Möhtəşəm fərman

Şübhəyə cavab

Ruhaniliyin və elmi hövzələrin İslam quruluşu ilə rabitə növü aydın məsələdir. Bu rabitə himayə və nəsihətdən ibarətdir - bunu izah edəcəyəm; nəsihətin kənarında himayə, islahın kənarında müdafiə. Haqqında danışdığımız iki məfhum həqiqətən yayındırıcı və ədavətlidir. Əvvəla ona görə ki, İslam Respublikasını ruhani hökuməti adlandırmaq yalandır. İslam Respublikası dəyərlərin hökumətidir, İslamın hökumətidir, şəriət hökumətidir, fiqh hökumətidir, ruhani şəxslərin hökuməti deyil. Burada hakimiyyətə gəlmək üçün ruhani olmaq kifayət etmir. İslam Respublikası keçmişdə olmuş və bu gün də dünyanın bəzi nöqtələrində olan ruhani hökumətləri ilə mahiyyətcə fərqlidir. İslam Respublikası hökuməti dini dəyərlərin hökumətidir. Bir ruhaninin bəzi dəyərlərə yiyələnib çoxlu ruhanilərdən üstün olması mümkündür; o birincidir. Lakin ruhani olmaq da səlahiyyətin alınmasına səbəb olmur. Ruhani olmaq öz-özlüyündə nə səlahiyyət verir, nə də səlahiyyəti alır. Hökumət din hökumətidir, xüsusi bir təbəqənin və xüsusi bir toplumun hökuməti deyil. Ruhaniləri hökumət və qeyri-hökumət ruhanilərinə bölmək, bunları dəyər və antidəyər kimi qələmə vermək aşkar səhvdir. Hökumət və qeyri-hökumət olmasından asılı olmayaraq, hər hansı bir şeyə üz tutmaq dünya üçün olsa, pisdir; nəfs üçün olsa, pisdir. Bu, yalnız hökumətə məxsus deyil. Biz hər hansı bir hədəfə sarı hərəkət etdikdə məqsədimiz nəfsin istəkləri olsa, şəxsi maraqlar olsa, bu antidəyərdir. Bu, (hədislərdə söylənilən) dünyaya qoşulmağın nümunəsidir: "Fəqihlər dünyaya qoşulmayınca peyğəmbərlərin əmanətdarıdırlar". Bu yalnız hökumətə aid deyil; harada məqsəd dünya olsa, rədd olunur; hökumət və qeyri-hökumətin fərqi yoxdur. Lakin hökumətə üz tutmaq mənəvi və ilahi məqsədlə olsa, bu, yaxşılığa dəvət etməyin və pis işlərdən çəkindirməyin ən bariz nümunələrindən olar; mücahidliyin ən bariz nümunələrindən olar. Bu, ağır məsuliyyətləri qəbul etmək, yaxud səlahiyyət sahibi olan məmurları müdafiə etməkdir. Əgər hökumət ruhanisi özünün din və şəriət vəzifəsini yerinə yetirən, Allahdan ötrü İslam quruluşunu, yaxud məsul şəxsləri dəstəkləyən şəxsə deyilirsə, bu dəyərdir, antidəyər deyil; buna malik olmamaq antidəyərdir. Deməli, bu iki məfhumun – ruhani hökuməti və hökumət ruhanisi məfhumlarının heç biri düzgün deyil. İnqilabdan və İslam quruluşunun yaranmasından sonra bunların ortaya atılması çaşdırıcı bir layihənin tərkib hissəsidir. Bu məfhumlar bu inqilabın mədəniyyətinə məxsus deyil.