İlerde bir emniyet supabı rolünü oynayacak Dayanışma Sendikası şahsındaki örgütlü siyasi güce, yasal bir statü sağlanmasıyla Polonya glasnostunun eksiği tamamlanmış olacaktır. Fakat şimdilik Walesa'nın sözcülüğünü yaptığı bu siyasi güç, Batı modeli çoğulcu bir burjuva demokrasisi özlüyor. Bu özlem Gorbaçov'un nihai perspektifi ile çelişmeyen bir hedeftir. Ve bir kez daha Polonya deneme tahtası olarak kullanılmaya adaydır.
Çin'de kanla bastırılan kitle gösterileri ve Polonya'daki seçimler, bu ara doğal olarak dünya kamuoyunun gündemindeki en önemli konulardan ikisini oluşturuyor. Polonya'dakinin seçim olması, onu, yolaçtığı siyasal sonuçlar bakımından önemsiz kılmıyor, tersine, daha da önemlidir; oradaki bürokratik sistemin kesin iflasının resmidir.
Burada neden ve nasıl ortaya çıktığı üzerinde durmak olanaksız; ama sosyalist sistemlerin yozlaşması ve restorasyon sonucu ortaya çıkan bürokratik sistem ve bürokrasinin iktidarı çatırdıyor. Bu ve benzeri toplumlarda, parti ve devlet eliti giderek bir kast, bir tür yeni bir egemen sınıf haline gelmiş; çalışan yığınları siyasetten, yönetimden, üretimin denetiminden dıştalamış, onları sadece çalışmakla yükümlü üretim nesnelerine dönüştürüp yabancılaştırmış; iktidarın, üretim araçlarının ve dolayısıyla üretilen değerlerin tam tekelini eline almış ve kendini her bakımdan imtiyaz(172)larla donatmıştır. Ve bu toplumlar, şu veya bu hızla giderek dinamizmini yitirmiş, taşlaşmış ve nihayet son derece ağır ekonomik ve siyasi çıkmazların içine girmişlerdir. Bu, eski sosyalist ülkelerde ortaya çıkan artık şimdi kimsenin reddedemiyeceği tarihsel bir gerçektir.