patau sindromiga xos bo‘lgan belgilar: +:yarim letal sindrom bo‘lib, chaqaloqlar 2-3 oy yashaydi xolos +:ichki organlarda, ko‘p nuxsonlar bo‘ladi +:13 juft, xromosoma trisomiyaga uchraydi -:asallik 4 yoshdan keyin rivojlanadi -:bolalar 30 yoshgacha yashashi mumkin -:kasallik 10 yeshdan keyin rivojlanadi # «Mushuk chinqirig‘i» sindromiga xos belgilar: +:5 juft xromosomaning kichik yelkasi delesiyasi, +: ovoz paylarining anomaliyasi, +:o‘sish va rivojlanishning orqada qolishi, -:13 juft xromosomaning abberatsiyasi -:5 juft xromosomaning anomaliyasi -:fakat erakaklar kasallanadi # Galaktozemiyaga xos belgilar: +:galaktoza to‘qima, qonda to‘planadi +:autosom-retsessiv, tipda nasllanadi +:uglevodlar almashinuvi, buziladi -:aminokislotalar almashinuvi buziladi -:bemorning terisining rangi «bronza» rangiga kiradi -:kollagenozlar rivojlanadi # Klaynfelter kasalligining tashxisi quyidagi tekshirish usullariga asoslangan: +:somatik xujayralarida kariotipni aniqlash +:jinsiy X-xromatinning somatik hujayralarida aniqlash +:palmoskopiya va klinik manzara aniqlash -:jinsiy xujayralarda kariotipi -:jinsiy X-xromatinning jinsiy xujayralari -:bioximik tekshiruv utkazis # Polimeriyaga asoslanagan xolda odamning qaysi belgilari nasllanadi? +:terining rangi +:bo‘yi +:vazni -:qon guruxlar -:qobiliyatga -:kurish utkirligida # Albinizmga xos belgilar: +:teri, ko‘zning kamalak pardasida pigment xosil bo‘lmaydi, +:nasllanish tipi – autosom-retsessiv, +:aminokislotalar almashinuvining buzilishi tufayli kelib chiqadi, -:jins bilan bog‘langan xolda nasllanadi -:lipidlar almashinuvining buzilishi tufayli kelib chiqadi -:nasllanish tipi autosom-dominant # Plastidalar kuyidagi organizmlar xujayralarida uchramaydi +:zamburug +:bakteriyalar +:xayvonlar -:tuban usimliklar -:yuksak usimliklar -:tuban va yuksak usimliklar # Memrana tuzilgan +:3 kavatdan, +:tashki va ichki oksil kavatidan, +:urta kismida joylashgan lipid kavatdan, -:2 ta lipid va 1 ta oksil kavatidan. -:1 kavatdan… -:2 kavatdan… # Goldji apparatining asosiy vazifalari +:memranalarni tiklash +:sintezlangan moddalarni tuplash +:lizosomalarni xosil kilish -:oksil sintezi -:ATF -:yeglar sintezida # Xromosoma koidalari +:individuallik, doimilik +:juftlik, gomologiklik +:uzluksiz, -:doimilik ajralish va induviduallik -:gomologiklik va mustakillik -:ajralish va mustakillik # Membranali organoidlar +:mitoxondriyalar +:lizosoma +:endoplazmatik tur -:ribosoma -:sentriola -:mikronaychalar # Membranasiz organoidlar +:ribosoma +:mikronaychalar +:sentriolalar -:endoplazmatik tur -:leykoplastlar -:lizosama # Xromosomalar turi aniklanadi kuyidagi belgilar asosida +:yelkalar uzunligini nisbati, +:xromosoma uzunligi, -:telomeralarni joylashishi +:sentromeralar joylashishi, -:spiralizatsiya darajasi -:desperalizatsiya darajasi. # Interfazaning postsintetik davrida kuzatiladigan jarayonlar +:Energiya tuplanadi +:Oksil sintezi davom etadi +:RNK sintezi davom etadi -:Energiya sarf -:DNK -:DNK sintezlanadi va energiya toplanish # Xujayraga moddalarning faol xolda kirish usullari +:pinotsitoz +:gradient konsentratsiyaga karshi +:fagotsitoz -:Diffuziya -:Osmos -:Osonlashgan diffuziya S :Meyozning mitozdan farki +:meyoz natijasida xosil bulgan xujayralarda xromosomalar soni gaploiddir, +:ikkita meyotik bulinishdan iborat, +:1profazasida krossingover kuzatiladi, -:2profazasida krossingover kuzatiladi -:xosil bulgan kiz xujayralarida xar bitta xromosoma bitta xromatidadan tashkil topgan -:1-ta meyotik bulinishdan iborat # Xujayra nazariyani asoslab bergan olimlar +:Pavlov, Sechenov,Botkin +:Shleydan.,Shvann +:Virxov., Ber -:Astaurov. Vernadskiy -:Mendel Morgan -:Chermak Korrens # Xujayraga moddalarning nofaol usuli bilan utish yullari -:Plazmoliz -:Gemoliz +:osmos +:diffuziya +:dializ -:Fagotsitoz # Xujayraga moddallarning faol usuli bilan utish yullari +:fagotsitoz +:pinotsitoz +:gradient konsentratsiyaga karshi -:Osmos -:Diffuziya -:Osonlashgan diffuziya # Xujayradagi matritsali reaksiyalarga kiradi +:reduplikatsiya +:translyatsiya +:transkripsiya -:Transformatsiya -:Transduksiya -:Konyugatsiya # Xujayradagi energetik almashinuvi kuyidagi boskichlardan tashkil topgan +:kislorodsiz +:kislorodli +:aerob , anaerob -:Tayerlov -:Yeruglik -Korongilik # ATF tarkibiga kiradi +:3ta N3RO4 +:riboza +:adenin -:guanin -:timin -:dezoksiriboza # Oksil biosintezi kuzatiladigan davrlar +:presintetik +:sintetik +:postsintetik -:geterosintetik -:interkinez -:parasintetik # Oqsil biosintezida kuzatilad +: sintetik davrida +:presintetik davrda +:postsintetik davrda -:mitoz -:meyoz -:amitoz # Mitotik sikl qo‘yidagilarni o‘z ichiga olad +:Xujayraning bir bo‘linishidan keyingi bo‘linishgacha davr +:Mitoz +:Avtosintetik interfaza -:Geterosintetik interfaza -:Xujayra qarishi -:Xujayra o‘lishi #Xayotiy sikl bu... +:Xujayraning paydo bo‘lishi yoki bo‘lingandan to o‘lishigacha yeki keyingi,bo‘linguncha bo‘lgan davr. G0 davrini o‘z ichiga oladi, +:Geterosintetik interfazani o‘z ichiga oladi, +:Xujayraning differensiatsiyasi va ixtisoslashuvi kuzatiladi, -:Keyingi bulinish taergarlik amalga oshadi -:Oqsil sintezi, DNK ikki xissa ortishi -:Tubulin sintezi, ATF yig‘ilishi kuzatiladi # Membrana orqali moddalarning passiv transporti kuyidagi yullar bilan amlga oshad +: diffuziya +:osonlashgan diffuziya +:osmos -:pinotsitoz -:fagotsitoz -:gradient konsentratsiyasiga qarshi # Membrana orqali moddalarning aktiv transport +:pinotsitoz +:fagotsitoz +:gradient konsentratsiyasiga qarshi -:Diffuziya -:Osonlashgan diffuziya -:Osmos -Kuzatiladi # Komplementarlik ta’sirida digeterozigotalilarni chatishtirganda belgilar quyidagi nisbatda ajralad +:9:3:3:1, +:9:7, +:9:6:1, +:9:4:3, -:13:3. -:12:3:1. -:15:1. -:14:6:4:1. # RNK molekulasining tarkibida buladi +:uratsil, +:itozin, +:guanin, +:adenine, -:timin, -:valin, -:treptofan, -:leysin, # DNK nukleotidlar tarkibida kuydagi azotli asoslar uchraydi +:timin +:sitozin +:guanin +:adenin -:uratsil -:treonin -:izoleysin -:metionin # Xujayra nazariyasini yaratishda uz xissasini kushgan olimlar va kachon. +:Sh.Shleyden, 1838 +:T.Shvann, 1839 +:R.Virxov1959 +:Sechenov, Botkin, Pavlov -:K.Linney 1831 -:G. Mendel 1864 -:A.O. Kovalevskiy 1922 -:Korrens 1952 # Sitoplazmatik membranadagi oksillar kuyidagi vazifalar bajarad +:membrana tarkibiga kiradi, +:retseptorlik, +:katalitik, +:tashuvchi, utkazuvchi -:oksil biosintezida ishtirok etadi -:uglevodlar almashinuvida katnashadi -:yeglar sintezida ishtirok etadi -:DNK reparatsiyasida ishtirok etadi # Sillik endoplazmatik turga xos bulgan belgilar +:endoplazmatik, turning shaklidir +:devorlarida, ribosomalar bulmaydi +:yeglarni sintezida, ishtirok etadi +:uglevodlarni ,sintezida katnashadi -:oksillarni sintezida ishtirok etadi -:devorida ribosomalar buladi -:yeglarning sintezida ishtirok etadi -:nukleotidlar sintezida katnashadi # Goldji apparatiga xos bulgan belgilar +:barcha eukariot xujaylarida kuzatiladi +:membranalardan tashkil topganligidi +:kondensatsiyaga uchratadi +:lizosomalarni xosil bolish -:prokariotlarda rivojlangan -:membranasiz -:viruslarada rivojlangan -:kuk-yashil suvutlarda rivojlanish # Lizosomalarning shakllari +:sitolizosomalar, sitolisomalar +:koldik tanachalar, +:birlamchi, +:ikkilamchi, fagosomalar -:uchlamchi -:turtlamchi -:kiskaruvchi va kuola -:turtlamchi yeki fagosomalar # Konyugatsiya kuzatiladi +:meyozda +:paxinemada +:I meyotik bulinishda +:I profazada -:II meyotik bulinish -:mitoz -:II profaza -:II anafazasi # Sitoplazmatik membrananing vazifalari +:retseptorlik, +:xujayra aro kontaktlarda ishtirok etadi, +:ximoya, +:katalitik, -:sintetik -:energetik -:sintetik va ximoya -:energetik va katalitik # Balogatga yetgan ugil bolada urug kanalchasining devori kuyidagi davrilarda turgan xujayralar katlamidan tashkil topgan: +:yetilish +:shakllanish +:kupayish +:usish -:bulinish -:bulini shva kupayish -:yetilish va bulinish -:shakllanish va bulinish # Xromosomaning tarkibiy kismlar +:xromonema +:polinukleotid zanjiri -:Uglevod +:mikrofibrilla-nukleosoma zanjiri -:Aktin -:Miozin +:xromatida -:Mielin # RNKning funksiyalar +:irsiy informatsiyani, DNKdan oksilga utkazadi +:aminokislotalarni, ribosomalarga yetkazadi +:ribosomalar tarkibiga kiradi, +:irsiy informatsiyani uzida saklaydi, -:xujayrani energiya bilan ta’minlaydi -:uglevodlar sintezida ishtirok etadi -:yoglar sintezida ishtirok etadi -:mikrofibrillalar tarkibiga kiradi # Spermatogenez jaraenida kuzatiladigan davrlar: +:kupayish +:usish +:yetilish +:shakllanish -:blastula -:rivojlanishda -:morula -:gastrulasi # Krossingover kuzatilad +:meyozda +:I meyotik bulinishda +:I profazada +:paxinemada -:II profaza -:II meyotik bulinishi -:mitoz -:leptonema # Maxsus yoki xususiy organoidlarga kiradi -:mitoxondriya -:plastid ham +:miofibrillalar, +:kiprikchalar, xivchinlar +:neyrofibrilla, +:tonofibrilla, -:yadro -:ribosoma # Xujayrani urganish usullari +:sitomorfologik +:sitofiziologik +:sitoximik +:avtoradiografiyalik -:tasvirlash -:genealog -:dermatoglifka -:solishtirma anatomiya # RNKning tiplari +:tashuvchi, +:informatsion(axborot), +:ribosomal, +:matritsali, -:sitoplazmatik -:birlamchi strukturali -:ikkalamchi strukturali -:uchlamchi strukturali # Mitoz uchun xos xususiyatlar +:4ta fazadan iborat: profaza, metafaza, anafaza, telofaza +:Bulinish yo‘li bilan ko‘payadigan organizmlarning xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi, +: Ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishi somatik xujayralarning bo‘linishi xisobiga amalga oshadi, +:Ona va qiz xujayrada xromosomalar to‘planish diploid bo‘ladi, +:Regeneratsiya asosan mitoz xisobiga amalga oshadi, -:2ta meyotik bo‘linishdan iborat va xar bir bo‘linishda profaza va telofaza kuzatiladi -:2ta bo‘lish orasida interkinez kuzatiladi -:Qiz xujayralar xromosomalar to‘plami gaploid -:Jinsiy ko‘payishda xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi -:Birinchi meyotik bo‘linishining profazasi 5 ta bosqichdan iborat: leptonema zigonema paxinema diplotena diakinez # Meyoz uchun xos xususiyatlar: +:2ta meyotik bo‘linishdan iborat va xar bir bo‘linishda profaza, metafaza, anafaza, telofaza kuzatiladi +:2ta bo‘lish orasida interkinez kuzatiladi, +:Qiz xujayralar xromosomalar to‘plami gaploid, +:Jinsiy ko‘payishda xromosomalar, sonining doimiyligini ta’minlaydi +:Birinchi meyotik bo‘linishining profazasi 5 ta bosqichdan iborat: leptonema, zigonema, paxinema, diplotena, diakinez -:4ta fazadan iborat: profaza metafaza va anafaza va telofaza -:Bulinish yo‘li bilan ko‘payadigan organizmlarning xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi -: Ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishi somatik xujayralarning bo‘linishi xisobiga amalga oshadi -:Ona va qiz xujayrada xromosomalar to‘planish diploid bo‘ladi -:Regeneratsiya asosan mitoz xisobiga amalga oshadi #Fenilketonuriyaga hos bo‘lgan diagnostik kriteriyalari +Aqiliy zaiflik +Mikrotsefaliya +Soch va terining gipopigmentatsiyasi +Bemorlardan sichqon xidi kelishi -Anemiya -Raxit belgilari -Germofraditizm -Terining uta cho‘ziluvchanligi #Goldji apparatiga xos belgilar: +prokariotlarda rivojlangan, +barcha eukariotlarda kuzatiladi, +membranalardan tashkil topgan, +xujayradagi sintezlangan moddalarni suvsizlantiradi, shakllantiradi, kondensatsiyaga uchratadi, +lizosomalarni xosil qiladi, -prokariotlarda bor -barcha eukariotlarda kzatilmaydi -membranasiz -tarkibida DNK saklaydi -oksil sintezida etirok etadi #Ovogenezning Iprofazasida quyidagi davrlar kuzati¬lad +leptonema +zigonema +axinema +diplonema +diktiotena -blastula -gastrula -morula -organogenez -amitoz #Interfazada kuzatiladigan jarayonlar: +oqsil sintezi +dnk sintezi +tubulin sintezi +rnk sintezi +energiyaning tuplanishi -Oksillarning parchalanishi -Yeg va uglevodlarni parchalanishi -Nuklein kislotalarning parchalanishi -Xemosintez fotosintez #Silliq endoplazmatik turning membranalarida sintezlanadigan 5 xil moddalarning korsating: +lipoidlar +insulin gormoni +vitamin va uglevodlar +yoglar +uglevodlar -Mineral moddalar -ATF -Fermentlar sintezi -DNK -RNK #Mitotik siklning xar bir davrida xromosomalar to’plami va undagi DNK ni miqdori qancha bo’lishini ko’rsating? +postsintetik davrda- 2 p 4 s +mitoz boshida - 2 p 4 s +mitoz oxirida - 2 p 2 s +presintetik davrda - 2 p 2 s +sintetik davrda - 2 p 4 s -Mitoz boshida - 2 p 2 s -Mitoz davrida - 2 p 4 s -Presintetik davrda - 1 p 2 s -Postsentitik davrda -2 p 2 s -Postsentitik davrda -2 p 1 s #Mitozning asosiy uchta biologik axamiyatini kursating? +Qiz xujayraalarida genitik material teng taqsimlangan buladi, +Qiz xujayyralarida xromosomalar o’zgarmaydi yani diploid buladi, +Jinsiy yo’l bbilan ko’payadigan organizmlarda xromosomalar doimiyligini saqlab turadigan mexanizm, +Ko’p xujayralli organizmlarga somatik xujayralarning bo’linishini amalga oshiradi ,, +Ko’p xujayraali organizmlarda o’sishni taminlaydi, -Krossingover tufayli irsiy uzgaruvchanlik kengayadi -Mitoz natijasida xromosomalar soni kiz xujayralarida ikki baravar kamayadi -Xromosomalar soni ona xujayra xromosomalarining soniga teng -Irsiy axboratning kiz xujayralarga teng utishini ta’minlanadi -Krossingover jarayonida genetik materialni rekombinatsiyasi sodir buladi #Profaza vaqtida kuzatilladigan beshta jarayonni ko’rsating : +Yadrochalar yuqollib ketadi, +Yadro qobigi erib ketadi, +Axromattin iplari paydo buladi , +Sentromiira ikkita sentriola ajraladi, +Xromosomaalar spirallashib kaltalashib, yugonlashadi, -Sentriolalar kupayadi -Ingichka ipchalarga aylanadi -Xromatidalar kutblarga tarkaladi -Sitoplazmaning ikkiga ajralishi kuzatiladi -Xromatidalarni birlashtirib turuvchi belbog uziladi. #Mitoz jarayonida kechadigan beshta fazani kursating? +Profaza, +Metafaza, +Anafaza, +Telofaza, +Prometafaza, -Presintetik. -Sintetik. -Postsintetik. -Interkinez. -Interfaza. #Politeniyada kuzatiladigan ozgarishlar va qanday xujayralarda poli¬teniya kuzatilishini belgilang? +Polliteniyada xromosomaning nozik strukturasi-xromonemalar bir necha yuz marta ortadi, +Xromonemallar soni oshgani bilan, xromosomalar soni oshmaydi, +Polliteniya kushkanotlilarning sulak bezlari xujayralarida kuzatiladi, +Politeniyada xromosomani birllamchi ipini reproduksiyasidan tashka¬ri,mitotik siklni boshka fazalari kuzatilmaydi, +Xromosomalar juda kata (gigant) ulchamga ega bulib koladi, -Politeniya barchaorganizmlarda kuzatiladi. -Politeniyada mitotik siklni xamma fazalari kuzatiladi. -Politeniyada xromosomalar soni oshadi. -Politeniya jadal ishlovchi xujayralarda kuzatiladi. -Politeniya fakat mitoz jarayonida amalga oshadi. #Genetikaning tekshirish usulini ko’rsating: +popullyatsion-statistik +ontogenettik +duragayllash +sitogeneetik +biokimyoviiy usul -Sitologik -Morfologik -Tarixiy -Tasviriy -Somatik xujayralar genetik usuli #Izolesital tipdagi tuxumlar quyidagi organizmlarga xo # +embrionall tarakkiyoti kiska vakt davomida utayotganlarga +embriogenez ona kornida rivojllanadigan larga +llansetnik uchun +yulldoshli sutemizuvchilarga +odamm uchun -Tuxum kuyadigan sutemizuvchilarga -Xaltali sutemizuvchilarga -Kushlarga -Baliklarga -Embrional tarakkiyoti uzok vakt davomida utayotganlarga #Prokariotlar tuzilishining o‘ziga xosligini ko‘rsating: +shaklangann yadroga ega emas +xromosoma (genofor) xalqqasimon shaklga ega +mitoxondriyalar va plastidalar vasifasini bajaruvchi mezosomalar bor +organoidlardan faqat ribosomalar bor +xromosamasi faqat DNK molekuladan iborat, gistonli oqsillari yo‘q -Yadrosi shakllangan va yadro qobig‘i karioplazma yadrocha va xromatindan iborat -Xujayra organoidlari yaxshi rivojlangan -Xromosomalari tayoqchasimon shaklda -Hamma prokariotlar faqat bir xujfyradan tuzilgan -Mitoz bo‘linishi kuzatiladi #Eukariotlar tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlar +yadrosi shakllangann va yadro qobig‘i, karioplazma, yadrocha va xromatindan iborat +hujayra organoidlari yaxshi rivojlangann +xromosomalari tayoqchasimonn shaklda +hamma prokariotlar faqat bir xujfyradan tuzilgan +mitoz bo‘linishi kuzatiladi -Shaklangan yadroga ega emas -Xromosoma (genofor) xalqasimon shaklga ega -Mitoxondriyalar va plastidalar vasifasini bajaruvchi mezosomalar bor -Organoidlardan faqat ribosomalar bor -Xromosamasi faqat DNK molekuladan iborat gistonli oqsillari yo‘q #Viruslarga xos xususiyatlar: +xujayraviy shaklga ega emas +genettik materiali DNK yeki RNKdan iborat +nukleinn kislotalar oqsil qobiq, ya’ni kapsid bilan o‘ralgan +tiriklik xossalarinnifaqat xujayra ichida namoen qiladi +kattaligi 0.1 mkmdan 0.35 mkmgacha -Xujayraviy shaklga ega -Parazit va saprofitlari bor -Faqat DNK bo‘ladi -Ribosomalardan boshqa organoidlar rivojlangan -Kattaligi 0.5 mkmdan 10 mkmgacha #Bakteriyalarga xos xususiyatlar: +xujayraviy shaklga ega +parazit va saprofitlari bor +faqqat DNK bo‘ladi +ribosomalardan boshqqa organoidlar rivojlangan +kattaligi 0.5 mkmdan 10 mkmgacha -Xujayraviy shaklga ega emas -Genetik materiali DNK yeki RNKdan iborat -Nuklein kislotalar oqsil qobiq ya’ni kapsid bilan o‘ralgan -Tiriklik xossalarinifaqat xujayra ichida namoen qiladi -Kattaligi 0.1 mkmdan 0.35 mkmgacha #O‘simlik xujayrasining xayvon xujayrasidan farq +shakli geometrik: to‘rtt burchak , 5-6 qirrali, doimiy +qobig‘i sellyulozadon iboratt, qalin +plasttidalari bor +hujayra shirasi bilan to‘lgan, yirik vakuolalari bor +kraxmal ko‘rinishidai zahira oziq moddalari bor -Shakli ovalsimon yulduzsimon -Shakli doimiy emas -Hujayra qobig‘i yupqa -Oziq moddaning xazm bo‘lishi lizosomalarda kechadi -Oziq moddalar glikogen ko‘rinishida sozlanadi #Xayvon xujayrasi uchun tegishl +shakltti ovalsimon, yulduzsimon +shakli doimiy emas +xujayra qobig‘i yupqa +oziq moddaning xazm bo‘lishi lizosomalarda kechadi +oziq moddalar glikogen ko‘rinishida sozlanadi -Shakli geometrik: to‘rt burchak 5-6 qirrali doimiy -Qobig‘i sellyulozadon iborat qalin -Plastidalari bor -Xujayra shirasi bilan to‘lgan, yirik vakuolalari bor -Kraxmal ko‘rinishidai zahira oziq moddalari bor #Biologik oksidlanish uchun xo # +kislorod keerak +eneergiya ajraladi +feermentlar ishtirok etadi +eneergiya – 55% i ATF xosil bo‘lishiga sarflanadi +atf zaxiraga o‘tadi -Xamma energiya issiqlik ko‘rinishida tarqaladi -Energiya yutiladi -Kislorod kerak emas -Fermentlar ishtirok etmaydi -Energiya 20%i ATF xosil bo‘lishiga sarflanadi #Mitoxondriyalar uchun xos xususiyatlar: +Yarim avtonom organoidlar, +DNK, RNK, oqsil va fermentlari bor. Oqsil sintezi amalga oshadi +2 qavatli memranaga ega, +Ichki membranasi kristalarni xosil qiladi, +Kristalar ichida matriks bo‘ladi, -Ichki boshlig‘i stroma deyiladi -Tilakoidlar membranasi xosil qilgan bo‘rtmalari mavjud -Tilakoidlar membranasi xlorofil donachalariga ega -1 qavat membranali -Faqat o‘simlik xujayrasida bo‘ladi #Plastidalarga xos xususiyatlar: +Yarim avtonom organoidlar, +DNK, RNK, oqsil va fermentlari bor. Oqsil sintezlaydi +2 qavatli memranaga ega, +Ichki boshllig‘i stroma deyiladi, +Stromada, tillakoidlari bor -Ichki membrana kristalarni xosil qiladi -Ichki membrana matriksini xosil qiladi -1 membranali -Xujayra bo‘linishida ishtirok etadi -Sitoskeletni xosil qiladi #DNK tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlar +Getteropolimer, monomeri nukleotid +Nukleotidlar fosfodiefir bog‘lar bilan bog‘langan, +Nukleotid azot asosi, pentoza va fosfat kislotadan iborat +Azot asoslar guanin, adenin, sitozin, timin +Molekulasi, 2ta ipli -Azot asoslar adenin guanin sitozin uratsil -Pentozaning nomi riboza -Molekulasi 1ta ipli -Yadrocha va sitoplazmada bo‘ladi -Miqdori o‘zgarib turadi #RNK uchun xos +Azot asoslar adenin, guanin, sitozin, uratsil +Pentozaning nomi riboza, +Molekulasi 1ta ipli, +Yadrocha va sitoplazmada bo‘ladi, +Miqdori o‘zgarib turadi, -Geteropolimer monomeri nukleotid -Nukleotidlar fosfodiefir bog‘lar bilan bog‘langan -Nukleotid azot asosi pentoza va fosfat kislotadan iborat -Azot asoslar guanin adenin sitozin timin -Molekulasi 2ta ipli #Mitoz uchun xos xususiyatlar +4ta fazadan iborat: profaza, metafaza, anafaza, telofaza +Bulinish yo‘li bilan ko‘payadigan organizmlarning xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi, +Ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishi somatik xujayralarning bo‘linishi xisobiga amalga oshadi, +Ona va qiz xujayrada xromosomalar to‘planish diploid bo‘ladi, +Regeneratsiya asosan, mitoz xisobiga amalga oshadi -2ta meyotik bo‘linishdan iborat va xar bir bo‘linishda profaza metafaza anafaza telofaza kuzatiladi -2ta bo‘lish orasida interkinez kuzatiladi -Qiz xujayralar xromosomalar to‘plami gaploid -Jinsiy ko‘payishda xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi -Birinchi meyotik bo‘linishining profazasi 5 ta bosqichdan iborat: leptonema zigonema paxinema diplotena diakinez #Meyoz uchun xos xususiyatlar: +2ta meyotik bo‘linishdan iborat va xar bir bo‘linishda profaza, metafaza, anafaza, telofaza kuzatiladi +2ta bo‘lish orasida interkinez kuzatiladi, +Qiz xujayralar xromosomalar to‘plami gaploid, +Jinsiy ko‘payishda xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi, +Birinchi meyotik bo‘linishining profazasi 5 ta bosqichdan iborat: leptonema, zigonema, paxinema, diplotena, diakinez -4ta fazadan iborat: profaza metafaza anafaza telofaza -Bulinish yo‘li bilan ko‘payadigan organizmlarning xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi -Ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishi somatik xujayralarning bo‘linishi xisobiga amalga oshadi -Ona va qiz xujayrada xromosomalar to‘planish diploid bo‘ladi -Regeneratsiya asosan mitoz xisobiga amalga oshadi #Spermatogenezga xo # +to’rt bosqichdan iboratt +spermatogoniyalar spermatozoidlarning xosil bo‘lishidagi dastlabki xujjayralar +spermatogenez bosqichlar ko‘payish, o‘sish, yetillish, shaklanish +spermatogoniylardan xromosomalar to‘plami diplloid +xromosoma tuplami (n) va DNK mikdori (s) sperrmatogoniyalarda – 2n4s -Uch bosqichdan iborat -Besh brsqichdan iborat -Tuxum xujayraning bo‘linishidagi dastlabki xujayra spermatogoniy -Xromosoma tuplami (n) va DNK mikdori (s) spermatogoniyalarda – 1n1s -Xromosoma tuplami (n) va DNK mikdori (s) spermatogoniyalarda – 1n2s #Xozirgi zamon gen ta’limotiga kura: +gen tushunchasini fanga kiritgan olim – V.Iogannsen (1909) +s.benzer ta’limotiga ko'ra gen mayda qismlardan: sisttron, muton, rekondan iborat +xar bir gen xromosomaning ma’lum bir joyini – lokussni egallaydi +xar bir gen ma’lum bir irsiy belgining rivojlanishiini ifodalaydi +genlar allel xolatda joylashgan bo'lladi -Gen tushunchasini fanga kiritgan olim –T.G.Morgan (1902-1911) -Gen – DNK molekulasining bulinmas kismi bulib, uzgarmagan xolda nasldan naslga utadi -Genlarning uzgarishi albatta ulimga olib keladi -Genlarning soni xromosomalarning gaploid soniga teng -Genlarning soni xromosomalarning diploid soniga teng #Genlarning birikish xodisasi kaysi olim tomondan isbotlangan va uning xossalar +T.G.Morgan tomonidan isbotlanngan, +Bitta xromosomada joylashgan genlar birikib nasllanadi, +Genlar birikish guruxining soni xromossomalarning gaploid soniga teng, +Genlar xromosomada bitta chizik xosil qilib joylashadi, +Meyoz jaraenida gomologik xromossomalar gomologik kismlari bilpn almashinish mumkin, natijada chala birikish ruy beradi -G.Mendel tomonidan isbotlangan -Gomologik xromosomalarda joylashgan genlar birikib nasllanadi -Genlar birikish guruxining soni xromosomalarning diploid soniga teng -Genlar fakat jinsiy xromosomalrda joylashgan buladi -Jinsiy xromosomalarda joylashgan genlar nasllanadi #Erkagining jinsiy xromosomalari - XU bulgan xayvonlar: +odamm -Ayrim baliklar -Kuyalar -Kushlar -Kapalaklar -Ilonlar +drozofila pashshasi +sut emizzuchilar +mayymun +ko'r shapalaklar #X-xromosomaga birikkan retsessiv genning mutatsiyasi tufayli kelib chikkan kasalliklar: +dyushenn mushak disstrofiyasi +tey-Sakss sindromi +ter bezlarrinig rivojlanmasligi +dalttonizm +gemoffiliya -Albinizm -Tirozinoz -Alkaptonuriya -Talassemiya -Eritrotsitoz #Autosomalrga birikkan retsessiv genning mutatsiyasi tufayli kelib chikkan kasalliklar: +mukovissedoz +tirozzinoz +alkaptonurriya +talassemiiya +eritrotsittoz -Dyushenn mushak distrofiyasi -Tey-Saks sindromi -Ter bezlarinig rivojlanmasligi -Marfan sindromi -Uroksimon anemiya #Gen kasalliklarining nasllanish tiplar +autosom-dominnant +autosom-retsessiiv +x-xromosomaga birikkan dominnant +x-xromosomaga birikkan retsessiiv +u-xromosomaga biriikkan -Polimer nasllanish -Komplementar nasllanish -Pleyotrop nasllanish -Epistatik nasllanish -Kodominantlik nasllanish Odam kariotipiga xos bulgan belgilar: +Somatik xujayralardagi xromosomalarning dipploid tuplami bo'lib, juft va guruxlarga ajratilgan xolati, +Kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanad , xromosomalar sonni bilan +Kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanad, xromosomalar shakkli va uzunligi bilan +Kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanad xromosomalar ikkilamchi belbog'g' va yuldoshining bor – yukligi bilan, +Kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanad xromosomalarning eu- va geterroxromatin kismlari bilan somatik xujayralardagi xromosomalarning gaploid tuplami bulib, juft va guruxlarga ajratilgan xolati -Barcha morfologik belgilari kursatilgan gaploid tuplam xromosomalarning grafik chizigi -Odam xromosomalar tuplami 7 ta guruxga bulinadi 7- chi guruxga jinsiy xromosomalar kiradi qolgan 6-ta guruxga barcha autosomalar -Odam kariotipida autosomalar ichida akrotsentrik xromosomalar bulmaydi fakat U- xromosoma akrotsentrik tipda tuzilgan -Odam kariotipida yo'ldoshli xromosomalar soni bir juft #Odam kariotipidagi 7 ta xromosomalar guruxini kursating: +1-chi gurux-1-3juft, 2-chii gurux 4-5juft xromosomalar +3-chi gurux, 6-12 jufft xromosomalar va jinsiy X-xromosoma, +4-chi gurux 13-15 jufft, 5-chi gurux 16-18juft xromosomalar, +6-chi gurux,19-20 jufft xromosomalar +7-chi gurux, 21-22 jufft xromosomalar va U-jinsiy xromosoma -1-chi gurux-1-5juft xromosomalar 2-chi gurux 6-10 juft xromosomalar va jinsiy X-xromosoma -3-chi gurux 11-12juft xromosomalar va U-jinsiy xromosoma -4-chi gurux 13-15 juft va 16-18juft xromosomalar -5-chi gurux 19 juft xromosomalar 6-chi gurux 20-21 juft xromosomalar -7-chi gurux -22 juft va jinsiy X-xromosoma #7 ta xromosamalar guruxlarining uziga xoslig +1-gurux eng yirik xromosomalar, 1va 3chi jufti – metassentrik, 2-chi jufti-submetasentrik +2-gurux submetassenrik xromosomalar, +3-gurux o'rta kattalikdagi xromosomalar bo'lib, 6,7,8, va 11-chi juft xromosomalar submetassentrik, 9,10,12- juftlari submetasentrik bilan akrotsentrik urtasida turadi +4-gurux o'rta kattalikdagi yo'ldoshli xromossomalar, 5-chi gurux kichik xromosomalar bilib, 16, 17-chi juftlari submetasentrik, 18-chi jufti akrotsentrikka yakinrok +6-gurux kichik metassentrik 7-chi gurux eng kichik xromosomalar bulib va 21-22juflari yuldoshli U-jinsiy xromosoma - yuldoshsiz -1-chi gurux eng yirik metasentrik xromosomalar -2-chi gurux o'rta kattalikdagi akrotsentrik xromosomalar 3-chi gurux yirik metasentrik xromosomalar -4-chi gurux va 5-chi guruxlar kichik metasentrik xromosomalar -6-chi gurux o'rta kattalikdagi akrotsentrik xromosomalar -7-chi gurux o'rta kattalikdagi xromosomalar bo'lib 21-22 juflari yo'ldoshsiz Y-jinsiy xromosoma – yo'ldoshli #Jinsiy xromatin – bu…. +interfaza davridagi xujjayra yadrosida uchraydigan, lekin yadrodan xam to'qroq bo'yaladigan tanachadir +jinsiy xromatin bo'lishi mumkin jinssiy X-xromatin va jinsiy Y- xromatin -Jinsiy X-xromatin barcha shaxslarning jinsiy xujayralarida aniklanadi -Ayollarning somatik xujayralarida 2-ta jinsiy X-xromatin aniklanadi, erkaklarda esa fakat bitta -Erkaklarning somatik xujayralarida xam jinsiy X-xromatin, xam jinsiy Y-xromatin aniklanadi -Jinsiy X-xromatin aniklanishi albatta kerak buladi autosomalarning sonini uzgarishi tufayli kelib chikkan xromosoma kasalliklarga tashxis kuyishda +jinsiy X-xromatinning xosil bulishi X – xromossomalarning birini interfaza davrida kechrok despirallashishi tufaylidir +amaliyotda kuprok jinsiy X-xromatin aniqllanadi, uning tabiatini angliyalik olima Layon tushuntirishga xarakat kildi +soglom ayollarda jinsiy X-xromatin 100ta somatik xujjayralaridan 78-80%da aniklanadi, erkaklarda esa fakat 8-12%da -Jinsiy xromatin aniklanishi zarur barcha gen kasalliklarga tashxis kuyishda #Jinsiy X-xromatinning soni bo'lad +44autosoma+XXta bitta, 44autosoma+XXXta – ikkita +44autosoma+Xyta,- bo'lmaydi +44autosoma+X0 ta,- bo'lmaydi +44autosoma+XXYta, – bitta +44autosoma+XYYta, – bo'lmaydi -45 autosoma+XXta bo'lmaydi -45 autosoma+X0ta bitta bo'ladi -45 autosoma+XYta – bitta -45 autosoma+XXYta – ikkita -44 autosoma+X0ta- bitta bo’ladi #10 ta barmoqdagi chiziqlar son +Erkakklarda – 130-150, -Erkaklarda –110-135 -Ayollarda –130-150 -X0 – kariotipda - 78 -XXXY- kariotipda –1 43 -X-xromosomalar soni kancha kupaysa va shuncha chiziklar soni xam kupayadi +Ayollarda – 110-135, +X0 – kariotipda - 178, +XXXY- kariiotipda – 43, +X-xromossomalar soni qancha ko'paysa, shuncha chiziklar soni kamayadi, #Tibbiy-genetika maslaxatxonaga murojat qilish kerak bo'lgan shaxslar: +oilasida irssiy kasallik bilan tug'ilgan bola bo'lsa +qarindosh - urugida irssiy kasallik bilan tugilgan bola bo'lsa +er-xotin qarindosh bo'llishsa +ayolning anamnezzida spontan abortlar yoki bola ulik tugilgan bulsa +ota-onaning biri mutagennlar ta’sirida bo'lgan bo'lsa -Er-xotin xar xil kon guruxlarga ega bulishsa -Er-xotinning nerv sisitemasi xar xil tipga, biri – sangvinik, ikkinchisi – xolerik tipda bulsa -Ayol kishi eriga nisbatan kattarok yoshda bulsa -Erkak kishi xotiniga nisbatan kattarok yoshda bulsa -1Chi va 4chi kon guruxga ega bulgan oilada 2ta 3chi kon guruxga ega bulgan bola tugilsa #Plasenta (yuldosh) embrionda, ya’ni xomiada kuyidagi vazifalarni bajarad +uumumiy rivojlanishini ta’minllaydi +ozuqa moddalar bilan ta’minllaydi +kislorod bilan ta’minllaydi +moddalar almashinuvida xosil bo'lgan metabollitlarni chiqarib yuborishda xizmat kiladi +maxsus xujjayra bareri bo'lib xizmat kiladi -Dastlabki kon xosil kilish organ -Uzida fermentlar tutib, sariklik moddani ( ozuka zaxirasi) parchalaydi -Dastlabki jinsiy xujayralarni xosil kiladi -Sut emizuvchilar, kushlar va reptiliyalarga xos -Fakat kuruklikda yashaydigan umurtkalilarga xos #X-xromosomaga birikkan retsessiv genning nasllanishiga xos bulgan konuniyatlar: -Kasal bolaning albatta yoki otasi, yoki onasi kasal buladi -Ota uz belgisini (kasalligini) fakat ugillariga utkazadi -Asosan ayollar kasallanadi +asossan erkaklar kasallanadi +ota kasal genini qizlariga o'tkazadi, ammo ular fenotippik soglom bo'ladi +kasal otaning qizlari kasallikning « tashuvvchilari» bo'lib xizmat qiladi +«tashuvchi» ayollarda kasal ugil tug'iilish extimoli 50% +«tashuvchi» ayollarning qizlari soglom yoki fenotippik soglom bo'ladi -Erkak va ayollarda uchrash chastotasi bir xil mikdorda -Kasal ona uz belgisini fakat kizlariga utkazadi #Irsiy kasalliklarga xos bo’lgan belgilar: +ko’pincha bellgilari erta namoyon bo'ladi +fakat shu kasallikga xos bo'llgan ayrim belgilar ko'zga tashlanadi -Kasal ota-onadan fakat kasal bolalar tugiladi -Soglom ota-onadan fakat soglom bolalar tugiladi -Agarda ota-onasi soglom bulsa, xech kachon bolasi kasal bulib tugilmaydi -Belgilari kech namoyon buladi, 40 yoshdan keyin -Barcha bemorlar akliy zaif buladi +ko’llanilayotgan dori-darmonlarga rezisstentlik kuzatiladi +juda ko’p organ va sistemalarda patollogik jarayonlar kuzatiladi +kasallik belgilari borgan sari avjj oladi #Fenotik va genotik buyicha ajralish 1:2:1 bulsa, qanday genetik xodisa kuzatiladi? +Chala dominantlik, o'ta dominantlik -pleyotropiya komplementarlik -Tuliq dominantlik polimeriya -Epistaz chala dominantlik -Epistaz polimeriya #Somatik xujayralarda jinsiy X-xromatin quyidagi shaxslarda aniqlanmaydi +Erkaklarda, -qandli diabetda -Patau sindromli ayollarda -Daun sindromli ayollarda -Edvars sindromli ayollarda #Daun sindromini rivojlanishi qaysi mutatsiyalar tufayli kelib chiqadi? +21 juft xromosomaning trisomiyasi, -13 juft xromosomaning trisomiyasi -18 juft xromosomaning trisomiyasi -Monosomiya -20 juft xromasomasining trisomiyasi # 2 ta qul rang otlar uzaro chatishtirilganda avlodda 12 ta qulrangli, 3 ta qora va 1 ta malla otlar xosil buldi. Bu qanday genetiq xodisa? +Dominant epistaz, -Retsessiv epistaz -qomplementarliq -Polimeriya -pleytropiya #Geterozigota oq tovuq va xuroz uzaro chatishtirilganda 13 ta oq, 3 ta rangli tovuq va xurozlar xosil buldi. qanday genetiq xodisa? +Dominan tepistaz, -qomplementarliq -Retsessiv epistaz -Polimeriya -Chala dominantliq # Xushbuy xidli qizil nuxotlar uzaro chatishtirilganda, 9 ta qizil va 7 ta oq nuxotlar xosil buldi, qanday izoxlash mumqin? +qomplementarliq, -Dominantepistaz -Retsessivepistaz -Polimeriya -Chaladominantliq #Autosom-dominant nasllanishda kuzatiladi +kasal bolani ota-onasidan biri albatta kasal bulib, belgilar avloddan-avlodga utadi, ugil-qizlar bir xil chastotada kasallanadi, -Sog‘ ota-onalardan kasal bolalar tug‘iladi -kasal ota-onalardan sog‘ bolalar tug‘iladi -Belgilar otadan faqat qizga o‘tadi -Belgi onadan faqat qiziga uta #Terner - Sherishevskiy sindromida +Ayollar kariotipida, 1 ta jinsiy X-xromosoma bo‘lmaydi -Ayollar kariotipida 1 ta jinsiy X-xromosoma ortiqcha -erkaklar kariotipida 1 ta jinsiy X-xromosoma ortiqcha -erkaklar kariotipida 1 ta ortiqcha autosoma -18 juft xromosoma trisomiyasi # +5-juft xromosoma qalta, yelqasi delesiyaga uchraydi -21-juft xromosomani 13-15 juft xromosomaga transloqatsiyasi kuzatiladi -21-juft xromosomani bitta xromosomaga qo‘payishi -Jinsiy X-xromosomani inversiyasi kuzatiladi -21 juft xromosoma trisomiyasi #Tishlari kurak, qoziq, kichik va katta oziq tishlarga differensiyalashgan buladi +Sutemizuvchilarda, -Baliqlarda -Amfibiyalarda -Reptiliyalarda -qushlarda #Birlamchi buyrak rivojlangan +Baliqlar -Ilonda -qushlarda -Timsoxda -Soddaorganizmlarda # Tashqi quloq suprasi rivojlangan +Sutemizuvchilar -Baliqlarda -Amfibiyada -Reptiliyda -qushlarada #qushlarning yuragi +4 kamera -3 - qamerali -2-qamerali -1 – qamerali -Birnechaqamerali #Dastlabki miya qobigi rivojlangan +Sudralibyuruvchilar -Sutemizuvchilarda -Baliqlarda -Minogada -qushlarda #Barcha umurtqalilarda quyidagi arteriya yoylari reduksiyaga uchraydi + 5 juft uchraydi -2 juft, 5 juft - 3 juft, 4 juft - 4 juft, 5 juft - 6 juft, 1 juft #Oliy nerv faoliyatining oliy markazi urta miyada joylashgan umurtqalilar +Baliqlar, amfibiyalar -Reptiliya va amfibiyalar -Reptiliyavaqushlar -qushlar va sutemizuvchilar -Reptiliya, sutemizuvchilar #3 kamerali yurak rivojlanadi +qurbaqa -Timsoxda -Aqulada -Sazanda -kaptarda #Yurakda faqat venozli qon buladi +Baliqlar -Amfibiyalarda -Reptiliyalarda -qushlarda -Odamda #Qaysi xayvonlarda yuragi 3 кamerali? +Amfibiyalar -qushlarda -Baliqlarda -Tugarak oqizlilarda -Tasmasimon chuvalchalarda #Uyqu arteriyasi qaysi juft arteriya ravoqidan xosil buladi? +Uchinchi, -Birinchi. -Ikkinchi -Turtinchi -Beshinchi. # Qaysi arteriya ravog‘i qushlarda saqlangan? +Ung, -Chapvaung -Chap -Arteriyaravogisaqlanmagan -Ungvachapravoglarsaqlanmagan #Sudralib yuruvchilarning qaysi qon tomiridan aralash qon oqadi? +Chap aortara vog‘i -Ung aortara vog‘idan -Uyqu arteriyasidan -Upqa arteriyasidan -Upqa venasidan #Buyraq oldi - PRONEFROS qaysi xayvonlarda butun umr davomida saqlanib, uz funksiyasini bajaradi? +Tugaraqog‘izli -qushlarda -Baliqlarda -Reptiliyalarda -Timsoxlarda #Dizigota egizaklar donor va resipient bulishi qanday transplantatsiya turiga kiradi +Gomotransplantatsiyalar -Autotransplantatsiya -Geterotransplantatsiya -Eqsplantatsiya -Allotransplantatsiya # Umurtqalilarning qaysi sinf vakillarida ko'krak qafasi rivojlanmagan -qushlarda -Sutemizuvchilarda +Amfibiyalar -Reptiliyalarda -Odamda # Qushlarda ikki marta gaz almashinish jarayoni quyidagi a’zolar tomonidan amalga oshadi +Bronxlar, xavo xaltachalari -Alveolalar -Bronxiolalar -Teri va o‘pqa -Teri va bronxiolalarda #Miyachasi yaxshi rivojlangan xayvonlar -Reptiliyalar -Amfibiyalar -Chuvalchanglar -Askaridalar +Baliq #Bosh miyasi ixtiopsid tipda rivojlangan xayvonlar +Baliqlar, amfibiyalar -Baliqlar va qushlar -qushlar va sutemizuvchilar -Reptiliyalar va qushlar -Sutemizuvchilar va baliqlar # Atavizimga kiradi +2 tadan,ortiq sut bezlarinI bulishi -3chi-qovoq -ppendiqs -aql tishlarning bo‘lishi -kurak tishlarning bulishi #Antropologiya usullari +Antroposkopiya, antropometriya -Tasviriy -Solishtirma -Tajriba -Modellashtirish #Regeneratsiyani asosiy qoidalari +quyidagilarni xammasi, -Regeneratsiya qobiliyati xayvonlarning tuzilish darajasiga teskari proporsional -Yosh organizmlarning regeneratsiya qobiliyati yuqori buladi -Regeneratsiyada uziga xos tuqimalar tiklanadi -Regenratsiya xujayralarning mitoz bulinish yuli bilan amalga oshadi # Epimorfoz - bu +Jaroxat yuzasi xisobiga qayta, tiklanishi -Organ va tuqimaning fiziologik kattalashuvi -Shiqastlangan organning qolgan qismi xisobiga tiklanishi -Organ ichida kuzatiladigan regeneratsiya -Xujayralar xosil bulishi #Tashuvchilar orqali yuqadigan kasalliklar . . . deyiladi +Transmissiv -Parazitlar -bakteriyallar -Yuqumlilar -Infeqsionlar # exinokokk uchun asosiy xo‘jayin +It, bo‘ri, chiyabo‘ri -Cho‘chqa -Yiriqshoxli qoramollar -Odam -Odam va chuchqa #Qishloq qanasi yuqtiradigan kasallik +qaytalama, terlama -Tulyaremiya -Toshmali terlama -Ulat -Ulat va tulyaremiya #Bitlar tarqatadigan qaytalama terlama kasalligi qanday yuqadi? +Bitning, gemolimfasi orqali -Iflos qo‘llar orqali -Isqaptopar chaqqanda -Xavo-tomchi orqali -Iflos qullar va xavo-tomchi orqali #O‘lat kasalligini tarqatuvchisi +burga -Bitlar -Chivinlar -Suvaraqlar -Vofrat pashshalar #Cho‘chqa, ayiq go‘shti orqali odamga yuqadigan kasalliq +Trixinellezi -Enterobioz -Asqaridoz -Opistorxoz -Anqilostomoz #Draqunqulez yuqadi +sikloplari bor bo‘lgan suvning ichishi, -Sut maxsulotlaridan -Go‘sht maxsulotlaridan -Isqaptoparlar chaqqanda -Teri orqali faol invaziya #Teri leyshmanioziga tashxis qo‘yish uchun tekshiriladi +Teridagi yaradan surtma, -Axlat -qon -Balg‘am -Siydik #Xardi – Vaynberg qonuni kuzatiladi +Ideal populyatsiyalar -Barcha populyatsiyalarda -Demlarda -Izolyatlarda -Usimlik populyatsiyalarda #Xayvonlarning filogenetiq rivojlanishiga quydagilarni qaysi biri qirmaydi +Ximoyalovchi rang, -Baliqlardagi suzish pufaqchasi -Gastrula -Blastula -Provizor organlar # Deviatsiya kursatadi +Embrional rivojlanishing, urta davrlarida organlardagi uzgarishlar -Embrional rivojlanishini xar xil davrlardagi uzgarishlar -Embrional rivodlanishning oxirgi davrlarida yangi belgilarni xosil bulishi -Embrional rivojlanishdagi evolyusion uzgarishlar -Embrional davrdagi moslama belgilar # Lipidlar almashinuvining buzilishi quydagi kasalliklarga olib keladi +Giperlipidemiya., -Galaktozemiya. -Marfan sindromi.. -Mukovissidoz -Mukopolisaxaridoz.. #Nuqleotidlar almashinuvi buzilishi quyidagi kasalliklarning rivojlanishiga olib keladi +progeriya -Uroqsimon anemiyada -gemofiliyada -Marfan sindromida -Daun sindromida #Lipidlar almashinuvining buzilishi quyidagi kasalliklarga olib keladi +Teya – Saksa, sindromi -Galaqtozemiya -Marfan sindromi -mukovissidoz -Lesh- Nayana sinromi #Xardi - Vaynberg qonuni buyicha ideal populyatsiyalarda- +gomo , geterozigotalarning miqdori avloddan avlodga saqlanadi -yaqindan chatishadigan populyatsiyalarda gomo - va geterozigo tlarning miqdori avloddan avlodga saqlanadi -panmiqsiya - erqin chatishish quzatilmaydi -ideal populyatsiyada su’niy tanlanish quzatilmaydi -ideal populyatsiyalarda gomo - va geterozigotalarning miqdori avloddan avlodga uzgarib turadi #Spontan mutatsiyalari olib keladi +sabablari noaniq bulgan, tasodifan paydo bulgan belgilar -radiatsiya nurlari ta’siri tufayli -zaxarli moddalar ta’siri tufayli -bakteriyalar ta’siri tufayli -zamburuglar ta’siri tufayli #Genotip va fenotip 1:2:1 nisbatda ajralishni quydagi genetiq qonuniyatda kuzatiladi +chala dominant -tuliq dominantlik -qodominantlik -qomplementarlik -polimeriyalik #Xujayrada xosil bo‘lgan maxsulotlar shakllanadi +Goldji, apparatida -ribosomada -xujayra marqazida -Eptda -sitoplazma matriqsida # ATF – bu +nukleotid -genlar -uglevodlar -azotli asoslar -monosaxaridlar #DNK reduplikatsiyasi kuzatiladi +Sintetik davr -profazada -metafazada -presintetik davrda -postsinetik davrda # i - RNK funksiyasi +oqsil struqtura to‘g‘risidagi informatsiyani DNK molekulasidan, oqsilga yetkazadi -oqsil sintezida aminokislotalarni tashiydi -oqsil tuzilishidagi informatsiyani sitoplazmadan yadroga tashiydi -ribosoma shakllanadi -yuqoridagilarni xammasi # Jinsiy ko‘payishning jinssiz ko‘payishdan afzalligi quyidagidan iborat +populyatsiyaning irsiy, o‘zgaruvchanligini oshiradi -mutatsiyalar chastotasini ko‘paytiradi -avlodlar soni ko‘payadi -2 yashash areali kengayadi -individlarning xalok bo‘lishi kamayadi #Shizogoniya bilan ko‘payadi +bezgak, plazmodiyasi -bezgak chivini -dizenteriya amyobasi -infuzoriya -xamma sodda xayvonlar #Dominant belgi xisoblanadi, agarda gomozigotalar mono-, di- va poliduragay… +chatishtirilganda birinchi avlodda yuzaga chiqadigan -yangi belgi xosil bulsa -yashirin xolda saqlansa -yuzaga chiqmasa -barcha avlodlarda yuzaga chiqmasa # Genealogik usul yordamida aniqlash mumqin +belgini irsiyligini, nasllanish tipini, avlodlar shajaradagi ayirim shaxslarning genotipini -tugiladigan bolani jinsini -genlarning biriqishini -tashqi muxit va genotipni belgini yuzaga chiqish rolini -xromosomalar sonini va tuzilishini o‘zgarishini # Sitogenetik usul yordamida aniqlanadi +xromosomalarning soni, tuzilishi -belgini yuzaga chiqshida va tashqi muxitning rolini -belgini nasllanish tipi -avlodlar shajaradagi ayirim shaxslarning genotipini -kaft va barmoqlarda teri naqshlar o‘rganiladi #Evritop turlar – bu +katta ekologik valentlikka ega bo‘lgan turlar -birgalikda yashayotgan tur -kichik eqologik valentlikka ega bo‘lgan tur -aloxida yashay olmaydigan tur -ozuqa zanjir xosil qilgan organizm va tur #Ribosomalarning qimeviy tarqibi - oqsil va iRNK - oqsil va tRNK -oqsil va barcha turdagi RNK + oqsil, rRNK - barchasi to‘g‘ri #Yadrochaning funksiyasi + ribosomalar , ribonukleinproteid zarrachalarning sintezi - oqsil sintezi - yog‘ va uglevod sintezi -xromosomalar tarqibiga qiradi -nuklein kislotalarning reduplikatsiyasi #Prokariotlarda bo‘ladi + nuqleoid, - mitoxondriya - sentriola -goldji apparati - endoplazmatik tur - lizosoma #Krossingover kuzatiladi + meyozning, 1-profazasida - meyozning 2-profazasida - mitozning profazasida -amitozda - endomitozda #Allel genlar + gomologik xromosomalarning, bir xil loquslarida joylashgan - gomologik xromosomalarning xar xil loquslarida joylashgan - gomologik bo‘lmagan xromosomalarda joylashgan - xar xil juft xromosomalarda joylashgan - autosomalarda joylashgan - jinsiy xromosomalarda joylashgan #Qarilikning sabablari +barchasi to‘g‘ri, - intoksiqatsiya jarayonlarini quchayishi - oqsil molequlalarining yangilanish xususiyatlarini buzilishi - irsiy apparatning o‘zgarishi - markaziy nerv sistemasidagi toliqishlar - tashqi muxit sharoitlariga bog‘liq #Gastrulyatsiya tiplari +barchasi to‘g‘ri -invaginatsiya -immigratsiya -epiboliya -delyaminatsiya #Somatik xujayrada mitoz bulinishdan oldin 18 ta xromosoma bulsa, mitozdan keyin nechta bulib qoladi +18 -10 juft -18 juft -27 juft -36 juft #Stabillashtiruvchi tanlanishda kuzatiladi +Tor reaksiya normasi mustaxkam -Reasiya normasi qengayadi -Reaqsiya normasi uzgaradi -qeng reaqsiya normasi xosil buladi -Iqqita va undan xam ortiq reaqsiya normasiga ega bulgan shakllar paydo buladi #A.A.Bogomols va I.I.Shmalgauzen tabiiy xolda odamning xaeti 120-150 yil davom etish xulosasi qaysi malumotlarga asoslangan +J.Byuffon qoeffitsienti- xayotning davom etishi usish, davridan 5-7 marta ortiq buladi -Yiriq xayvonlar uzoq umr quradi -Ovqatlanish parxeziga bogliq -Sotsial omillari bilan boglangan -Sun’iy tanlanishga bogliq #Evolyusion omillariga kirmaydi +Maskirovka -Genlar dreyfi -Populyatsiya tulqini -Tabiiy tanlashi -Aloxidalanishi #Elementar evolyusion material bulib xisoblanadi +Mutatsiyalar -Genlar dreyfi -Populyatsiya tulqinlari -Tabiiy tanlashi -Aloxidalanishi #Elementar evolyusion strukturaga qiradi +Populyatsiya -Mutatsiyalari -Genlar dreyfi -Tabiiy tanlashi -Aloxidalanishi #Palingenezlar – bu….. +Embriogenezda kuzatiladigan ajdodlarning belgilari, -Embriogenezda kuzatiladigan moslama organlarning rivojlanishi -Embriogenezda yangi belgilarning paydo bulishi, voyaga yetganda saqlanishi va nasldan naslga utishi -Embriogenezda progressiv belgilarning paydo bulishi tufayli organizmlarning yangi adaptiv zonaga utishidir -Embriogenezda kuzatiladigan regessiv belgilar #Senogenezlar – bu….. +Embriogenezda kuzatiladigan moslama (provizor) organlarning rivojlanishi, -Embriogenezda kuzatiladigan ajdodlarning belgilari -Embriogenezda yangi belgilarning paydo bulishi, voyaga yetganda saqlanishi va nasldan naslga utishi -Embriogenezda progressiv belgilarning paydo bulishi tufayli organizmlarning yangi adaptiv zonaga utishidir -Embriogenezda kuzatiladigan regessiv belgilar #Parazitning invazion xolati deb…….. ga aytiladi +Taraqqiyotning bosqichidan biri bulib, xujayin tanasiga tushganda rivojlanishi -Uz xujayiniga utish qobiliyati -Parazitliq xayoti -Tashqi muxitda uz xayotchanligini yuqotmasliq -Anabioz xolati #Transplantatsiya qilinayotgan klinikalarda jinsiy xromatin aniqlanadi ….. +quchirib utqazilgan transplantant, donor yoqi resipientning tuqima eqanligi, -Donorning genetiq jinsi -Resipientning genetiq jinsi -Transplantantning genetiq jinsi -Barchasi tugri #Egizaqlar usulida qeng qullaniladi - …. +Xolsinger formulasi, -Xardi-Vaynberg formulasi -N.I.Vavilovning uzgaruvchanliqni gomologiq qatorlar qonuni -Geqkel va Myullerning biogenetiq qonuni -Beqross chatishtirish #Daqtiloskopiya- bu…. +Barmoq uchi terisidagi chiziqlar tasviri, -kaft terisidagi naqshlar -Tovon terisidagi naqshlar -quzning qamalaq pardasidagi naqshlar -quloq suprasi terisidagi chiziqlar tasviri #Pleyotropiya - bu ..... +Bitta genning bir nechta belgini ifodalashi, -Bitta belgini bir nechta gennlar bilar ifodalashi -Ikkita alleldan ko‘proq genlarning bo‘lishi -Genning yuzga chiqish chastotasi -DNK molequlasidan irsiy informatsiyaning RNKga qo‘chirilishi #Allel genlar +bitta belgini yuzaga chiqishini, belgilaydi, +gomologiq xromosomalarning bir xil loquslarida joylashgan genlar, -nogomologiq xromosomalarning xar xil loquslarida joylashgan genlar -gomologiq xromosomalarda joylashgan buladi #Mendel qonunlari buyicha nasllanmaydigan genetiq xodisalar +allel emas genlarning, uzaro ta’siri +genlarning biriqishi, -alle genlarining uzaro ta’siri -jins bilan boglangan belgilarning nasllanishida #Juni qulrang bulgan otlarni juni qora bulgan otlar bilan chatishtirganda iqqinchi avlodda belgilar quyidagicha ajraladi 12 qulrangli 3 qora 1 qizil rangli. Bu qanday genetiq xo¬disa? +allel emas genlarning uzaro ta’siri, +dominant epistaz, -retsessiv epistaz -umulyativ polimeriya #Tovuqlarning patini rangi allel emas genlarning faoliyati tufayli yuzaga chiqdi. Agarda pati qora rangli tovuq bilan xu¬rozlar chatishtirganda belgilar quyidagicha ajraladi 13 oq 3tasi rangli. Bu qanday genetiq xodisa? +Mendel qonunlariga binoan nasllanmasliq, +dominant epistaz, -qomplementarliq -polimeriya #Geteroploidiya kelib chiqadi quyidagi uzgarishlar tufayli +jinsiy xromomsomalarning sonini uzgarishi +autosomalarning sonini uzgarishi -allel genlarning sonini uzgarishi - qup alleliq kasalliq -allel emas genlarning uzaro ta’sir #Geteroploidiyaga misollar +monosomiya +trimosomiya -poliploidiyalar -gaploidiya ham #Xromosoma kasalliqlarning uziga xos belgilariga kiradi +mendel qonunlariga buysinmaydi +faqat bitta avlodda kuzatiladi -mendel qonunlariga buysinish -bir nechta avlodlarda kuzatiladigan #Gen kasalliqlari kelib chiqishi mumqin quyidagi sabablarga kura +bitta genning uzgarishi tufayli +bir nechta genning uzgarishi tufayli -xromosomalarning sonini uzgarish -genom mutatsiyalar #Enzimopatiyalarga kiradi +Alqaptonuriya +Fenilqetonuriya -Morfan sindromi -Polidaktiliyalar #Uglevodlar almashinuvini buzilishi tufayli kelib chiqqan kassalliklar +galaqtozemiya, +gliqogenozlar, -podagra -Lesh - Nayana sindromi #Jinsiy xromosomalarning sonini uzgarishi tufayli kelib chiq¬qan kasalliqlar +qalaynfelter sindromi, +Shereshevsqiy - Terner sindromi, -Patau sindromi -Marfan sindromi #Bioqimyoviy usul qullaniladi, quyidagi irsiy kasalliqlarni aniqlashda +alkaptonuriya +fenilketonuriya -Terner - Shereshevsqiy sindromi -monosomiyalar #Klaynfelter sindromida kuzatiladi +erkaklarning kariotipida bitta jinsiy xromosomalarning, X-xromosomasi ortiqcha +erkaklarning kariotipi quyidagicha, 44 aut + XXY -ayollarda bitta X-xromosoma bulmaydi -ayollarda jinsiy xromosomalarning soni - 3 ta #Xromosomaning euxromatin qismi + asosli bo‘yoqlar bilan yaxshi bo‘yalmaydi, + spirallashmagan qismi, - asosli bo‘yoqlar bilan yaxshi bo‘yaladi -kislotali bo‘yoqlar bilan yaxshi bo‘yalmaydi #Telolesital tuxumlarga xos bo‘lgan belgilar +sariqliq donachalari ko‘p, +sariqliq donachalari xujayrani bir qutbiga yig‘ilgan, -sariqliq donachalari qam -sariqliq donachalari sitoplazmada teqis tarqalgan #Virusning irsiy axboroti joylashgan + DNKda + RNKda -oqsil -nukleoproteid #Gametogenzning yetilish davri quyidagi jarayonlardan tashqil topgan +1-meyotiq, bo‘linish-reduksion bo‘linish +eqvatsion bo‘linish – 2,-chi meotiq bulinishda -mitoz – 1-chi bosqichida -endomitoz #DNK reduplikatsiyasi kuzatiladi +avto,Sintetik interfazada +interfazaning, Sintetik davrida -interqinezda -geteroSintetik interfazada #Spermatogenezning yetilish davrida xosil bo‘ladigan xujayralar + 2 ,tartibli spermatotsitlar +spermatidalar, -spermatogoniyalar - 1-tartibli spermatotsitlar #Daun sindromida dermatoglifiqa quyidagicha o‘zgaradi +ulnarda ilgak, naqshlarining soni qo‘payadi +kaftda faqat, bitta qo‘ndalang buquvchi burma bo‘ladi -atd burchagi 810 teng -kaftda 2 ta qo‘ndalang buquvchi burma xosil bo‘ladi #Klaynfelter sindromida Kuzatiladi +erkaklarning kariotipida bitta jinsiy, xujayralarning X-xromosomasi ortiqcha +erkaklarning kariotipi, quyidagicha 44aut+XXU -ayollarda bitta X-romosoma bo‘lmaydi -ayollarda jinsiy xromosomalarning soni 3 ta #Bioqimyoviy usul quyidagi irsiy kasalliqlarni aniqlashda qo‘llaniladi +Fenilqetonuriya +Alkoptonuriya -Shereshevsqiy-Terner sindromi -Monosomiyalar #Geteroploidiya quyidagi o‘zgarishlar tufayli kelib chiqadi +autosomalarning sonini +jinsiy xromosomalarning sonini -allel genlarning sonini o‘zgarishi-qo‘p allelliq xodisa -allelmas genlarning o‘zaro ta’sir #X-xromosomaga birikkan retsessiv gen gemofiliya kasalligining rivojlanishiga olib keladi. Ota kasal, ona esa sog‘lom, lekin onaning otasi xam gemofiliya bilan kasallangan. Bu oilada sog‘lom bolaning tug‘ilish extimolini toping va ota-onalarning genotiplarini aniqlang. + XAXa - XaU, 50% o‘g‘il va qizlari kasal +XAXA – XaU, o‘g‘illari kasal va qizlari sog‘ -o‘g‘illari sog‘ qizlari tashuvchilarXaXa – XAU - XaXa – XaU barcha bolalar kasal #Gerdon tajribalaridan chiqqan xulosalar +somatik xujayralar organizm uchun xos bo‘lgan, to‘liq xromosomalar to‘plamiga ega +xar 1 ta somatik xujayrdan, butun organizm xosil bo‘lishi mumkin -embrionning xar bir qismi boshqa tana qismlarining rivojlanishiga ta’sir etadi -faqat spermatozoidlarning yadrosini qo‘shilishidan butun organizm xosil bo‘lishi mumkin #Biologik soat +xayvonlarning vaqt davomida, orientirovka qilish xususiyati +O‘simliklarning vaqt davomida, orientirovka qilish xususiyati -sezuv organlar yordamida o‘rab turgan atrof-muxitni ta’sirini qabul qilish xususiyati -tur va sonning ko‘payib ketishining ta’minlovchi tashqi muxit omillari #Qushlarda 2 tomonlama nafas olish jarayoni quyidagi a’zolar tomonidan amalga oshadi… +bronxlar +xavo xaltachalar -o‘pka xaltachasi -alveolalarda #Geterodont tishlar xos bo‘lgan xayvonlar +maymunlar +juft va toq tuyoqlilar -qush -amfibiya #Bosh miya ixtiopsid tipda rivojlangan +amfibiyalarda +baliqlarda -reptiliyalar -qush #Rudimentlar-bu + evolyusiya jarayonida o‘z axamiyatini yo‘qotgan a’zolar bo‘lib, qoldiq shaklida saqlangan + odamlarda dumg‘aza, aqlli tishlarning bo‘lishi - ajdodlarda quzatilgan ayrim belgilarning individlarda quzatilishi - dumli bolaning tug‘ilishi #Sodda xayvonlar tipi sporalilar sinfiga mansub bo‘lgan xayvonlar +toksoplazmalar + bezgak plazmodiylar - balantidiy -trixomonada #endoplazmatik turning vazifalari +moddalar endoplazmatik tur, orqali xaraqatlanadi +oqsil, uglevod, yeglarni sintezida ishtiroq etadi -oqsil biosintezida qatnaщshadi -xujayrada sintez bulgan moddalarni shakllantiradi #Donador endoplazmatik tur qatnashadi +oqsillarning sintezida +xujayrada sintezlangan moddalarni transportida -uglerod va yoglarni sintezi -nuklein kislotalar #Virusning irsiy axboroti joylashagan +DNK da +RNK da -oqsil -nuqleoproteid #Xujayraviy shaklga ega organizmlarni aniqlang +Prokariotlar +Eukariotlar -virus -bakteriofag #Gametogenezning yetilish davri quyidagi jarayonlardan tashkil topgan +I meyotik bulinish-reduksion bulinish +ekvatsion bulinish -mitoz -endomitozda #Xromosomaning euxromatin qismi +spirallashmagan qismi, +asosli buyoqlar bilan yaxshi buyalmaydi, -asosli buyoqlar bilan yaxshi buyaladi -kislotali buyoqlar bilan yaxshi buyalmaydi #DNK reduplikatsiyasi kuzatiladi +avtosintetik interfazada +geterosintetik interfazada -interkinez -interfazaning sintetik davr #Sentrolesital tipda tuzilgan tuxum xujayralar quyidagi xayvonlarga xos +bugimoyoqlilarga +xashoratlarga -chuvalchang -umurtqalilar #Keskin telolesital tuxum xujayralar quyidagi xayvonlarga xos +sudralib yuruvchilar +qushlar -baliq -suvda va quruqlikda yashovchilarda # Urta miyondagi telolesital tuxum xujayralar quyidagi xayvon¬larga xos +baliqlar, +suvda, quruqliqda yashovchilar -sudralib yuruvchilar -qushlar #Faqat elektron mikroskop ostida kurinadigan organoidlar +ribosomalar +endoplazmatik turlar -mitoxondriya -Goldji apparati #Izolesital tuxumlarga xos bulgan belgilar +sariqliq donachalari kam, +sariqliq donachalari sitoplazmada tekis tarqalgan, -sariqliq donachalari xujayraning bir qutbiga yigilgan -sariqliq donalari xujayraning ikkala qutbiga tarqalgan #Telolesital tuxumlarga xos bulgan belgilar +sariqliq donachalari xujayraning bir qutbiga yigilgan, +sariqliq donachalari kup, -sariqliq donachalari kam -sariqliq donachalari marqazda joylashgan yadro atrofiga yigilgan #Spermatogenez jarayonida xosil bulgan xujayralarida qaysilarida xrosomalar tuplami 2 p ga teng +spermatogoniyalar +I tartibli spermatotsitlar -II tartibli spermatotsit -spermatida #Xrosomaning geteroxromatin qismi +asosli buyoqlar bilan yaxshi buyaladi, +spirallashgan qismi, -spirallashmagan qismi -DNK miqdori 2-xissa oshgan qismi #Jinsiy xujayralarning rivojlanishida bulinishning quyidagi shakllari kuzatiladi +meyoz +mitoz -endomitozlar -amitozda #Ovogenez jarayonda xosil bulgan xujayralarda qaysilarida xrosomalar tuplami 2p ga teng buladi +ovogoniyalar +I tartibli ovotsitlar -II tartibli ovotsit -yunaltiruvchi tanacha #Xujayralari shakllanmagan yadroga ega bulgan organizmlar +kuk-yashil, suv utlar +bakteriyalar, -sodda xayvonlar -zambruglar #Spermatogenezning yetilish davrida xosil buladigan xujayralar +II tartibli spermatotsitlar, +spermatidlar, -spermatogoniyalar -I tartibli spermatotsitlar #quyidagi xujayralarni xrosomalar tuplami 2p, DNK miqdori 4 S ega +I tartibli, spermatotsitlar +Itartibli, ovotsitlar -spermatogoniyalar va ovogoniyalar -II lamchi tartibli spermatotsit va ovotsitlar #Geterosintetik interfazada quyidagi jaratonlar kuzatiladi +xujayra qariydi,uladi +xujayra uz, vazifasini bajaradi -xujayra bulinishga tayorlanadi -DNK miqdori ikki xissa ortadi #Quyidagi o‘zgarishlar tufayli geteroploidiya kelib chiqadi +autosomalar sonini uzgarishi +jinsiy xromosomalarning sonini uzgarishi -allel genlar soni -allel emas genlarning o‘zaro ta’sir #Meyoz qanday bulinishdan iboratligini va ular qanday nomlanishini kursating? +I-meyoz – reduksion, bulinish +II-meyoz – ekvatsion, bulinish -I-meyoz - ekvasion bulinish -II-meyoz - reduksion bulinish #Bezgak kasalligi yuqadi +bezgak parazitlar bilan, zararlangan bezgak chivini sulagidan +bemorning qonining quyganda, -ifloslangan meva sabzavotlar orqali -se-se pashshasining chaqishidan #Tripanosomalarning quyidagi turlari ma’lum +Afriqa uyqu kasalligini, chaqiruvchisi +Shagas kasalligini, qo‘zgatuvchisi -Borovskiy kasalligini chaqiruvchisi -kala- azar kasalligini qo‘zgatuvchisi #Ichki yoki visseral leyshmaniozning tabiiy manbai bulib xizmat qiladi +daydi, itlar +bo‘ri , chiyabo‘rilar -kalamushlar -kemiruvchilar #Bezgak chivining boshchasida oddiy chivindan farqli ravishda quyidagi belgilar mavjud +pastqi jag paypaslagichlari urgochilarida, xartumiga teng +erkaklarida pastqi jag paypaslagichlarining oxirgi qismi, kengaygan bo‘ladi -pastqi jag paypaslagichlari urgochilarida xartumining 1/3qismini egallaydi -erkaklarining mo‘ylablari urgochilariga nisbatan sertuk bo‘ladi #qaysi chuvalchanglarda finnasi sistitserk tipida tuzilgan +cho‘chqa, solityori +qoramol solityori, -pakana gijja -serbar lentasimon chuvalchang #Gipertrofiya – bu…… +Regeneratsiyaning bir turi bulib, xujayralar kupayishi natijasida a’zoning xajmi yoqi uning qismini ortishi +Misol buyraklardan bittasi olib tashlansa, ikkinchi buyrak kattalashadi -Misollar qaltekesak va tritonlarning dumlarini qayta tiklanishi -Bir nechta aloxida ajratilgan somatik xujayralardan butun organizmning xosil bulishi #A.I. Seversev buyicha evolyusiyaning asosiy ikkita yunalishi buladi +Biologik progress +Biologik regress -Biologik adaptatsiya -Sotsial adaptatsiya ham #Morfofiziologik progress – bu……. +Organizm tuzilish darajasining yuksalishi, +Moddalar almashinuvini jaddallashishi, -Tashqi muxit sharotiga uta moslashish -Yashash arealning kengayishi #Parazitning asosiy xujayini xisoblanadi, agarda …… +Parazitning xujayin tanasida voyaga yetgan davri yashasa +Parazitning xujayin tanasida jinsiy yul bilan kupaysa -Parazitning xujayin tanasida lichinka davri -Parazitning xujayin tanasida jinssiz yul bilan kupayishi #Onkologiyada jinsiy xromatin aniqlanadi ….. +Xosil bulgan usmalarning genetik jinsi, +Agar usma xujayralarda jinsiy X-xromatin topilsa, bunday usmalar gormonlar ta’siriga beruluvchan buladi -Agar usma xujayralarda jinsiy X-xromatin topilmasa bu usma uncha xavfli emas -Usmaning genetik jinsi erkak bulsa bu usma uncha xavfli emas #Belgilarning nasldan-naslga utish qonuniyatlari +1 chi, avlodda belgilarning bir xilligi +2 chi, avlodda belgilarning ajralishi +belgilarning mustaqil taqsimlanishi -gametalar, soflik qonuni -jins bilan boglangan belgilarning nasllanishi -belgining birikib nasllanishi #Allel genlarning uzaro ta’sirining shakllari +tuliq, dominantlik +kodominantlik, +chala, dominantlik -pleyotropiya -polimeriya -kup allelik #Xujayra markazi mavjud +Xayvon xujayrasida +Tuban usimliklar xujayrasida +Xayvon va tuban O‘simliklar xujayrasida -Ba’zi zamburug‘lar -Ba’zi suvo‘t -Sodda xayvonlar xujayrasi #Xujayra markazi qo‘ydagilarda uchramaydi +Ba’zi zamburug‘larda +Ba’zi suvo‘tlarda +Sodda xayvonlar xujayrasida -Xayvon xujayrasi ham -Tuban usimliklar xujayrasi -Xayvon va tuban o‘simliklar xujayralari #Xromosoma kasalliklari +klaynfelter sindromi +Daun sindromi +"mushuk qichqirish" sindromi -gemofiliyalar -fenilketonuriya -Morfan sindromda #Somatik mutatsiyalarga misollar +vitiligo /terida oq rangdagi doglar/ +teridagi xollar +chap va ung kuzning xar xil bulishi -oltibarmoqlik -albinizm -mikrotsefaliya #Genom mutatsiya tufayli kelib chiqqan irsiy kasalliklar +klaynfelter sindromi +Terner - Shereshevsqiy sindromi +daun sindromi -gemofiliya -albinizm -«mushuklar qichqirish» #Egizaklarning tugilishi - qanday belgi bulib xisoblanadi? +retsessiv, +jins bilan biriqqan, +tuxum xujayra orqali qizlarga, utadi -ugillarga otadan utadi -dominant -ugillarga onadan utadi #klaynfelter sindromining kariotipi +49, XXXUU +47,XXU +48,XXXU -46. XU -45.XO -46.XXO #Gomozigota organizmlar +allel genlari bitta belgini bir xil fenotipik, qurishini yuzaga keltiradi +uzaro chatishganda belgilari, ajralmaydi +bir xil gametalar xosil qiladi, -allel genlari bitta belgini xar xil fenotipi kurinishini yuzaga keltiradi -xar xil gametalar xosil qiladi -Uzaro chatishtirilganda belgilar ajraladi #Geterozigota organizmlar +uzaro chatishganda belgilar ajraladi, +xar xil gametalar xosil qiladi, +allel genlari bitta belgini xar xil, fenotipik kurinishini yuzaga keltiradi, -uzaro chatishganda belgilar ajralmaydi -gomologik xromosomalarning bir xil lokuslarida joylashgan allel genlari bitta belgini bir -xil fenotipiq qurinishini yuzaga keltiradi -bir xil gametalar xosil qiladi #Jinsning shakllanishi kuzatiladi +otalanish davrida +jinsiy bezlarini rivojlanishida +jinsiy xujayralarining xosil bulishida -genotipik aniqlanish -bolani maktabga chiqishidan boshlab -qaysi kasbni tanlashi #krossingoverning miqdorini bilish mumkin +genlarning orasidagi masofasidan +qrossover gametalarning miqdoridan +qrossover individlarning miqdoridan -qrossover bulmagan individlarning miqdori -krossingoverga uchramagan gametalarni -EXM yordamidagi #krossingoverning miqdori qullaniladi +genlar orasidagi masofani aniqlashda, +genlarning ketma qet joylashishini aniqlashda, +xromosomalarning genetik kartalarini tuzishda, -organizmning xromosomalar sonini aniqlashda -egzaqlarning mono- va dizogatlikligini aniqlanadi -populyatsiyaning genofondini aniqlashda #Xromosomalarning sonini uzgarishi quyidagi jarayonlar natijasida kuzatiladi +mitoz yoqi meyozda xromosomalarning notugri taqsimlanishi tufayli, +bulinish dukini shikastlanishi tufayli, +kariotipda yetishmaslik yoki oritqcha xromosomalarning bulishi, -xromosoma aberratsiyalar tufayli -DNK reparatsiyasining buzilishi tufayli -shizogoniya #Mutagen omillar ta’sirida kuzatiladi +gen strukturasini uzgarishi, +xromomsomalarning strukturasini uzgarishi, +kariotipning uzgarishi, -kombinativ uzgaruvchanligi xosil bulishi -fenotipni uzgarishi, lekin genotip uzgarmaydi -modifikatsion uzgaruvchanliq #Autosomalar sonini uzgarishi tufayli kelib chiqqan kasalliklar +Patau sindromi +Daun sindromi +Edvars sindromi -Lesh - Nayan -Marfan -Shershevs – Terner #Polimeriyaga asoslangan xolda odamning qaysi belgilari nasllanadi +buyi +vazni +terining rangi -qon gurux -qobiliyat -xarakter #Gen xossalari +genlar - irsiy omillar bolib xizmat qiladi, +genlar nisbatan doimiy, +genlar uzgarshi mumkin, -gen biri biri bilan almashmaydi -genlar uzgarmaydi -gen - bulinmaydigan irsiy belgi #O‘simlik xujayrasini xayvon xujayrasidan farqi +plastidalarni bo‘lishi, +yirik vaquollarning bo‘lishi, +xujayra sellyuloza bilan koplangan, -mitoxondriya bo‘lmaydi - lizosoma bo‘ladi - yadro yo‘q, urniga nukleoid buladi #krossingover kuzatiladi + meyozda + paxinemada va diplonemada + 1 meyotik bo‘linishning profazasida - mitoz - mitozning profazasi - 2 profaza #Membranasiz organoidlar +Ribosomalar +Sentriolalar +Mikronaychalar -Lizosoma -Leykoplast -Mitoxondriya #Tiriklikning fundamental belgilar + o‘z-o‘zini boshqarish + o‘z-o‘z-o‘zini yangilash + o‘z-o‘zidan qo‘payish - modda va energiya almashinuvi - irsiyot va o‘zgaruvchan -Disqretliq va bir butunlik #Shereshevskiy-Terner kasalliligiga xos belgilar +jinsiy X-xromatin somatik xujayralarida, aniqlanmaydi +xromosomalarning umumiy soni 45, +jinsiy bezlar va iqqilamchi, jinsiy bezlar rivojlanmaydi -jinsiy xromatin soni 1 ta -maktabda o‘qimaydi -xromosomalar soni 47ta #Gomozigota organizmlar +o‘zaro chatishganda belgilar ajralmaydi, +bir xil gametalar xosil qiladi, +allel genlari 1 ta belgini bir xil fenotipik qo‘rinishini,yuzaga keltiradi -allel genlari 1 ta belgini xar xil fenotipik qo‘rinishini yuzaga keltiradi -xar xil gametalar xosil qiladi -uzaro chachishtirilganda belgilar ajraladi #Geterozigota organizmlar +allel genlari 1 ta belgini xar xil fenotipik, ko‘rinishini yuzaga keltiradi +o‘zaro chatishganda belgilar ajraladi, + xar xil gametalar xosil qiladi, -o‘zaro chatishganda belgilar ajralmaydi -gomologik xromosomalarning bir xil lokuslarida joylashgan -allel genlari 1 ta belgini bir xil fenotipik ko‘rinishini yuzaga keltiradi #kombinativ o‘zgaruvchanlik quyidagi jarayonlar natijasida kelib chiqadi +gametalarning tasodifan, qo‘shilishi +krossingover, +meyoz jarayonida xromosomalarning xar xil kombinatsiyalar xosil qilib, ikki qutbga yo‘nalishi -genlarning birikishi -geteroploidiya -monosomiya #Patau sindromiga xos bo‘lgan belgilar +yarim letal sindrom bo‘lib, chaqaloqlar 2-3 oy yashaydi xolos +ichki organlarda ko‘p, nuqsonlar bo‘ladi +13 juft, xromosoma trisomiyaga uchraydi -kasallik 4 yoshdan keyin rivojlanadi -bolalar 30 yoshgacha yashashi mumkin -kasallik 10 yeshdan qeyin rivojlanadi #«Mushuq chinqirig‘i» sindromiga xos belgilar +5 juft xromosomaning kichik yelkasi delesiyasi, + ovoz paylarining anomaliyasi, +o‘sish va rivojlanishning orqada qolishi, -13 juft xromosomaning abberatsiyasi -5 juft xromosomaning anomaliyasi -faqat erakaklar kasallanadi #Galaktozemiyaga xos belgilar +galaktoza to‘qima va qonda to‘planadi +autosom-retsessiv tipda nasllanadi +uglevodlar almashinuvi buziladi -aminokislotalar almashinuvda -bemorning terisining rangi «bronza» rang -kollagenozlar rivojida #Klaynfelter kasalligining tashxisi quyidagi tekshirish usullariga asoslangan +somatik xujayralarida kariotipni, aniqlash +jinsiy X-xromatinning somatik hujayralarida aniqlash, +palmoskopiya va klinik manzara, -jinsiy xujayralarda kariotipni aniqlash -jinsiy X-xromatinning jinsiy xujayralarida aniqlash -bioximik tekshiruv utqazish #Entodermadan rivojlanadi +jigar, +xazm, nafas olish yo‘llarini koplab turgan epiteliy to‘qima +oshqozon osti bezi, -qon -terini ustki qismni koplab turgan epiteliy -limfa #Maydalanish jarayonida kuzatiladi +zigota mitoz yo‘li bilan bo‘linadi +blastomerlar xosil bo‘ladi +bo‘linish egatchalari xosil bo‘ladi -zigota amitoz yo‘li bilan -gastrula xosilida -zigota mitoz va meyoz yuli orqali #Reparativ regeneratsiya +qirqib olingan tana qismining yoki organning tiklanishi +jaroxatlangan organ va to‘qimaning qaytadan tiklanishi +singan suyakning bitishi, tiklanishi - qon yaratuvchi to‘qimadan qon xujayralarining xosilda -sut tishlarining doimiy tishlar bilan almashinishiga - qon xujayralarining nobud bolishi bilan bog’liq #Yuragi 4 kamerali xayvonlar +timsox +sichqon +kaptar -baqa -chivin -baliq #Yuragidan faqat venoz qon oqadigan xayvonlar +baliqlar, +to‘garak og‘izlilar, +lansetnik, -dumli amfibiya -dumsiz amfibiyalar - qushlar #Bosh miya zauropsid tipda rivojlangan +reptiliyalarda +qushlarda +baliqlarda -amfibiya -sut emizuvchilar -sudralib yuruvchilar ham #Atavizmga kiradi +2 tadan ortiq sut bezlarining bo‘lishi +dum bilan tug‘ilishi +tananing jun bilan koplanishi -3-qovoq -Appendiks -dum umurtqalar #Evolyusion embriologiyaning asoschilari +Myuller A,F. +Kovalevskiy A,O. +Gekkel S,E. -Mechnikov I.I. -Pavlov I.P. -Spirin A.S. #A. N. Seversov bo‘yicha filoembriogenening tiplari +Arxallaksis +Anaboliya +Deviatsiya - Morfolaksis -Degeniratsiya -Epiboliya # Idioadaptatsiya-bu +ma’lum muxit sharoitga moslanish tufayli xosil bo‘lgan o‘zgarishlar, +biologik progressga olib keladigan evolyusion jarayon, +morfofiziologik progressga olib kelmaydi, -morfofiziologik progressga olib keladigan evolyusion jarayon -modda almashinish tezligi oshadi -arealning torayishiga olib keladi #Atavizm –bu + ajdodlarda kuzatilgan ayrim belgilarning individlarda kuzatilishi, + dumli bolaning tug‘ilishi, +odam tanasining jun bilan toplanishi (Sher bashara odam), -evolyusiya jarayonida o‘z axamiyatini yo‘qotgan a’zolar bo‘lib va qoldiq shaklida saqlangan -odamlarda dumg‘azasi -aqlli tishlarning bo‘lishi #Balantidiyaga xos belgilar + sodda xayvonlar tipi, kipriklilar sinfiga mansub , +yo‘g‘on ichakda parzitlik qiladi, +axlatda yiring va qon bo‘lishiga olib keladi, -ingichqa ichakda parzitlik qiladi -erkin yashovchi xayvon-saprofit -soda xayvonlar tipi xivchinlilar sinfiga mansub #Yassi chuvalchanglarga xos belgilar +3 ta embrional pardadan rivojlanadi, +xazm tizimi yaxshi rivojlanmagan, +germafrodit, -qon aylanish sistema evolyusiyasida 1-marta paydo bo‘ladi -nerv tizimi bo‘ylab ketgan 4-5 juft nerv ustunlaridan tashkil topgan -tana bo‘ylab orqa va qorin nerv ustunidan iborat #Albinizmga xos belgilar +teri va qo‘zning qamalaq pardasida pigment xosil bo‘lmaydi, +nasllanish tipi – autosom-retsessiv, +aminokislotalar almashinuvining buzilishi tufayli kelib chiqadi, -jins bilan bog‘langan xolda nasllanadi -lipidlar almashinuvining buzilishi tufayli kelib chiqadi -nasllanish tipi autosom-dominant #Tabiiy manbali kasalliklar rivojlanishi uchun quyidagi organizmlar bo‘lishi shart +qo‘zg‘atuvchi +rezervuar xo‘jayi +tarqatuvchi -asosiy xo‘jayinlar - oraliq xo‘jayinda -kasal odam #Ixtiopsid tipda tuzilgan bosh miya quyidagilarga xos + amfibiyalar + to‘garak og‘izlilar -reptiliy -qush + baliqlar -sut emizuvchi #J.B.Lamark ta’limotining asosiy tomonlari + turlar o‘zgaradi +tashqi muxit omillari ta’siridan xosil bo‘lgan o‘zgarishlar barchasi xam foydali va nasldan-naslga o‘tadi +evolyusion oldidan muraqqabga, quyidan yuqoriga qarab rivojlanadi -turlar doimiy, o‘zgarmaydi -turlar tashqi muxit omillari ta’sirida o‘zgaradi -tashqi muxit omillari turlari ta’sir qilmaydi #Plastidalar quyidagi organizmlar xujayralarida uchramaydi +zamburuglarda +bakteriyalarda +xayvonlarda -tuban usimlik -yuksak usimliklar -tuban va yuksak usimlik #Memrana tuzilgan +3 qavatdan +tashqi va ichki oqsil qavatidan +urta qismida joylashgan lipid qavatdan -2 ta lipid va 1 ta oqsil qavat -1 qavat -2 qavatli #Goldji apparatining asosiy vazifalari +memranalarni tiklash, +sintezlangan moddalarni tuplash, +lizosomalarni xosil qilish, -oqsil sintezi -ATF sintezi -yeglar sintezi #Xromosoma qoidalari +individuallik va doimilik +juftlik va gomologiqlik +uzluksizlik -doimiylik ajralish va induvidual -gomologik va mustaqil -ajralish va mustaqilligi #Borovskiy kasalligini chaqiradigan parazit xayvon +sodda, xayvonlar tipiga mansub +teri xujayrasida, parazitliq qiladi +tabiiy manbai bo‘lib qum, qalamushlari xisoblanadi -chuvalchanglar tipiga mansub - jigar va taloqda parazitliq qiladi -tabiiy manbai - daydi itlar #Teri leyshmanioz kasalligini chaqiruvchisiga xos bo‘lgan belgilar +sodda xayvonlar tipi, xivchinlilar sinfiga mansub +2 xil shaklda uchraydi, xivchinli va xivchinsiz +parazitning tashuvchisi isqabtoparlar, -sodda xayvonlar tipi va sporalilar sinfiga mansub -kasallik tashuvchisi se-se pashshasi -kasallik tashuvchisi triatom qandalalar #Sista xosil qiluvchi sodda xayvonlar +toksoplazmiya +balantidiya +lyambliya -trixomonada -leyshmaniyalar -tripanosom #Balantidiyaga xos bo‘lgan belgilar +sodda xayvonlar tipi, kipriklilar sinfiga mansub +yo‘gon ichakda, parazitlik kiladi +axlatda qon, yiring bo‘lishi -ingichqa ichaqda parazitliq qiladi -erkin yashovchi xayvon – saprofit -xarakatchan organoidi xivchin #Chuvalchanglar 3 tipga bo‘linadi +yassi tipi +yumaloq tipi +xalqali tipi -kiprikli -lentasimon -so‘rgichlilar #Yassi chuvalchanglarga xos bo‘lgan belgilar +3 ta, embrional pardadan rivojlanadi +xazm tizimi yaxshi, rivojlanmagan +nerv tizimi tana bo‘ylab ketgan 4, 5 juft nerv ustunlaridan tashqil topgan -evolyusiyada 1- marta qon aylanish tizimi paydo bo‘ladi -ayrim jinsli xayvonlar -tanasida birlamchi bo‘shliq bo‘ladi #Yassi chuvalchanglar tipi quyidagi sinflarga bo‘lingan +kiprikli chuvalchanglar +lentasimon chuvalchanglar +so‘rgichlilar -kam tukli chuvalchang -xalqali chuvalchangi -ko‘p tukli chuvalchangda ham #Oraliq xo‘jainni 2 ta bo‘lgan parazitlar +mushuq so‘rgichi paraziti +upqa so‘rgichi paraziti +serbar lentasimon chuvolchang paraziti -jigar qurtlar -qon so‘rgichi ham -shistozoma #qaysi lentasimon chuvalchanglarning boshida (skoleks) so‘rgichlaridan tashqari ilmoqlari xam bo‘ladi....... +cho‘chqa tizmasida +pakana gijjada +exinokokkda -qoramol solityori -serbar lentasimon chuvalchang -egri boshli gijjalar #kuzgi pashshaga xos bulgan belgilar +erkak, urgochilari qon so‘radi +imago ko‘pi bilan, 20 kun yashaydi +kuydirgi, sepsis, tulyaremiya kasalligini nospesifik ravishda tashiydi -faqat urgochilari qon so‘radi -lichinkalari chuvalchangsimon bo‘lib va tirik to‘qimalar bilan oziqlanadi -oshqozon ichak kasalliklarini mexanik ravishda tarqatadi #Prokariotlarga kiruvchi organizmlarnini kursating? +kuk-yashil suv utlari +sianobakteriyalari +bakteriyalari - bakteriofag - virus - bir xujayrali suvo’t #Mitoxondriyalar soni kam va kup bulgan xujayralarning kursating. +Limfotsitlarda-kam + Jigar xujayralarida-kup + Mushaq xujayralarida-kup -Limfotsitlarda -Jigar xujayralari -Mushaq xujayralarida umuman bulmaydi #Xloroplastlarning mitoxondriyalardan farq qiluvchi belgilarini kursating? + Ichki membranasi kristalar xosil, qilmaydi + Xloroplastlarni ichki qismida, tilakoidlar joylashgan +Organik moddalarni sintezlay oladi, -Ichki membranasida kristalari mavjud -Devori ikki tashqi va ichqi membranalardan iborat -ATF sintezlay oladi -Uz ribosomalari buladi #Miofibrillalar, neyrofibrillalar va tonofibrillalar mavjud bulgan 3 xil xujayralarni kursating? + Mushaklar xujayralari + Nerv xujayralarida-neyrofibrillalari + Epiteliy xujayralari-tonofibrillalari - Biriktiruvchi tuqima xujayralarida-miofibrilla -Musqul xujayralarida-neyrofibrill - Yurak muskul xujayralarida-tonofibrillaga #Plazmolemma uchun xos bulgan vazifalar kursating? + xujayrani atrof muxitdan ajratib turish +uzidan suv, ionlarni xamda kerakli moddalarni utqazish +tashqi tasirotlarni qabul qilish -boshqa xujayralar bilan munosabati -xujayrada antogonistik jarayonlarni bir vaqtda kechishini ta’minlashda -sintez va katalizda ishtiroki #Postsintetik davrda kuzatiladigan jarayonlarni qursating? +Energiya tuplanadi + RNKni sintezi davom etadi +Ayrim oqsillar sintezi davom etadi -DNK sintezi kuchayish -DNK sintezi davomida -Xromosoma soni ikki barobar oshishi #Sintetik /S/ davrda kuzatiladigan uchta eng asosiy jarayonning kursating? + Oqsil sintezi. + RNK sintezi. +DNK sintezi. -Xromosoma strukturasining shakllanishi -Yadrocha -Tubulin oqsili sintezi tugallanib qoladi #Xujayra bulingandan keyin xosil bulgan yosh xujayralarda, keyingi bulinishga kirishishi uchun, qanday muxim jarayonlar sodir bulishi kerak ? +Xajmini kattalashishi, +Oqsil va nuklein kislotalar sintezi bilan bogliq bulgan yadroning tarkibiy komponentlarini ikkilanishi, +Sitoplazmaning tarkibiy komponentlarini tiklanishi.ATF energiyasini tuplanishi, -Xujayraning doimiy va doimiy bulmagan qomponentlarining struq¬turaviy uzgarishi -Darxol keyingi bulinishga kirishadi -Xromosomalar sonining qupayishi. #qanday xujayralar amitoz usulida bulinishini va bunday bulinishda kuzatiladigan uzgarishlarni belgilang? +Periferik qon xujayralari pay boylamlari xujayralari, +Xromosomalarning teng taqsimlanishi kuzatilmasligi mumkin, +Axromatin iplarini xosil qilmagan xolda, xujayra yadrosi ikki qismga bulinadi, -Amitoz uruglangan tuxum xujayralarida va normal rivojlanayotgan embrion xujayralarida kuzatiladi. - Xromosomalar yaxshi aniqlanadi va ularning teng taqsimlanishi kuzatiladi. - Sitokinez sodir bulmaydi va bu xolat, qup yadroli xujayralarning xosil bulishiga olib keladi. #Meyozning qaysi davrlarida konyugatsiya, bivalentlik va krossingover sodir bulishini kursating? +konyugatsiya,-Zigonemada +Bivalentlik, - Paxinemada boshida + krossingover,-Paxinema oxirida -konyugatsiya…-Leptonema oxirida -Bivalentlik.-Leptonemada - krossingover-Diakinizda #I-meyoz bulinishining profazasida kuzatiladigan 5 ta bosqichni va ularning qanday ketma-qetlikda kelishini, xamda shu bosqichlarda kuzatiladigan jarayonlarni kursating +Leptonema, Zigonema, Diplonema, Paxinema, Diaqinez +Gomologik, xromosomalar, gomologik qismlari bilan almashadilar +Xromosomalar spirallashib, yugonlashadi - Leptonema. Zigonema. Paxinema. Diplonema. Diaqinez. -Xromosomalar despirallashib ingichqalashadi -Gomologik bulmagan uchastqalar uchastqalari bilan almashadilar #Xujayra bulinishida quyidagi fazalarining qaysilarida qarama-qarshi qutblarga yaxlit xromosomalarning va qaysi fazalarida xromatidalarning tarqalishi tugri qursatilgan? + Meyozning Anafaza-I da, yaxlit xromosomalar + Meyozning Anafaza-II da, xromatidalar + Mitozning Anafazasida, xromatidalar -Meyozning Anafaza-I da xromatidalar - Meyozning Anafaza-II da yaxlit xromosomalar -Mitozning Anafazasida yaxlit xromosomalar #Meyozning asosiy uchta biologik axamiyatini kursating? +Jinsiy yul bilan keladigan organizmlar xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi, +Nogomologik xromosomalarning yangi kombinatsiyalarini xosil qiladi, +krossingover jarayonida genetik materialni rekombinatsiyasi sodir buladi, -Turlarning xilma-xilligini ta’minlaydi -Xromosomalarning yangi kombinatsiyalarini xosil qilmaydi -Belgilarning doimiyligini ta’minlaydi #I-meyozning profazasida xromosomalarda kuzatiladigan 3 ta asosiy uzgarishni kursating +Gomologik xromosomalar juftlashadi (konyugatsiya kuzatiladi), +Xromosomalar spirallashish xisobiga yugonlashadi, +krossingover xodisasi bulib, bunda gomologik xromosomalar ma’lum qismlar bilan almashinadi, -Xromosomalar despirallashib, ingichkalashadi -Xromatidalar qutblarga tortiladi -Xromosomalar ekvator buylab joylashadi #Irsiyatning 3 ta asosiy qonunini kursating? +Belgilarning genlar bilan ifodalanishi, +Genlarning allel xolatda bulishi, +Genlarning nisbiy doimiyligi, -Belgilarning keyingi avlodlarda namoyon bulishi -Genlarning uzgaruvchanligi -Gen lokuslarining uzgaruvchanligi #Irsiylanishning 3 ta asosiy qonunini kursating? +Birinchi avlodda belgilarning bir xilligi, +Belgilarning ajralishi, +Belgilarning nasllanishi, -Belgilarning tuliq namoen bulishi -Ikkinchi avlodda belgilarning bir xilligi -Birinchi avlodda belgilarning yuzaga kelishi #Mendel qullagan genetik usullarning uziga xos xususiyatlaridan 3 tasini kursating +Ota-ona organizmlar toza navli bulishi kerak, +Ota-ona organizmlarda bir-biridan farq qiluvchi (1-3ta) belgilar bulishi kerak, +Xar bir belgining irsiylanishini aniq kuzatilishi kerak matematik statistik usuli yordamida, -Ota-ona organizmlar bir xil belgili bulishi kerak -Ber necha bilgini kombinatsiyalarini kuzatish lozim xar bita bilgini emas -Belgilarning ifodalovchi genlar bitta xromosomaga joylashish kerak #Dermatoglifika tibbiy genetika usuli bulib, quyidagi bulimlardan iborat +palmoskopiya – kaft terisidagi naqshlar urganadi +daktiloskopiya – barmoq uchi terisidagi naqshlar urganadi +plantoskopiya – tovon teri naqshlari urganadi -palmoskopiya – barmoq uchi terisidagi naqshlar -daktiloskopiya – tovon terisi -plantoskopiya – barmoq uchi terisidagi naqshlarni ham #Teri naqshlarning 3 xili ma’lum. Ularning tasvirini quyidagi juft xromosomalardagi joylashgan genlar boshqarib turadi +yoysimon, Ye guruxiga kiruvchi xromosomalarda +ilmoqsimon, 21chi juft xromosomalarda +aylanasimon, 13chi va 15chi juft xromosomalarda -yoysimon 21chi juft xromosomalarda -ilmoqsimon 13chi va 15chi juft xromosomalarda -aylanasimon Ye guruxiga qiruvchi xromosomalarda #Guruxlar evolyusiyasining qoidalari +evolyusiya orqaga qaytmaydi, +evolyusiya progressiv yunalishda davom etadi, +rivojlanish maxsuslashmagan ajdoddan boshlanadi, evolyusiyaning xaraqatlantiruvchi kuchlari – tashqi muxit progressiv yunalish xayvonlarning «ichki intilish» tufayli amalga oshadi evolyusiya regressiv yunalishda xam borishi mumkin #Odam ajdodlari +arxantroplar +paleoantroplar +neoantroplar -gorilla -shimpanze -gibbon #I-Meyozning fazalarida kuzatiladigan xolatlarni kursating + Profaza-I da - xromosoma konyugatsiyalanib, krossingover sodir boldi, + Metafaza-I da – xromosomalar boglamlar xosil qilib ekvator buylab joylashadi, +Anafaza-I da qutblarga butun xromosomalar tortiladi, -Metafaza-I da - konyugatsiya, krossingover ruy beradi -Anafaza-I da qutblarga xromatidalar tortiladi -Telofaza-I da xromosomalar ekvator buylab joylashadi #Gametogenez davrlarida xromosomalar sonini (n) va DNK miqdorini (c) uzgarishini aniqlang ? +kupayish davri 2n 2c, +Usish davri 2n 4c, +Yetilish davri (I meyoz bulinishdan keyin) n 2c, -usish davri2n 4c -Yetilish davri n 2c -shakllanish davri n c #Odam kariotipida qanday xromosomalar buladi +22 juft autosomalar +2ta jinsiy xromosomalar +ayollarda 2ta – X-xromosomalar -erkaklarda xromosomalar soni gaploid -ayollarda jinsiy xromosomalar - XU -ayollarda jinsiy xromosomalar – X0 #Telolesital tipdagi tuxumlar quyidagi xayvonlarga xos +embrional taraqqiyoti uzoq vaqt davomida utayotganlarga +qushlarga +sudralib yuruvchilarga -xasharot -kanalar -urgimchak #Guruxlar evolyusiyasining shakllari +filetik, +divergent, +konvergent, -yarimkonservativ -dispersion -mutatsion #Biosfera komponentlari +tirik moddalar +biologik moddalar +kosmik moddalar -stratosferadan -ionosfera -gidrosfera qavat #Biosfera evolyusiyasining etaplari +primitiv tirik organizmlarning paydo bulishi, +kup xujayrali organizmlarning rivojlanishi, +odamning paydo bulishi, -sodda xayvonlarning paydo bulishi -umurtqasizlarning rivojlanishi -umurtqalilarning paydo bulishi #Avlodlar shajarasini tuzib aniqlash mumkin +belgining nasllanish tipini, +shajaradagi ayrim individlarning genotiplarini, +probandning genotipini, -genning eqspressivligini -mutatsiyalarning konsentratsiyasini -geterozigotalarning miqdorini #Prokariotlarga kiruvchi organizmlarnini kursating? +kuk-yashil suv utlari +sianobakteriyalari +bakteriyalari - bakteriofag - virus -bir xujayrali suvo’t #Meyozning biologik axamiyati +Jinsiy qo‘payishda xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi, +Qiz xujayralarda kombinativ o‘zgaruvchanlik amalga oshadi, +kombinativ o‘zgaruvchanlik krossingover va xromosomalarning anafazada tasodifiy taqsimlanishidan kelib chiqadi, -Bo‘linish yo‘li bilan ko‘payadigan organizmlar xromosomalarning doimiyligini ta’minlaydi -ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishini ta’minlaydi -Meyoz yo‘li bilan voyaga yetgan jinsiy xujayralar ko‘payadi # AutoSintetik interfaza uchun xos +3 bosqichdan iborat G1, S, G2 +keyingi bulinish uchun tayorgarlik, amalga oshadi +Oqsil sintezi, DNK ikki xissa ortishi, tubulin sintezi, ATF yig‘ilishi kuzatiladi -Xujayralarning differensiatsiyasi kuzatiladi -Xujayraning ixtisoslashuvi kuzatiladi -Xujayra qariydi #Xayotiy sikl bu... +Xujayraning paydo bo‘lishi yoki bo‘lingandan to o‘lishigacha yoki, keyingi bo‘linguncha bo‘lgan davr, G0 davrini o‘z ichiga oladi +GeteroSintetik interfazani, o‘z ichiga oladi +Xujayraning differensiatsiyasi, ixtisoslashuvi kuzatiladi -keyingi bulinish taergarlik amalga oshadi -Oqsil sintezi va DNK ikki xissa ortishi -Tubulin sintezi va ATF yig‘ilishi kuzatiladi #Regeneratsiya shakllari +Fiziologik – organizmning normal xayot davomida yuqotgan qismlarini qayta tiklanishi, +Reparativ – qirqib olingan tana qismlarining qayta tiqlanishi, +Patologik – yuqotilgan tuqimalar urniga boshqa xil tuqimalarning xosil bulishi, -Fiziologik – qirqib olingan tana qismlarining qayta tiqlanishi -Reparativ – organizmning normal xayot davomida yuqotgan qismlarini qayta tiklanishi -Patologik - yuqotilgan tuqimalar urniga yana shunday xil tuqimalarning xosil bulishi #Somatik embriogenez – bu…… +Bir nechta aloxida ajratilgan somatik xujayralardan, butun organizmning xosil bulishi +Tushuncha rus olimi B.P.Tokin tomonidan, taklif etilgan +Misollar gidra, planariyalarning kichik, bulakchadan qayta tiklanishi -Organning xajmini xujayralarning bulinishi tufayli kattalishidir -Tushuncha V.P.Solopaev tomondan taklif etilgan -qon yaratuvchi a’zolarda periferik qon xujayralarning xosil bulishi #Reparativ regeneratsiya tushunchasi va unga misollar +qirqib olingan tana qismlarining qayta tiklanishi, +Singan suyakning bitishi, +quygan teri tuqimasini chandiq bilan bitishi, -qon yaratuvchi a’zolarda periferik qon xujayralarning xosil bulishi -Sut tishlarini doimiy tishlari bilan almashinishi -Bir nechta aloxida ajratilgan somatik xujayralardan butun organizmning xosil bulishi #Epimorfoz – bu …. +Reparativ regeneratsiyasining shaklidir, +Yuqolgan a’zoning jaroxat yuzasidan tiqlanishi, +Misollar qalteqesaq va tritonlarning dumlarini qayta tiqlanishi, -Ichki a’zolarda kuzatiladigan tiqlanish bulib va a’zoning shakli emas xajmi tiqlanadi -Misol sut emizuvchilarda bir qismi qirqilgan jigarning qayta tiqlanishi -Bir nechta aloxida ajratilgan somatiq xujayralardan butun organizmning xosil bulishi #Endomorfoz - bu…… +Reparativ regeneratsiyasining shaklidir, +Ichki a’zolarda kuzatiladigan tiqlanish bulib, a’zoning shakli emas, xajmi tiqlanadi +Misol sut emizuvchilarda bir qismi, qirqilgan jigarning qayta tiqlanishi -Yuqolgan a’zoning jaroxat yuzasidan tiqlanishi -Misollar qalteqesaq va tritonlarning dumlarini qayta tiqlanishi -Bir nechta aloxida ajratilgan somatiq xujayralardan butun organizmning xosil bulishi #Transplantologiya fanining rivojlanishiga uz xissasini qushgan olimlar +Chex olimi, M.Gashek +Angliyalik, zoolog P.Medavar +Rus olim, R.V.Petrov -Rus olim I.I.Mechniqov -Fransuzlar G.Temin i D.Baltimor -Rus olimlar A.O.Kovalevskiy i v.O.Kovalevskiy #Ch.Darvin ta’limotining asosiy goyalari +Evolyusiyaning xaraqatlantiruvchi, kuchlarini kursatib berdi +Uy xavonlarni tabiiy tanlanish yuli bilan kelib, chiqishini isbotlab berdi +Evolyusiyaning, divergent yunalishini kursatib beradi -Sistematiqada «gradatsiya» prinsipini yaratadi -Tur tugrisida birinchi buli va tushuncha beradi -Xar bir turni iqqita lotin nomi bilan atashni taqlif etadi #Filembriogenez ta’limotining asoschisi va uning moxiyati +Rus olimi A.N.Seversev tomonidan asoslangan, +Ta’rifi Embriogenezda paydo bulgan, voyaga yetganda saqlangan va nasldan naslga utadigan uzgarishlar +quyidagi shakllari mavjud arxallaqsis, anaboliya, deviatsiya -E.Geqkel i F.Myuller tomonidan asoslangan -Ta’rifi Ontogenez- filogenezning qisqachacha taqroridir -quyidagi shakllari mavjud palingenez senogenez qatagenez #kup xujayrali organizmlarning kelib chiqishi tugrisidagi gipotezalar +Gastreya nazariyasi, (Geqkel) +Fagotsitella nazariyasi, (I.I.Mechniqov) +Simbiotik nazariya, -Epigenetik nazariya -Preformizm nazariyasi -Metafizik nazariya #Leyshmaniyalarning xichinsiz shakli yashaydi +odamda, +qemiruvchilarda, +buri, chiyaburi, daydi itlarda -tarqatuvchisida -isqabtoparda -sun’iy usulda ustirilganda #Gametagamiyaning kopulyatsiyali shaklini quyidagi xillari mavjud +Izogamiya – xosil bulgan jinsiy xujayra, katta-kichikligi va shakliga kura bir-biridan farqlanmaydi +Geterogamiya (anizogamiya) - bir qator suv utlari va xivchinlilarga xos bulib, mayda xaraqatchan miqrogameta va yiriqroq, xaraqatsiz maqrogametalar xosil buladi +Oogamiya – kopulyatsiya bilan tugaydigan shakli bulib, xar xil tuzilishga va katta- kichikligiga ega bulgan jinsiy xujayralar bir-biri bilan qushiladi -Partenogenez – yangi avlod uruglanmagan tuxum xujayrasidan rivojlanadi -Ginogenez – tuxum xujayra spermatozoidning yadrosi bilan qushilmaydi ammo rivojlanishi uchun -tuxum xujayra bulgan muxitda spermatozoid albatta bulishi kerak -Androgenez –yangi avlod spermatozoidning yadrosi va xuxum xujayraning sitoplazmasi xisobiga rivojlanadi #kopulyatsiyasiz gametogamiyaning uch xili mavjud +Partenogenez – yangi avlod uruglanmagan tuxum xujayrasidan rivojlanadi, +Ginogenez – tuxum xujayra spermatozoidning yadrosi bilan qushilmaydi, ammo rivojlanishi uchun tuxum xujayra bulgan muxitda spermatozoid albatta bulishi kerak +Androgenez –yangi avlod spermatozoidning yadrosi, xuxum xujayraning sitoplazmasi xisobiga rivojlanadi -Izogamiya – xosil bulgan jinsiy xujayra katta-kichikligi va shakliga qura bir-biridan farqlanmaydi -Geterogamiya (anizogamiya) - bir qator suv utlari va xivchinlilarga xos bulib, mayda xaraqatchan miqrogameta va yiriqroq xaraqatsiz maqrogametalar xosil buladi -Oogamiya – kopulyatsiya bilan tugaydigan shakli bulib xar xil tuzilishga va katta- kichikligiga ega bulgan jinsiy xujayralar bir-biri bilan qushiladi # Gregor Mendel quyidagi genetik qonunlar va qonuniyatlarning asoschisi +Belgilarning nasldan naslga utish qonuniyatlari, +Irsiyotning qonunlari, +Gametalar «soflik» qonuni, -Irsiy uzgaruvchanliqning gomologik qatorlar qonuni -Irsiyotning xromosoma nazariyasi -Biogenetik qonuni #Pleyotropiya xodisasiga xos bulgan belgilar +Bitta genning ikki va undan ortiq belgining rivojlanishiga kursatadigan ta’siri, +Pleyotropiya birinchi marta G.Mendel tomonidan aniqlangan, +Tabiatda qeng tarqalgan albinizm, Marfan sindromi, -Bir nechta gen bitta belgini ifodalaydi -Misollar odam terisining rangini, buyi uzunligining ifodalaydigan genlar -Pleyotropiya birinchi marta T.G.Morgan tomonidan aniqlangan #Genlarning ekspressivligi va penetratligi tugrisidagi tushunchalar +Genning ekspressivligi – fenotipda yuzaga chiqadigan belgining xar xil darajada namoyon bulishi, +Genning penetrantligi - gen yuzaga chiqargan fenotipik belgining son jixatidan ifodalanishi, +Atamalarni 1927 yilda rus olimi N.V.Timofeev-Resovsqiy fanga qiritgan, -Genning eqspressivligi bitta genning iqqi va undan ortiq belgining rivojlanishiga qursatadigan ta’siri -Genning penetrantligi bir nechta belgini bitta gen bilan ifodalanishi -Atamalarni 1975 yilda rus olimi V.I.Vernadskiy fanga kiritgan #Genlar orasidagi masofa aniqlanadi +krossingoverning miqdoridan +qrossover gametalarning miqdoridan +qrossover gametalarning qushilishi tufayli xosil bulgan individlarning miqdoridan -qrossover bulmagan gametalarning -qrossover bulmagan gametalarning qushilishi tufayli xosil bulgan individlarning miqdor -Xosil bulgan individlarning son #Urgochining jinsiy xromosomalari - X0 bulgan xayvonlar +kaltaqesaklar +Ayrim baliqlar +kuyalar -qush -kapalak -Ilon #Patau sindromiga xos bulgan dermatoglifik kursatkichlar +Atd – burchagi, 108 +kaftda turt barmoqli kundalang, egiluvchan burmalari bor +Barmoqla uchida yoysimon chiziqlar kup buladi, (normada-6%) -Atd – burchagi 40o -Barmoqlar uchida ilmoqsimon chiziqlar kup buladi (normada-62%) -kaftda bitta qundalang bukuvchi burma buladi #Daun sindromiga xos bulgan dermatoglifik kursatqichlar +Atd – burchagi, 81-90 +Barmoqlar uchida ilmoqsimon chiziqlar kup buladi, (normada-62%) +kaftda bitta kundalang bukuvchi burma buladi, -Atd – burchagi 108 -kaftda turt barmoqli kundalang egiluvchan burmalari bor -Barmoqla uchida yoysimon chiziqlar kup buladi (normada-6%) #Terner - Sherishevskiy sindromiga xos bulgan dermatoglifik kursatkichlar +Atd – burchagi, 66o +Barmoqlar uchida ilmoqsimon, aylanasimon chiziqlar qup buladi +Umumiy chiziqlar soni, - 178 -Umumiy chiziqlar soni - 48 -Barmoqlar uchida yoysimon chiziqlar qup buladi (normada-6%) -Atd – burchagi 108 #Xardi –Vaynberg qonuniga oid bulgan ma’lumotlar +Populyatsiyaning genofondini urganishda qullaniladigan, tibbiy-genetiqa usuli +qonunga binoan ideal populyatsiyalarda gomo-, geterozigotalarning miqdori avloddan avlodga uzgarmaydi, chunqi genlar chastotasi uzgarmaydi +Populyatsiyada dominant, retsessiv genlar chastotasi xar xil bulganda xam ushbu qonun buyicha nasllanish kuzatiladi, -kasallikning yuzaga chiqishida genotip va fenotipning roli aniqlanadi -Evolyusiyada faqat filogenezning ontogenezga qursatgan ta’siri emas, balqi ontogenezning filogenezga qursatgan ta’siri urganiladi -kichik populyatsiyalarda kam uchraydigan gen xam tez tarqalib qetishi mumqin #Egizaklar usuli yordamida Xolsinger formulasidan foydalaniladi. Agarda H qursatgichisi … +1,0 ga teng bulsa, belgini yuzaga chiqishi genotipga bogliq +0,5dan qam bulsa, belgini yuzaga chiqishi tashqi muxitga bogliq +0,6-0,7ga teng bulsa, belgini yuzaga chiqishi xam tashqi muxitga, xam genotipga bogliq, ya’ni irsiyotga moyilliq kuzatiladi -0.5ga teng bulsa, belgini yuzaga chiqishi genotipga bogliq -0.6-0.7ga teng bulsa va belgini yuzaga chiqishi tashqi muxitga bogliq -1.0 teng bulsa va belgini yuzaga chiqishi xam tashqi muxitga va xam genotipga bogliq ya’ni irsiyotga moyilliq kuzatiladi #Autobriding, inbriding. insestlar atamalariga tushunchalar bering +Autbriding – qarindosh, bulmagan individlar urtasidagi nikox, +Inbriding – qarindosh bulgan, individlar urtasidagi nikox +Insestlar – aka-singil, ota-bola urtasidagi nikox, -Insestlar – qarindosh bulmagan individlar urtasidagi nikox -Autbriding – qarindosh bulgan individlar urtasidagi nikox -Inbriding – aka-singil, ota-bola urtasidagi nikox #Postembrional rivojlanishning yuvenil davriga xos bulgan belgilar +Usish, +Tana qismlarining, nisbatini uzgarishi +Organ va sistemalar asta-seqin uz funksiyasini bajarishga tayerlanishi, differensiyalanishi -Yangi organlarning paydo bulishi -Organ va tuqimalar uziga yangi funksiyalarning olishi -Yuvenil davridagi organlarning asta-seqin surilishi yuqolishi #Irsiy kasallikning autosom-dominant bulib nasllanishiga xos bulgan belgilar +erkak, ayollarda uchrash chastotasi bir xil miqdorda +Xar bir avlodda kasallik kuzatiladi, +kasal bolaning albatta yoki otasi, yoki onasi kasal buladi -Ota xech qachon uz belgisini (kasalligini) ugliga utkazmaydi -kasal bolani ota-onasi fenotipik soglom -Asosan erkaklar kasallanadi #Mukovissidozning diagnostik kriteriyalari +Surunkali rezidiv pnevmoniyalar, +Oshqozon osti bezining funksiyasini buzilishi, +Axlati shakllanmagan, xazm bo‘lmagan ozuqa moddalar buladi -kifoskolioz bo‘yi past -Terining uta cho‘ziluvchanligi -Soch va terining gipopigmentatsiyasi #Gidroidlar sinfiga qiruvchi zaxarli kovaqichlilar +Yolgon qorall – Millipora alcicornis, + “Butsimon” meduza, – Gonicnemus vertens + “Portugaliya qemachasi”,- Physalia physalis -Tukli sianeya – Cyanea capillata -Aureliya meduzasi – Aurelia aurita -Dengiz qovoq arisi – Chironex fleckeri # klaynfelter sindromiga xos belgilar +erkak jinsiy xromosomalarning bitta, X - xromosomasi oshiqcha bulishi +kariotipi XXU, XXUU, XXXU +ayollarga xos belgilar soqol va moylovlar usmagan, qad - qomat ayollarnikiga uxshagan va xakozo +bepusht -mikrotsefaliya yoki gidromefaliya -barmoqlari uzun –« urgimchak» barmoqlar -miopatiya -ichki organlarda nuqsonlar bulishi #Irsiyotning xromosoma nazariyasini asosiy tadqiqotlari +genlar xromosomada joylashgan, +meyoz jarayonida allel genlar gomologik, qismlar bilan almashinish mumkin +bitta xromosomada joylashgan genlar bitta biriikish, guruxini xosil qiladi +genlar xromosomada bitta chiziq xosil qilib joylashadi, -bitta xromosomada joylashgan genlar mustaqil taqsimlanadi -birinchi avlodda belgilarning bir xilligi -belgilarning ajralishi -belgilar mustaqil xolda nasllanadi #Ovogenezning spermatogenezdan farqi + rivojlanish davrlari – 3 ta, +qo‘payish davri ontogenezning faqat embrional davrida kuzatiladi, + o‘sish davrida faqat bitta jinsiy xujayra xosil bo‘ladi, +bitta birlamchi ovotsitdan faqat bitta tuxum xujayra yetiladi, -ko‘payish davri ontogenezning xam embrional, xam postembrional davrlarida kuzatiladi -o‘sish davrining bir vaqtda bir nechta dastlabki jinsiy xujayralar o‘tadi -o`sish davrida 2 jinsiy xujayra xosil buladi -shakllanish darida bitta ovotidadan bita tuxum xujayra xosil buladi #Lyambliyaga xos bo‘lgan belgilar +sodda xayvon tipi, xivchinlilar sinfiga mansub +xivchinlarning soni, 3-4 juft +yadrosi ikkita, +aksostil bo‘ladi, -xivchinlarning soni 1 ta -sodda xayvonlar tipii, sporalilar sinfiga mansub -yadrosi 3-ta -xivchini yuq #Dizenteriya amyoba quyidagi shakllarda uchraydi +sista, +kichik vegetativ, shakli +to‘qima shakli, +gametofag, -yolg‘on sista -tuplam sista -sporozoit -finna #Sitogenetik usul yordamida aniqlanadi +kariotip, +xromosomalarning, tuzilishi +xromosomalarning, shakli +xromosomalarning katta,-kichikligi -genlarning tuzilishi -kaftdagi chiziqlar -tovondagi naqshlar -barmoqdagi naqshlar #K.Linney evolyusion ta’limotning rivojlanishiga qo‘shgan xissasi +1-bulib, tirik organizmlarning ma’lum bir sistemaga solgan + binar nomenklaturani, taklif etgan +to‘rt pog‘onali klassifiqatsiyani qo‘lladi, +8000 tur, 1200 avlodlarni tasvirlab berdi -«gradatsiya» ta’limotini yaratdi -5000 ta va 15000 ta avlodlarni tavsiflab berdi - besh pog‘onali klassifikatsiyani qo‘lladi -olti pog‘onali klassifikatsiyani qo‘lladi #SitoplazmatiK membranadagi oqsillar quyidagi vazifalar bajaradi +membrana tarqibiga, kiradi +retseptorlik, +katalitik, +tashuvchi, utkazuvchi -oqsil biosintezida ishtiroq etadi -uglevodlar almashinuvida qatnashadi -yeglar sintezida ishtirok etadi -DNK reparatsiyasida ishtirok etadi #Silliq endoplazmatik turga xos bulgan belgilar +endoplazmatik, turning shaklidir +devorlarida ribosomalar, bulmaydi +yoglarni sintezida ishtirok, etadi +uglevodlarni sintezida, qatnashadi -oqsillarni sintezida ishtirok etadi -devorida ribosomalar buladi -yeglarning sintezida ishtirok etadi -nuqleotidlar sintezida qatnashadi #Goldji apparatiga xos bulgan belgilar +barcha Eukariot xujaylarida kuzatiladi +membranalardan tashkil topdi +qondensatsiyaga uchratadi +lizosomalarni xosil qiladi -Prokariotlarda rivojlanish -membranasiz -viruslarada -kuk-yashil suvutlarda rivojlangan #Toksoplazma uchun xos belgilar +toqsoplazmoz kasalligini chiqaruvchisi, +sporalilar sinfiga mansub sodda xayvon, +shakli - yarim oy, +xujayra ichi paraziti, -xivchinlilar sinfiga mansub sodda xayvon -shakli duksimon -qon xujayralarida parazitlik qiladi -odam - asosiy xo‘jayin #Tropik bezgak parazitining o‘ziga xos belgilari +kasallikning residivlari(qaytalanishi), quzatilmaydi +zararlangan eritrotsitlarning shakli, katta- qichikligi, rangi o‘zgarmaydi +paraeritrotsitar shizogoniya, quzatilmaydi +eritrotsitar shizogoniya, davom etadi 48 soat -kasallikning residivlari (qaytalanishi) kuzatiladi -sporogoniya kuzatilmaydi -gametogoniya kuzatilmaydi -eritrotsitlar soni ko‘payadi #Bezgak kasalliklariga xos bo‘lgan belgilar +qonda parazitlar aniqlanadi, +xar 48-72, soatda xuruj tutadi +bezgak xurujida xarorat 39-40, gacha qo‘tariladi +jigar, taloq kattalashadi -axlatda parazitlar topiladi -bemor tana xarorati qechqurunga borib ko‘tariladi -kasallikning tashuvchilari se-se pashshasi -chaqiruvchilar orqa miya suyuqligida aniqlanadi #Tripanosomaga xos bulgan belgilar +xivchinlilar sinfiga mansub, +sodda xayvon, +tanasi duksimon, shaklga ega +odam, xayvonlar paraziti -chuvalchanglar guruxiga mansub -uzunligi 0.5-1 smgacha boradi - tanasi - bosh bo‘yin strobiladan tashqil topgan -faqat odamlarda parazitliq qiladi #Leyshmaniyalarga xos bulgan belgilar +odam va xayvon parazitlari, +xujayra ichida parazitlik qiladi, +tashuvchida – iskabtoparda xivchinli shakli uchraydi, +teri va retikulo-endotelial organlarda parazitlik qiladi, -sporalilar sinfiga mansub - faqat odamlarda parazitlik qiladi -faqat qum kalamushlari va daydi itlarda yashaydi -tashuvchisi - se-se pashshasi # Dezinteriya amyobasiga xos bo‘lgan belgilar +amebiz kasalligi, chaqiruvchisi +yuvilmagan sabzavotlar va mevalar, iflos qo‘llar orqali yuqadi +patogen shakli, - to‘qima shakli +sistada 4 ta, yadro bo‘ladi -sistada 8 ta yadro bo‘ladi -patogen shakli - kichik vegetativ shakli -patogen shakli - gematofag -sistasida 1 ta yadro bo‘ladi #qaysi parazitlarning chaqiradigan kasalliklari qo‘y, mol, cho‘chqa, baliq go‘shti orqali odamga yuqadi +qoramol, solityori +cho‘chqa, solityori +trixinella, +serbar lentasimon chuvalchang, -jigar qurti -mushuq so‘rgichi -qon so‘rgichi -o‘pqa so‘rgichi #qon bilan oziqlanadigan chuvalchanglar +shistozomalar +filyariyalar +qil boshli gijjalar +egri boshli gijjalar -askarida -ostritsa -trixinellasi -o‘pqa so‘rgichi #Xalqali chuvalchanglarga xos bulgan belgilar +tanasi ayrim, metamerlardan tashkil topgan +qon aylanish, tizimi rivojlangan +parapodiyalari, (oyoq usimtalari) rivojlangan +ikkilamchi tana bo‘shligiga ega, -xazm tizimi reduksiyaga uchragan -ayirish organlari - protonefridiyalar -nerv sistemasi - yon nerv ustunlari -tana bo‘shligi - prototsel #Bo‘gimoyoqlilar tipiga xos bo‘lgan belgilar +oyoqlari yaxshi rivojlangan, tanasi 3 qismdan tashqil topgan bosh, ko‘krak, qorin +markaziy qon aylanish organi,- yurak rivojlangan +qoni rangsiz yoki zangori, +tashqi skeleti mavjud,- xitin koplagichi -qoni qizil -ayrish organlari - metanefridiyalar -germafroditlar - nerv sistema diffuz shaklda # Argas kanalarga xos bo‘lgan belgilar +yopiq biotoplarda, xayot kechiradi +qon so‘rish jarayoni 30 min, - 2 soatgacha davom etadi +nimfa davrini 3-5 marta, o‘tadi +kanalarga orqa tomondan qaraganda boshchasi qo‘rinmaydi, -xitinli qalqoni tanasini 1/3 qismini koplaydi -tananing orqa tomonidan boshchasi qo‘rinadi -nimfa davri faqat 1 ta bo‘ladi -ochiq biotoplarda yashaydi # Xashorotlarning asosiy belgilari +tanasi aniq 3 bo‘limdan iborat bosh, ko‘krak, qorin +3 juft oyoqlari ko‘krak qismida joylashgan, +metamorfoz bilan rivojlanadi, +og‘iz apparati kemiruvchi, kemiruvchi –so‘ruvchi, yalovchi, yalab so‘ruvchi, sanchib - so‘ruvchi -yaxshi rivojlangan oyoqlari tanasining barcha qismlarida joylashgan -nafas olish organlari - o‘pqa -qoni qizil - gemoglobin tufayli -kupchiligi germafroditlar #Prokariot xujayralarining Eukariotlardan farqlanuvchi 4 ta asosiy belgisi qaysi? + yadro qobigi bulmaydi, - genetik material sitoplazmada erkin yotadi, +xromosomasi xalqasimon, +organoidlaridan faqat ribosoma buladi, +xromosomasi oqsillar bilan birikmagan, - "yalangoch" -yadro qobigi buladi -mitoz yuli bilan kupayadi -barcha organoidlari rivojlangan #Viruslarga xos bulgan belgi va xususiyatlarni belgilang? +uta mayda mavjudotlar bulib, xar qanday filtrdan uta oladi +tarkibida DNK, RNK molekulalarini buladi +ularda oqsil gilofga uralgan bir, molekula nuklein kislota mavjud +ustidan oqsil, - kapsid deb nomlanadigan parda, bilan uralgan buladi -tuzilishini yoruglik mikroskopda qurish mumkin -irsiy modda bulib faqat RNK xizmat qiladi -irsiy modda bulib faqat DNK xizmat qiladi -bir xujayrali organizmlar bulib xisoblanadi #Mikronaychalar xujayrada yuz beradigan quyidagi jarayonlarda qatnashadi +mitoz, meyozda xromosomalarni ajralishida +organoidlar siljishida, +xujayra qobigini shakllantirishda, +xujayra ichida moddalarni xaraqatlanishida, -lizosomalarni shakllantirishda - xujayra seqresiyasida -yadro qobigini shakllantirishda -ATF sintezida #Mitoxondriya organoidlari uchun xos bulgan belgilarni aniqlang. + Devori ikki tashqi, ichki membranadan iborat + Ichki membrana kristalarga ega, + Ichi gamogen modda,-matriqs bilan tulib turadi + Uz oqsillarini sintezlay oladi, -Asosiy funksiyasi oqsillarni sintezlash -Tashqi membranasi kristalarga ega -xujayra faoliyati uchun zarur lizosomalar xosil qiladi -Yadrochada shakllanib,sitoplazmaga chiqadi #Lizosomalarni funksiyalarini aniqlang? +Murakkab moddalarni parchalash, +Mikroorganizmlarni, viruslarni parchalash, + Nobud bulgan xujayra qismlarini, xazm qilish + Embrion, lichinkalarni vaqtincha organlarini yuqotish -Tubulin oqsilini sintezlash -Uglevodlar va lipidlarni sintezlash -Moddalar almashinuvida faol ishtirok etish - Antigen va antitelolarni xosil qilish #Xromosomalar uchun xos bulgan qoidalarni belgilang? +Xromosomalar sonining doimiylik qoidasi , +Xromosomalarning juftliq qoidasi, + Xromosomalarinng individuallik qoidasi, +Xromosomalarinng uzluqsizliq(neprerivnosti)qoidasi, -Xromosomalarning gomologiqlik qoidasi. -Xromosomalarinng chidamlilik qoidasi. -Xromosomalarinng bir xillilik qoidasi. -Xromosomalarinng nogomologiklik qoidasi . #Mitoxondriya matriksida nimalar bulishini belgilang? + DNK, tRNK +Oqsillar biosintezini ta’minlovchi, fermentlar sistemasi +Ribosomalar, +Transkripsiya, translyatsiya jarayonida ishtirok etuvchi fermentlar sistemasi - DNK iRNK -Polisaxaridlar va lipidlar sintezini ta’minlovchi fermentlar sistemasi -Mikronaychalar -Fotosintez jarayonini ta’minlovchi fermentlar sistemasi #Mitozning telofazasida kuzatiladigan jarayonlarni kursating. +Xromatidala qutblarga yetib boradi., +Yadrocha tiklanadi., +Shundan sung xromatidalar xromosomalar despirallashadi., +Yadro qobigi paydo buladi., -Xromasomalar qutblarga tarqaladi. -Xromosomalar spirallashadi. -Yadrocha yuqoladi. -Xromosomalar yugonlashadi. #GeteroSintetik interfazada qanday jarayonlar sodir bulishini belgi¬lang +xujayra usadi, +xujayrada bioSintetik jarayonlar a’zo yoqi organizm uchun modda¬lar ishlab chiqarishiga qaratilgan buladi, +xujayrada taxassuslashish jarayonlari ruy beradi, +xujayra uziga xos faoliyatni bajarishga loyiq bulgan xujayraga aylanadi, -xujayrada bulinishga tayyorgarliq quchayadi -uzini qupaytirish(mitoz)gagina qaratilgan jarayon bilan band bu¬ladi -asosan DNK sintezi ruy beradi -xujayra usishdan tuxtaydi #Xujayra bulinishining turli fazalarida xromosoma qanday xolat va qurinishda bulishini belgilang +Interfazada,-despirallashgan +Profazada,-spirallasha boshlagan +Metafazada-ekvator chiziq buylab joylashgan, +Anafazada-qutblarga tarqalgan, -Telofazada spirallashish boshlanadi -Interfazada-spirallashgan -Profazada-juda ingichkalashgan -Metafazada-ingichqa,ipsimon kuzga tashlanmaydigan xolatda #Endomitoz uchun xaraqterli bulgan belgilarni kursating? +Endomitozda xromosomalar reproduksiyasidan keyin, xujayralarning bulinishi kuzatilmaydi., +Endomitozda xromosomalar sonini ayrim xollarda diploid tuplamga nisbatan un baravar oshishi kuzatiladi., +Endomitoz poliploid xujayralarning yuzaga kelishiga olib keladi., +Endomitoz jadal ishlovchi xujayralarda kuzatiladi., -Endomitoz nerv xujayralarda kuzatiladi. -Xromosomalar aniqlanmaydi va ularning teng taqsimlanishi kuzatilmaydi. -Endomitozda yadrosiz xujayralar yuzaga keladi. -Xromosomalar juda katta(gigant) ulchamga ega buladi. # Prokariot xujayralarining Eukariotlardan farqlanuvchi 4 ta asosiy belgisi qaysi? +yadro qobigi bulmaydi, - genetik material sitoplazmada erkin yotadi +xromosomasi xalqasimon, +organoidlaridan faqat, ribosoma buladi +xromosomasi oqsillar bilan birikmagan, - "yalangoch" -yadro qobigi buladi -mitoz yuli bilan kupayadi -barcha organoidlari rivojlangan #Viruslarga xos bulgan belgi va xususiyatlarni belgilang? +uta mayda mavjudotlar bulib, xar qanday filtrdan uta oladi +tarqibida DNK, RNK molequlalarini buladi +ularda oqsil gilofga uralgan bir molequla, nuklein kislota mavjud +ustidan oqsil, - qapsid deb nomlanadigan parda bilan uralgan buladi -tuzilishini yorugliq miqroskopda qurish mumqin -irsiy modda bulib faqat RNK xizmat qiladi -irsiy modda bulib faqat DNK xizmat qiladi -bir xujayrali organizmlar bulib xisoblanadi #Ayrim xromosomalarning tashqi qurinishi 4 ta qismdan tashqil topgan +ikkita yelqa, +birlamchi belbog-sentromera, +ikkilamchi belbog, +yuldosh, -romonema -xromomera -xromatida -uchlamchi belbog #Mitoxondriyalarning vazifalari +Ularda oqsillanish fosforillanish amalga oshadi, +ATF sintezi, +Steroid gormonlarni sintezlaydi, +Lipidlarni sintezlaydi, -Xujayra bo‘linishida ishtiroq etadi -Sitoskeletni xosil qiladi -Ularda anorganiq moddalarning sintezlanish amalga oshadi -Uglevodlar sintezlaydi #krossingover bu... +Xromosomalar gomologiq qisimlarining almashinuvi +1-meyotik bo‘linishdan, amalga oshadi +Paxinemada roy beradi, leqin sitologiq jixatdan diplonemada aniqlanadi +Qiz xujayralarning, qombinativ o‘zgaruvchanligini ta’minlaydi -Xromosomalarning nogomologik qismlarining almashinuvi -Jinsiy xujayralarning qo‘shilishi -Mitozda kuzatiladi -Amitozda kuzatiladi #Ovogenezga xos +3 bosqichga bo‘linadi, +Ovogoniyning rivojlanishida dastlabki, xujayralarnning xromosoma to‘plami diploid, +Rivojlanish bosqichlari ovogoniyalar, 1-tartibli ovotsitlar, 2-tartibli ovotsitlar, ovotida yeki yetuk jinsiy xujayra +Xromosoma tuplami (n), DNK miqdori (s), ovogoniyalarda – 2n4s -Bo‘linish bosqichi embrional va postembrional davrlarda kuzatiladi -1 tartibli 1 ta ovotsitdan 4ta ovotidagacha bo‘ladi -Yetilgan tuxum xujayralarning umumiy miqdori qo‘p -shakllanish davrida tuxum xujayra xosil buladi -Spermatozoidlar somatiq xujaralardan yiriq #Fiziologik regeneratsiya tushunchasi va unga misollar +Organizmning normal xayot davomida, yuqotgan qismlarini qayta tiklanishi +Ichak epiteliyning qayta tiklanishi, +qon yaratuvchi a’zolarda periferik ,qon xujayralarning xosil bulishi +Sut tishlarini doimiy tishlari bilan almashinishi, -Bir nechta aloxida ajratilgan somatik xujayralardan butun organizmning xosil bulishi -qirqib olingan tana qismlarining qayta tiklanishi -Singan suyakning bitishi -quygan teri tuqimasini chandiq bilan bitishi #Uch kunlik bezgak parazitiga xos bulgan belgilar +Xujayinlarini almashtirib rivojlanadi, +Asosiy xujayin – bezgak chivini, oraliq xujayin – odam +Odam tanasida quyidagi rivojlanish stadiyalari kuzatiladi tuqima shizogoniya, eritrotsitar shizogoniya, paraeritrotsitar shizogoniya, gametogoniya +Eritrotsitar shizogoniyaning davrlari uzuq davri, amebosimon shizont, yetilgan shizont, merrulyatsiya -Gametogoniyaning stadiyallari maqrogametotsit miqrogametotsit -Odam tanasida quyidagi rivojlanish davrlari kuzatiladi ootsista ooqineta sporozoitlar yetilgan maqro- va miqrogametalar -Odam tanasida quyidagi rivojlanish davrlari kuzatiladi tuqima shizogoniya eritrotsitar shizogoniya gametogoniya -Pereferiq qonda faqat uzuq davri va maqro- miqrogametotsitni aniqlash mumqin #Irsiy kasallikning autosom-retsessiv bulib nasllanishiga xos bulgan belgilar +erkak, ayollarda uchrash chastotasi bir xil miqdorda +kasal bolani ota-onasi fenotipik soglom, +Xar bir avlodda kasallik quzatilmaydi, +Ota-ona qupincha yaqin qarindosh buladi, -kasal bolaning albatta yoqi otasi, yoqi onasi kasal buladi -Ota xech qachon uz belgisini (kasalligini) ugliga utqazmaydi -Asosan erkaklar kasallanadi -Asosan ayollar kasallanadi # X-xromosomaga biriqqan dominant genning nasllanishiga xos bulgan qonuniyatlar +Ota xech qachon uz genini (belgisini) ugliga utqazmaydi, +Ota kasal genini faqat qizlariga utqazadi, +kasalliq xar bir avlodda quzatilishi mumqin, +Agar ona kasal bulsa, kasal bolani tugilish extimoli 50% tashqil etadi, ugil yoqi qiz qat’iy nazar -erkak va ayollarda uchrash chastotasi bir xil miqdorda -kasal bolani ota-onasi fenotipiq soglom -Xar bir avlodda kasalliq quzatilmaydi -Ota-ona qupincha yaqin qarindosh buladi #Odamda leyshmaniyalarning quyidagi turlari parazitlik qiladi +teri leyshmaniozi, chaqiruvchisi +visseral leyshmaniozi chaqiruvchisi, +Ashxabad yarasini, chaqiruvchisi +penda yarasini chaqiruvchisi, +kala, - azar kasalligi qo‘zgatuvchisi -3 kunlik leyshmaniya paraziti -4 kunlik leyshmaniya paraziti -tropik leyshmaniya chaqiruvchisi -shistozomatoz kasalligini chaqiruvchisi -paragonimoz kasalligining chaqiruvchisi #Lyambliyalarga xos bo‘lgan belgilar +sodda xayvonlar tipi, xivchinlilar sinfiga mansub +Xivchinlilarining soni, 3-4 juft +aksostili bo‘ladi, +yadrosi bir juft, +xivchinlarining soni 1 ta, -chiganoqli shaqillari bor -ko‘ndalangiga bo‘linadi -sistalar xosil qilishi aniqlanmagan -sporalilar sinfiga mansub -bitta katta bitta kichik yadrolari mavjud #Iksod kanalariga xos bo‘lgan belgilar +ochiq joylarda – yaylov, taygada yashaydi +kananing orqa tomonidan qaraganda, boshchasi qo‘rinadi +qon so‘rish muddati bir necha kungacha davom etadi, +nimfa davri faqat 1 ta utadi, +urgochilarda xitinli qalqoni tanasining, 1/3 qismini koplaydi -xitinli qalqoni erkak va urgochilarda butun tanasini koplaydi -erkaklarida xitinli qalqoni tanasini 1/3 qismini koplaydi -qon so‘rish jarayoni30 min- 2 soatgacha davom etadi -nimfa davri 3-5 marta o‘tadi -kanalarga orqa tomondan qaraganda boshchasi qo‘rinmaydi #Bezgak chiviniga xos bo‘lgan belgilar +qo‘nib turganda qorin qismini ko‘tarib turadi, +lichinkasida nafas olish teshikchalari, qorin qismining oxirgi segmentida joylashgan +qanotlarida, 4ta qora doglari bor +oyoqlari tanasiga nisbatan 2 baravar uzun, +gumbagida nafas olish nayi voronkasimon, -oyoqlari tanasiga nisbatan 1.5 baravar uzun -gumbagida nafas olish nayi silindrsimon -tuxumida xavo kamerasi bo‘lmaydi shuning uchun qayiqcha shaklida qo‘yadi -tuxumlarini zax joylardagi substratlarga qo‘yadi -urgochisida ogiz paypaslagichlari xartumiga teng #Iskabtoparlar o‘ziga xos belgilarga ega +mo‘ylablari uzun, +ogiz apparati sanchib so‘ruvchi, +leyshmanioz kasalligini chaqiruvchisini xususiy tashuvchisi, +to‘la metomorfoz bilan rivojlanadi, +lichinqalari chirindi organiq moddalar bilan oziqlanadi, -lichinqalari qon bilan oziqlanadi -kalta mo‘ylablar oilasiga mansub -qaytalama terlama kasalligining tarqatuvchisi -chala metomorfoz bilan rivojlanadi -vuxererioz kasalligining tarqatuvchisi #Tibbiyotda axamiyatga ega bo‘lgan xayvonlar +odamda kasallik, qo‘zgatuvchilar +kasallikning tarqatuvchilari, +odam parazitlarining asosiy, oraliq xo‘jayinlari +zaxarli xayvonlar, +odam parazitlarining tabiiy manbalari -kasal xonalarda kup tarqalgan xayvonlar -tajribalar utqaziladigan xayvonlar -insonga foyda keltiradigan xayvonlar -usimliklarin changlatadigan xayvonlar -xushmanzara xayvonlar #Mitozning asosiy uchta biologik axamiyatini kursating? +qiz xujayralarida, genitik material teng taqsimlangan buladi +qiz xujayralarida, xromosomalar uzgarmaydi yani diploid buladi +Jinsiy yul bilan kupayadigan organizmlarda, xromosomalar doimiyligini saqlab turadigan mexanizm +qup xujayrali organizmlarga somatik xujayralarning bulinishini amalga oshiradi, +qup xujayrali organizmlarda usishni taminlaydi, -krossingover tufayli irsiy uzgaruvchanlik kengayadi -Mitoz natijasida xromosomalar soni qiz xujayralarida ikki baravar kamayadi -Xromosomalar soni ona xujayra xromosomalarining soniga teng -Irsiy axboratning qiz xujayralarga teng utishini ta’minlanadi - krossingover jarayonida genetik materialni rekombinatsiyasi sodir buladi #Politeniyada kuzatiladigan uzgarishlar va qanday xujayralarda politeniya kuzatilishini belgilang? +Politeniyada xromosomaning nozik strukturasi,-xromonemalar bir necha yuz marta ortadi +Xromonemalar soni oshgani bilan, xromosomalar soni oshmaydi. +Politeniya qushqanotlilarning sulak, bezlari xujayralarida kuzatiladi. +Politeniyada xromosomani birlamchi ipini reproduksiyasidan tashqari,mitotik siklni boshqa fazalari kuzatilmaydi. +Xromosomalar juda katta (gigant) ulchamga ega bulib qoladi, -Politeniya barcha organizmlarda kuzatiladi. -Politeniyada mitotik siklni xamma fazalari kuzatiladi. -Politeniyada xromosomalar soni oshadi. -Politeniya jadal ishlovchi xujayralarda kuzatiladi. -Politeniya faqat mitoz jarayonida amalga oshadi #Prokariotlar tuzilishining o‘ziga xosligini ko‘rsating +shaklangan yadroga ega emas, +Xromosoma (genofor), xalqasimon shaklga ega +Mitoxondriyalar, plastidalar vasifasini bajaruvchi mezosomalar bor, +Organoidlardan faqat ribosomalar bor, +Xromosamasi faqat DNK molekuladan iborat, gistonli oqsillari yo‘q -Yadrosi shakllangan va yadro qobig‘i karioplazma yadrocha va xromatindan iborat -Xujayra organoidlari yaxshi rivojlangan -Xromosomalari tayoqchasimon shaklda -Hamma Prokariotlar faqat bir juft hujayradan tuzilgan -Mitoz bo‘linishi kuzatiladi #Eukariotlar tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlari +Yadrosi shakllangan va yadro qobig‘i, qarioplazma, yadrocha va xromatindan iborat +Xujayra organoidlari, yaxshi rivojlangan +Xromosomalari tayoqchasimon shaklda, +Hamma Prokariotlar faqat bir xujayradan tuzilgan, +Mitoz bo‘linishi kuzatiladi, -shaklangan yadroga ega emas -Xromosoma (genofor) xalqasimon shaklga ega -Mitoxondriyalar va plastidalar vasifasini bajaruvchi mezosomalar bor -Organoidlardan faqat ribosomalar bor -Xromosamasi faqat DNK molequladan iborat gistonli oqsillari yo‘q #Viruslarga xos xususiyatlar +Xujayraviy, shaklga ega emas +Genetik materiali DNK, RNKdan iborat +nuklein kislotalar oqsil qobiq, ya’ni qapsid bilan o‘ralgan +Tiriqliq xossalarinifaqat xujayra ichida namoen qiladi, +kattaligi 0,1 mqmdan 0,35 mqmgacha, -Xujayraviy shaklga ega -Parazit va saprofitlari bor -Faqat DNK bo‘ladi -Ribosomalardan boshqa organoidlar rivojlangan -kattaligi 0.5 mqmdan 10 mqmgacha #O‘simlik xujayrasining xayvon xujayrasidan farqi +shakli geometrik to‘rt burchak , 5-6 qirrali, doimiy +Qobig‘i sellyulozadon iborat, qalin +Plastidalari bor, +Xujayra shirasi bilan to‘lgan, yiriq vakuolalari bor +kraxmal ko‘rinishidai zahira, oziq moddalari bor -shakli ovalsimon yulduzsimon -shakli doimiy emas -Xujayra qobig‘i yupqa -Oziq moddaning xazm bo‘lishi lizosomalarda kechadi -Oziq moddalar gliqogen qo‘rinishida sozlanadi #Xayvon xujayrasi uchun tegishli +shakli ovalsimon, yulduzsimon +shakli doimiy emas, +Xujayra qobig‘i yupqa, +Oziq moddaning xazm bo‘lishi lizosomalarda qechadi, +Oziq moddalar glikogen ko‘rinishida sozlanadi, -shakli geometrik to‘rt burchak 5-6 qirrali doimiy -Qobig‘i sellyulozadan iborat qalin -Plastidalari bor -Xujayra shirasi bilan to‘lgan yiriq vakuolalari bor -kraxmal ko‘rinishidagi zahira oziq moddalari bor #Biologik oksidlanish uchun xos +kislorod kerak, +Energiya ajraladi, +Fermentlar ishtirok etadi, +Energiya – 55% I, ATF xosil bo‘lishiga sarflanadi +ATF zaxiraga o‘tadi, -Xamma energiya issiqlik qo‘rinishida tarqaladi -Energiya yutiladi -kislorod kerak emas -Fermentlar ishtiroq etmaydi -Energiya 20%i ATF xosil bo‘lishiga sarflanadi #Mitoxondriyalar uchun xos xususiyatlar +Yarim avtonom organoidlar, +DNK, RNK, oqsil va fermentlari bor. Oqsil sintezi amalga oshadi +2 qavatli memranaga ega, +Ichki membranasi kristalarni xosil qiladi, +kristalar ichida matriks bo‘ladi-Ichki boshlig‘i stroma deyiladi, -Tilakoidlar membranasi xosil qilgan bo‘rtmalari mavjud -Tilakoidlar membranasi xlorofil donachalariga ega -1 qavat membranali -Faqat O‘simlik xujayrasida bo‘ladi #Plastidalarga xos xususiyatlar +Yarim avtonom organoidlar, +DNK, RNK, oqsil va fermentlari bor, Oqsil sintezlaydi +2 qavatli memranaga ega, +Ichqi boshlig‘i stroma deyiladi, +Stromada tilakoidlari bor, -Ichki membrana kristalarni xosil qiladi -Ichki membrana matriksini xosil qiladi -1 membranali -Xujayra bo‘linishida ishtirok etadi -Sitoskeletni xosil qiladi #DNK tuzilishining o‘ziga xos xususiyatlari +Geteropolimer, monomeri nuqleotid +Nukleotidlar fosfodiefir bog‘lar bilan bog‘langan , +Nukleotid azot asosi, pentoza va fosfat kislotadan iborat +Azot asoslari guanin, adenin, sitozin, timin +Molekulasi 2ta ipli, -Azot asoslari adenin, guanin, sitozin, uratsil -Pentozaning nomi riboza -Molekulasi 1ta ipli -Yadrocha va sitoplazmada bo‘ladi -Miqdori o‘zgarib turadi #Mitoz uchun xos xususiyatlari +4ta fazadan iborat profaza, metafaza, anafaza, telofaza +Bulinish yo‘li bilan qo‘payadigan, organizmlarning xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi + ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishi somatiq, xujayralarning bo‘linishi xisobiga amalga oshadi, +Ona, qiz xujayrada xromosomalar to‘planish diploid bo‘ladi, +Regeneratsiya asosan mitoz xisobiga amalga oshadi, -2ta meyotiq bo‘linishdan iborat va xar bir bo‘linishda profaza metafaza anafaza telofaza kuzatiladi -2ta bo‘lish orasida interqinez kuzatiladi -Qiz xujayralar xromosomalar to‘plami gaploid -Jinsiy qo‘payishda xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi -Birinchi meyotiq bo‘linishining profazasi 5 ta bosqichdan iborat leptonem zigonema paxinema diplotena diaqinez #Meyoz uchun xos xususiyatlar +2ta meyotiq bo‘linishdan iborat va xar bir bo‘linishda profaza, metafaza, anafaza, telofaza kuzatiladi +2ta bo‘lish orasida interkinez kuzatiladi, +Qiz xujayralar xromosomalar to‘plami gaploid, +Jinsiy ko‘payishda xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi, +Birinchi meyotik bo‘linishining profazasi 5 ta bosqichdan iborat leptonema, zigonema, paxinema, diplotena, diaqinez -4ta fazadan iborat profaza metafaza anafaza telofaza -Bulinish yo‘li bilan qo‘payadigan organizmlarning xromosomalar sonining doimiyligini ta’minlaydi - ko‘p xujayrali organizmlarning o‘sishi somatik xujayralarning bo‘linishi xisobiga amalga oshadi -Ona va qiz xujayrada xromosomalar to‘planish diploid bo‘ladi -Regeneratsiya asosan mitoz xisobiga amalga oshadi #Tropik bezgak paraziti uchun xos bulgan belgilar +Xujayinlarini almashtirib rivojlanadi, +Asosiy xujayini – bezgak chivini, oraliq xujayini – odam, +Odam tanasida eritrotsitar shizogoniyaning quyidagi rivojlanish stadiyalari kuzatiladi tuqima shizogoniya, eritrotsitar shizogoniya, gametogoniya +periferik qonda qurish mumkin faqat uzuq stadiyani, makrogametotsit va mikrogametotsit stadiyalarni +parazit yashayotgan eritrotsitlarni rangi, katta-kichikligi va shakli uzgarmaydi -gipoxromiya anizotsitoz poykilotsitoz kuzatiladi -paraeritrotsitar shizogoniya xam kuzatiladi -periferiq qonda eritrotsitar shizogoniyani barcha stadiyalarini quzatish mumqin -bezgaq kasalligi qaytalanishi mumqin -xujayinlarini almashtirmaydi #Odam askaridasi uchun xos bulgan belgilar +Yumaloq chuvalchaglar tipiga mansub, +Ayrim jinsli, +Jinsiy dimorfizmga ega erkagining razmeri –15-2 0 sm, urgochisiniqi- 25-40sm +xujayinlarini almashtirmasdan rivojlanadi +odamning ingichqa ichagida, parazitlik qiladi -odamning ingichqa ichagining pastqi qismida, yugon ichagining yuqori qismida parazitlik qiladi -erqagining razmeri –0.2- 0.5 sm, urgochisiniqi- 1 sm gacha -lichinqasi migratsiya qilmaydi -kupincha autoreinvaziya kuzatiladi -tuxumlari invaziya qobiliyatiga ega bulishi uchun quyidagi sharoitlar kerak xarorat-35-360 4-6 soat vaqt #Ostritsa uchun xos bulgan belgilar +yumaloq chuvalchaglar tipiga mansub, ayrim jinsli +erkagining razmeri –0,2- 0,5 sm, urgochisiniqi- 1 sm, gacha +odamning ingichqa ichagining pastqi qismida, yugon ichagining yuqori qismida parazitliq qiladi +kupincha autoreinvaziya kuzatiladi, +tuxumlari invaziya qobiliyatiga ega bulishi uchun quyidagi sharoitlar kerak, xarorat-35-360, 4-6 soat vaqt va qislorodli muxit -tuxumlari invaziya qobiliyatiga ega bulishi uchun quyidagi sharoitlar kerak xarorat-20-250 2- 3xafta vaqt va albatta qislorodli muxit -lichinqasi migratsiya qiladi -odamning ingichqa ichagida parazitlik qiladi -lichnkalari faol invaziya xususiyatiga ega -xujayinlarini almashtirib rivojlanadi #Bezgak chiviniga xos bulgan belgilar +qush qanotlilar turkumining vaqili, +Odam, xayvonlarning vaqticha paraziti +Bezgak kasalligi chaqiruvchisining asosiy xujayini, +Tuliq metamorfoz bilan rivojlanadi, +Tuxumlarini toza, qislorodga boy bulgan suv xavzalarga quyadi, -Tuxumlarini xar xil suv xavzalarga xatto yomgirdan keyin qolgan kulmak suvlarga quyadi -Tuxumlarini bir biriga yopishtirib «qayiqcha» shaklida quyadi -Chuvalchagsimon lichinqalarida nafas olish sifoni buladi -Gumbaqlarida nafas olish naychasi silindr shaklida -qanotlarida 4ta qora doglari bulmaydi #Oddiy chivinning voyaga yetgan davrida xam xarakterli belgilari mavjud +Urgochisida pastqi jag paypaslagichlarining uzunligi, xartumining uchdan bir qismini tashqil etadi +erkaklarida pastqi jag paypaslagichlarining uchi qengaygan buladi, +Xasharot qunganda qorin qismini qutarmaydi, +Oyoqlarining uzunligi tanasiga nisbatan 1,5 marta uzun buladi, +qanotlarida qora doglar bulmaydi, -qanotlarida qora doglar buladi -Urgochisida pastqi jag paypaslagichlarining uzunligi xartumiga teng -erkaklarida pastqi jag paypaslagichlarining uchi qengaymagan buladi -Xasharot qunganda qorin qismini qutaradi -Oyoqlarining uzunligi tanasiga nisbatan 2 marta uzun buladi #Bezgak chivinning voyaga yetgan davrida xam xarakterli belgilari mavjud +qanotlarida qora doglar buladi, +Urgochisida pastqi jag, paypaslagichlarining uzunligi xartumiga teng +erkaklarida pastqi jag paypaslagichlarining uchi qengaymagan buladi, +Xasharot qunganda qorin qismini qutaradi, +Oyoqlarining uzunligi tanasiga nisbatan 2 marta, uzun buladi -Urgochisida pastqi jag paypaslagichlarining uzunligi xartumining uchdan bir qismini tashqil etadi -erkaklarida pastqi jag paypaslagichlarining uchi qengaygan buladi -Xasharot qunganda qorin qismini qutarmaydi -Oyoqlarining uzunligi tanasiga nisbatan 1,5 marta uzun buladi -qanotlarida qora doglar bulmaydi #Qarilik nazariyalar va ularning tarafdorlari +Genetik nazariya – irsiy apparatining buzilishi, +I.I.Mechnikov nazariyasi – intoqsiqatsiya jarayonining quchayishi, organizm uz-uzini azot qoldiqlari bilan zaxarlanishi, +I.P.Pavlov buyicha – marqaziy nerv sistemaning toliqishi, boshqarish mexanizmlarining buzilishidir, +M.Rubner nazariyasi – tana yuzasi qancha qeng bulsa, shuncha yashash muddati qamayadi, +A.A.Bogomols nazariyasi – tuqimalar aro munosabatlarning buzilishi, ayniqsa biriqtiruvchi tuqimaning, -V.M.Dilman nazariyasi – genetiq apparatining buzilishi -N.P.Bochkov nazariyasi – xar bir xujayraning yashash muddati(limiti) buladi -M.K.Petrova nazariyasi – sotsial omillarining ta’siri tufayli yashash muddat qisqaradi -I.I.Mechnikov nazariyasi – gomeostazning buzilishi tufaylidir #Balantidiyalarga xos bulgan belgilar +Sodda xayvonlar tipiga, kiprikli infuzoriyalar sinfiga mansub, +Iqqita yadrosi buladi somatiq va generativ, +Sitostoma, sitofarinks,xazm vakuola, sitoprakti buladi +Trixotsistalari rivojlangan, +Jinsiy va jinssiz yul bilan kupayadi, -Sodda xayvonlar tipiga, yolgon oyoqlilar sinfiga mansub -kup yadroli -Erqin yashovchi -Sporalar yordamida qupayadi -12barmoq ichakda parazitlik qiladi #Xozirgi zamon gen ta’limotiga kura +Gen tushunchasini fanga qiritgan olim, – V.Iogansen (1909) +S.Benzer ta’limotiga kura gen mayda qismlardan sistron, muton, reqondan iborat +Xar bir gen xromosomaning ma’lum bir joyini – lokusni egallaydi, +Xar bir gen ma’lum bir irsiy belgining, rivojlanishini ifodalaydi, +Genlar allel xolatda joylashgan buladi, -Gen tushunchasini fanga kiritgan olim –T.G.Morgan (1902-1911) -Gen – DNK molekulasining bulinmas qismi bulib, uzgarmagan xolda nasldan naslga utadi -Genlarning uzgarishi albatta ulimga olib keladi -Genlarning soni xromosomalarning gaploid soniga teng -Genlarning soni xromosomalarning diploid soniga teng #Genlarning birikish xodisasi qaysi olim tomondan isbotlangan va uning xossalari +T.G.Morgan tomonidan isbotlangan, +Bitta xromosomada joylashgan genlar birikib nasllanadi, +Genlar birikish guruxining soni, xromosomalarning gaploid soniga teng +Genlar xromosomada bitta chiziq xosil qilib joylashadi, +Meyoz jaraenida gomologiq, xromosomalar gomologik qismlari bilpn almashinish mumqin, natijada chala birikish ruy beradi, -G.Mendel tomonidan isbotlangan -Gomologik xromosomalarda joylashgan genlar birikib nasllanadi -Genlar birikish guruxining soni xromosomalarning diploid soniga teng -Genlar faqat jinsiy xromosomalrda joylashgan buladi -Jinsiy xromosomalarda joylashgan genlar nasllanadi #Odam kariotipiga xos bulgan belgilar +Somatik xujayralardagi xromosomalarning diploid tuplami bulib, juft va guruxlarga ajratilgan xolati, +kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanadi, xromosomalar soni bilan +kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanadi, xromosomalar shakli va uzunligi bilan +kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanadi xromosomalar ikkilamchi belbog, yuldoshining bor – yuqligi bilan, +kariotip quyidagi belgilari bilan farqlanadi xromosomalarning eu-, geteroxromatin qismlari bilan, -Somatik xujayralardagi xromosomalarning gaploid tuplami bulib juft va guruxlarga ajratilgan xolati -Barcha morfologik belgilari kursatilgan gaploid tuplam xromosomalarning grafiq chizigi -Odam xromosomalar tuplami 7 ta guruxga bulinadi 7- chi guruxga jinsiy xromosomalar kiradi qolgan 6-ta guruxga barcha autosomalar -Odam kariotipida autosomalar ichida akrotsentrik xromosomalar bulmaydi faqat U- xromosoma akrotsentrik tipda tuzilgan -Odam kariotipida yuldoshli xromosomalar soni bir juft #Odam kariotipidagi 7-ta xromosomalar guruxini kursating +1-chi gurux,-1-3juft, 2-chi gurux 4-5juft xromosomalar, +3-chi gurux, 6-12 juft xromosomalar va jinsiy X-xromosoma, +4-chi gurux , 13-15 juft, 5-chi gurux, 16-18juft xromosomalar, +6-chi gurux, 19-20 juft xromosomalar, +7-chi gurux, 21-22 juft xromosomalar va U-jinsiy xromosoma, -1-chi gurux-1-5juft xromosomalar 2-chi gurux 6-10 juft xromosomalar va jinsiy X-xromosoma -3-chi gurux 11-12juft xromosomalar va U-jinsiy xromosoma -4-chi gurux 13-15 juft va 16-18juft xromosomalar -5-chi gurux 19 juft xromosomalar, 6-chi gurux 20-21 juft xromosomalar -7-chi gurux -22 juft va jinsiy X-xromosoma #7ta xromosamalar guruxlarining uziga xosligi +1-chi gurux eng yirik xromosomalar, 1, 3chi jufti – metasentrik, 2-chi jufti-submetasentrik +2-chi gurux submetasenriq xromosomalar, +3-chi gurux urta kattaliqdagi xromosomalar bulib, 6,7,8, va 11-chi juft xromosomalar submetasentrik, 9,10,12-chi juftlari submetasentrik bilan akrotsentriq urtasida turadi +4-chi gurux urta kattalikdagi yuldoshli xromosomalar, 5-chi gurux kichik xromosomalar bulib, 16, 17-chi juftlari submetasentrik, 18-chi jufti akrotsentrikka yaqinroq +6-chi gurux kichik metasentrik, 7-chi gurux eng kichik xromosomalar bulib, 21-22juflari yuldoshli, U-jinsiy xromosoma - yuldoshsiz -1-chi gurux eng yirik metasentrik xromosomalar -2-chi gurux urta kattalikdagi akrotsentrik xromosomalar 3-chi gurux yirik metasentrik xromosomalar -4-chi gurux va 5-chi guruxlar kichik metasentrik xromosomalar -6-chi gurux urta kattalikdagi akrotsentriq xromosomalar -7-chi gurux urta kattalikdagi xromosomalar bulib 21-22juflari yuldoshsiz U-jinsiy xromosoma – yuldoshli #Jinsiy xromatin – bu…. +Interfaza davridagi xujayra yadrosida uchraydigan, lekin yadrodan xam tuqroq buyaladigan tanachadir, +Jinsiy xromatin bulishi mumkin jinsiy X-xromatin, jinsiy U- xromatin +Jinsiy X-xromatinning xosil bulishi X – xromosomalarning, birini interfaza davrida kechroq despirallashishi tufaylidir, +Amaliyotda kuproq jinsiy X-xromatin aniqlanadi, uning tabiatini angliyaliq olima Layon tushuntirishga xarakat qildi, +Soglom ayollarda jinsiy X-xromatin, 100ta somatiq xujayralaridan, 78-80%da aniqlanadi, erkaklarda esa faqat 8-12%da, -Jinsiy X-xromatin barcha shaxslarning jinsiy xujayralarida aniqlanadi -Ayollarning somatiq xujayralarida 2-ta jinsiy X-xromatin aniqlanadi erkaklarda esa faqat bitta -Erkaklarning somatik xujayralarida xam jinsiy X-xromatin xam jinsiy U-xromatin aniqlanadi -Jinsiy X-xromatin aniqlanishi albatta kerak buladi autosomalarning sonini uzgarishi tufayli kelib chiqqan xromosoma kasalliklarga tashxis quyishda -Jinsiy xromatin aniqlanishi zarur barcha gen kasalliklarga tashxis quyishda #Tibbiy-genetiqa maslaxatxonaga murojat qilish kerak bulgan shaxslar +Oilasida irsiy kasallik bilan, tugilgan bola bulsa +qarindosh - urugida irsiy kasalliq bilan tugilgan bola bulsa, +Er-xotin qarindosh bulishsa, +Ayolning anamnezida spontan abortlar yoqi bola uliq tugilgan bulsa, +Ota-onaning biri mutagenlar ta’sirida bulgan bulsa, -Er-xotin xar xil qon guruxlarga ega bulishsa -Er-xotinning nerv sisitemasi xar xil tipga, biri – sangviniq, iqqinchisi – xoleriq tipda bulsa -Ayol qishi eriga nisbatan kattaroq yoshda bulsa -Erkak qishi xotiniga nisbatan kattaroq yoshda bulsa -1chi va 4chi qon guruxga ega bulgan oilada 2ta 3chi qon guruxga ega bulgan bola tugilsa #Plasenta (yuldosh) embrionda, ya’ni xomiada quyidagi vazifalarni bajaradi +Uumumiy rivojlanishini ta’minlaydi +Ozuqa moddalar bilan ta’minlaydi +kislorod bilan ta’minlaydi +Moddalar almashinuvida xosil bulgan metabolitlarni chiqarib yuborishda xizmat qiladi +Maxsus xujayra bareri bulib xizmat qiladi -Dastlabqi qon xosil qilish organ -Uzida fermentlar tutib, sariqliq moddani ( ozuqa zaxirasi) -Dastlabqi jinsiy xujayralarni xosili -Sut emizuvchilar, qushlar va reptiliyalarga xos -Faqat quruqliqda yashaydigan umurtqalilarga xos # X-xromosomaga birikkan retsessiv genning nasllanishiga xos bulgan qonuniyatlar +Asosan erkaklar kasallanadi, +Ota kasal genini qizlariga utqazadi, ammo ular fenotipiq soglom buladi +kasal otaning qizlari kasallikning « tashuvchilari», bulib xizmat qiladi +«Tashuvchi» ayollarda kasal ugil tugilish extimoli 50%, +«Tashuvchi» ayollarning qizlari soglom yoqi fenotipiq soglom buladi, -kasal bolaning albatta yoqi otasi yoqi onasi kasal buladi -Ota uz belgisini (kasalligini) faqat ugillariga utkazadi -Asosan ayollar kasallanadi -Erkak va ayollarda uchrash chastotasi bir xil miqdorda -kasal ona uz belgisini faqat qizlariga utkazadi #Irsiy kasalliklarga xos bulgan belgilar +kupincha belgilari, erta namoyon buladi +qullanilayotgan, dori-darmonlarga rezistentlik kuzatiladi +Juda kup organ, sistemalarda patologik jarayonlar kuzatiladi +kasallik belgilari borgan sari avj oladi, +Faqat shu kasallikga xos bulgan ayrim belgilar kuzga tashlanadi, -kasal ota-onadan faqat kasal bolalar tugiladi -Soglom ota-onadan faqat soglom bolalar tugiladi -Agarda ota-onasi soglom bulsa xech qachon bolasi kasal bulib tugilmaydi -Belgilari kech namoyon buladi 40 yoshdan keyin -Barcha bemorlar aqliy zaif buladi #Xaqiqiy meduzalar yoki ssifoidlar sinfiga kiruvchi zaxarli kovakichlilar +sianeya meduzasi – Cyanea +tukli sianeya – Cyanea capillata +aureliya meduzasi – Aurelia aurita +ildizogiz meduzalar – Rhizostoma +dengiz qovoq arisi – Chironex flecqeri -Yolgon korall – Millipora alcicornis -“Butsimon” meduza – Gonicnemus vertens -“Portugaliya kemachasi”- Physalia physalis -Oddiy aktiniya- Fctinia eguina -Dengiz xrizantemasi – Animonia sulcata Yüklə 162,78 Kb. Dostları ilə paylaş:
|