Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja

AA – aylanma aktivlar;

QP – qisqa muddatli passivlar (kyelgusi davr
daromadlaridan tashqari).

Sof aylanma kapitalni boshqarishning natijaliligini sof aylanma kapitalning aylanish koyeffisiyenti xarakterlab beradi va u quyidagicha aniqlanadi:

K = T : S
Bu yerda: K – sof aylanma kapitalning aylanish
koyeffisiyenti;

T – realizasiyadan olingan sof tuShum;

S – sof aylanma kapitalning о‘rtacha qiymati.
Aylanma mablag’larni boshqarishda ularni likvidlilik dara-jasi bо‘yicha strukturizasiya qilish muhim ahamiyatga yega. Bu maq-sadlar uchun likvidlilikning quyidagi ikki kо‘rsatkichidan faol foydalaniladi:

1. joriy likvidlilik koyeffisiyenti;

   
   

2. absolYut likvidlilik koyeffisiyenti.

   
   

Joriy likvidlilik koyeffisiyenti ma’lum bir sana uchun aniqlanib, uning aniqlanish tartibi quyidagicha:

K = A : QP 2
Bu yerda: K – joriy likvidlilik koyeffisiyenti;

A – aylanma aktivlar (balansning P bо‘limi);

QP – qisqa muddatli passivlar (kyelgusi davr
daromadlarisiz).

Joriy likvidlilik koyeffisiyentining darajasi ikkidan kichik bо‘lmasligi lozim. Shunday bо‘lishiga qaramasdan, g’arb iqti-sodiyotida uning darajasiga birdan kichik bо‘lmagan hollargacha yо‘l qо‘yiladi.

AbsolYut likvidlilik koyeffisiyenti yeng likvidli aktiv-larning (pullar va qisqa muddatli Moliyaviy qо‘yilmalar) qisqa muddatli majburiyatlarga nisbati orqali aniqlanadi va uni formula orqali quyidagicha ifodalash mumkin:

K = (PM + MQ) : QP 0,2
Bu yerda: K – absolYut likvidlilik koyeffisiyenti;

PM – pul mablag’lari;

MQ – qisqa muddatli Moliyaviy qо‘yilmalar;

QP – qisqa muddatli majburiyatlar (kyelgusi davr
daromadlarisiz).

Bu koyeffisiyentning istaluvchi darajasi 0,2 dan iborat bо‘lib, biroq amaliyotda bu narsa о‘z faoliyatining turli davr-larida XYUSning Moliyaviy siyosati va ishining samaradorligiga bog’liq.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida aylanma kapitaldan foydala-nishning samaradorligi juda kо‘p omillarga bog’liq. U, yeng avvalo, tо‘lov intizomining ahvoli, aylanma mablag’larning turli funk-sional yelementlariga joylashtirilgan qо‘yilmalarning hajmi bilan belgilanadi. Shuningdyek, ishlab chiqarish sohasida aylanma kapitaldan samarali foydalanishga ishlab chiqarishning chiqit-larsiz Yuqori texnologiyalarga asoslanganligi, matyeriallar qiyma-tining pasayishi, ishlab chiqarish va muomala xarajatlarining minimallashtirish, ishlab chiqarish zaxiralari va ularning haraka-tini oqilona tashkil qilish hamda natijali boshqaruv mye’yorlash-tirishni hisobga olgan holda), albatta, о‘z ta’sirini kо‘rsatadi.
Muomala sohasida bunday omillar qatoriga mol yetkazib beruvchilar va istye’molchilar bilan ishlarni yaxshilash, samarali xо‘jalik aloqalaridan foydalanish, zamonaviy markyetingni amal-ga oshirish, tayyor mahsulot zaxiralarini kamaytirish va uning realizasiya qilinishini tyezlashtirish kabilar kiradi. Tо‘lov qo-biliyatini ta’minlash (mustahkamlash) va mablag’larning aylanuv-chanligini tyezlashtirish maqsadida dyebitorlik qarzlari va pul oqimlarini boshqarishni yaxshilash ham bu о‘rinda alohida ahamiyat kasb yetadi.