Moliya fanidan ma’ruza matnlari 1-mavzu: Moliyaning mohiyati va funksiyalari Reja

2. Baho turlari, uning tarkibiy tuzilmasi va baholarni

shakllantirish myetodlari
Bozor iqtisodiyotida tovarlarning turli guruhlariga mos ravishda baholarning harakatchan tizimi amal qiladi. Baho tur-larini tizimlashtirish uchun turli belgilar bо‘yicha ularni klas-sifikasiyalashtirishdan foydalaniladi.
Baholarni quyidagi belgilarga kо‘ra klassifikasiya qilish mumkin:

1. aylanmaga xizmat qilish xarakteri bо‘yicha;

   
   

2. о‘rnatilishiga qarab;

   
   

3. vaqt omiliga kо‘ra;

   
   

4. baholar xususida ma’lumotlarni olish usuliga muvofiq;

   
   

5. bozor turiga bog’liq ravishda;

   
   

6. hududiy bozorlarga bog’liqligini nazarda tutib;

   
   

7. bozorda davlatning ta’sirchanligi, tartibga solish va ra-qobat darajasining xarakteri bо‘yicha;

   
   

8. yetkazib berish va sotish shartlariga kо‘ra;

   
   

9. qо‘llanilish tartibiga muvofiq.

   
   

Aylanmaga xizmat qilish xarakteri bо‘yicha baholar quyi-dagicha farqlanadi:

1. ulgurji baholar;

   
   

2. chakana baholar;

   
   

3. sotib olish baholari;

   
   

4. smeta qiymati;

   
   

5. tariflar.

   
   

XYUS lar tovarlarning yirik partiyasini sanoat, qishloq xо‘-jaligi yoki boshqa XYUS larga yoki ta’minot tashkilotlariga sota-digan bahosi ulgurji baho deyiladi.

Savdo tashkilotlari tomonidan aholining shaxsiy istye’moli uchun kichik miqdorlarda sotiladigan nye’matlarga о‘rnatilgan baho chakana baho dyeb atadi.
Qishloq xо‘jaligi ishlab chiqaruvchilari tomonidan о‘z mah-sulotlarini davlatga sotish sotib olish baholarida amalga oshi-riladi.

Smeta qiymatida qurilish mahsulotlari (binolar, inshoot-lar va b.) ning bahosi tо‘lanadi.
YUklarni tashish, elektr energiyasi, issiqlik, suv, sog’liqni saqlash xizmatlari, myehmonxona, sayyohlik va boshqa xizmatlarning bahosi tariflar orqali ifodalanadi.