Gorbaçov’un 20. Kongre ve sonrası hakkında hükmü, ideolojik konumunu olduğu kadar -ki konuşmasının bütününde bu yeterince açıktır- Stalin dönemi Sovyet tarihi ne ilişkin bir temel tarih tezini de netleştirmektedir. "Bazı kayıplar" ya da "tarihsel etkiler" masum ifadelerinin gerisin de boylu boyunca uzanan ve bugün artık Gorbaçovcu ya zarların açık seçik tanımladıkları tez, öz olarak şudur: Stalin dönemi bir diktatörlük dönemidir; demokrasinin ol madığı, demokrasiyle bağdaşmayan "rastgele" ve "keyfi” bir diktatörlük dönemi. Bu 1950'lerin ortalarına dek süren proletarya diktatörlüğü döneminin demokratik olmadığını söylemekle aynı anlama geliyor ve zaten bu anlamda kul lanılıyor.
