Mevcut veriler ve potansiyel dinamikler o kadar içiçe, kar maşık ve boyutludurlar ki, konu hakkında çeşitli çevrelerce tasarlanan senaryolar ve ileri sürülen hipotezlerden her hangi birine, bu aşamada öncelik payı tanımak gerçekten zordur. Buna rağmen çözülme hareketinin güncel etki ve yankıları bir kenara bırakıldığında, Avrupa'da sinsice(227)yapılan hesaplar hakkında, yer yer göreceli de kalsa, bir fikir sahibi olmak mümkündür.
Gerçek toplumsal-siyasal nitelikleri bugün tüm çıplaklığıyla gözler önüne serilen Doğu Avrupa'daki bürokratik-burjuva rejimlerin evrimi, doğal ve mantıki sonucuna kavuşmuş bulunuyor. Bazı biçimsel farklılıklar dışında Doğu Avrupa'nın eski sosyalist ülkeleri benzer bir evrime ve yörüngeye girdiler. Çıkışta Macaristan bekleniyordu; Polonya ilk gelen oldu; sürecin Polonya ile açılmasıyla bir likte adeta birbirleriyle yarışıyorlarmışçasına döküldüler. Hayat Marksizmi bir kez daha doğruladı. Zira zamanında, revizyonist gelişmeyle başlayan kapitalist restorasyon süreci, kesintiye uğramazsa eğer, er veya geç ama mutlaka kapitalizmin zaferiyle sonuçlanır diyenler, sadece marksistlerdi.
