Moliyaviy nazoratning mazmuni va ahamiyati Moliyaviy nazoratning obyektlari, subyektlari va usullari

Adabiyotlar:

1. 
   Vahobov A. va boshqalar. Budjet - soliq siyosati yaxlitligi. O‘quv qo‘llanma. - T.: Iqtisod va moliya. 2005.285 b.
   
2. 
   Vahobov A. va boshqalar. Moliyaviy va boshqaruv tahlili. Darslik. T.: Sharq 2005. 220 b.
   
3. 
   Malikov T., Xaydarov N. Davlat budjeti. O‘quv qo‘llanma, T.: "IQT1SOD-MOLIYA", 2007, 84 b.
   
4. 
   Malikov T., Xaydarov N. Budjet daromadlari va xarajatlari. O‘quv qo‘llanma, T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2007 , 245 b.
   
5. 
   Malikov T., Xaydarov N. Budjet: tizimi, tuzulmasi, jarayoni. O‘quv qo‘llanma, T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2008, 84 b.
   
6. 
   Yo‘ldoshev Z., Malikov T. Uy xo‘jaligi moliyasi. O‘quv qo‘llanma, T.: "IQTISOD-MOLIYA", 2008, 105 b.
   
7. 
   Неshитой А.С. Финансы. Уchебник.-М.:”Даshков и К”, 2007. 512 с.
   

Jamoat nazoratini mustaqil, masalan, iste’molchilar huquqlarini himoya qilish jamiyati, atrof-muhitni himoya qilish jamiyatlari amalga oshira boshladilar.

Moliyaviy nazorat amalga oshirish usullari bo‘yicha ham farqlanib, u quyidagilarga bo‘linadi:

• 
  tekshirish;
  

• 
  o‘rganish;
  

• 
  tahlil;
  
• 
  taftish.
  

Tekshirish usuli orqali, hisobot, balans va xarajat hujjatlari asosida korxona moliyaviy-xo‘jalik faoliyatining alohida masalalari ko‘rib chiqiladi. Tekshirish jarayonida moliya intizomining buzilgan nuqsonlari aniqlanadi, natijada, mavjud muammolarni bartaraf etish va salbiy holatlarni takrorlanmasligi uchun chora-tadbirlar ishlab chiqiladi.
O‘rganish korxona, tashkilot va muassasalar faoliyatining alohida tomonlarini qamrab oladi. Tekshirishdan farqli o‘laroq, o‘rganish ko‘rsatkichlarning keng ko‘lamini qamrab oladi va xo‘jalik subyektining moliyaviy holatini, uni rivojlanish istiqbollarini, ishlab chiqarishni qayta tashkil qilish yoki qayta ixtisoslashuvining zarurligini aniqlab beradi. O‘rganish so‘rov va anketalar o‘tkazish orqali amalga oshirilish mumkin.
Tahlil moliyaviy nazoratning bir usuli sifatida tizimli va omilli bo‘lishi lozim. U davriy yoki-yillik hisobotlar orqali bajariladi. Pirovardida, rejaning bajarilish, mablag‘larni sarflanish me’yorlariga rioya etilish, moliyaviy intizomga rioya etilish darajalari aniqlanadi.
M oliyaviy nazoratning taftish usuli korxona va tashkilotlarning hisobot davridagi moliyaviy-xo‘jalik faoliyatini tekshirish uchun ko‘llaniladigan eng muhim usullaridan biri hisoblanadi.
Amaliyotda har qanday taftishni amalga oshirishdan oldin maxsus dastur qabul qilinib, uning tarkibida taftish maqsadi, obyekti, mavzusi va vazifalarni bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy masalalar aks etgiriladi.
Taftishning maqsadidan kelib chiqib, turli xil yondashishlar qo‘llaniladi, jumladan, reja va hisobotdagi ma’lumotlarni qiyoslash, naqd pullarni tekshirish, hujjatli va qarama-qarshi tekshirishlar, tovar-moddiy boyliklarni inventarizatsiya qilish va shunga o‘xshashlar.
Taftish so‘nggida taftishni amalga oshirgan mutaxassislar tomonidan dalolatnoma tuziladi. Dalolatnomada korxonaning ishlab chiqarish faoliyatida yuzaga kelgan kamchiliklar va muammolarni bartaraf qilish uchun chora-tadbirlar ko‘rsatiladi.
Moliyaviy nazorat uslubini kuzatish, qiyoslash, tahlil qilish, olingan natijalarni umumlashtirish, ulardan bir butun xulosa chiqarish, ayrim faktlardan umumiy xulosaga kelish va umumiy holatdan xususiy xulosalarga kelishni o‘z ichiga olgan o‘ziga xos uslubiy yo‘sinlar, yo‘l va vositalar yordamida moliya-iqtisodiy axborotni va nazorat obyektining haqiqiy holatini o‘zaro bog‘liqlikda o‘rganish deb tushunish mumkin.
Moliyaviy nazorat uslubiy usullarining quyidagi tasnifini tavsiya etamiz:

• 
  umumuslubiy usullar: taftish, audit, tahlil, mavzuli tekshirish, tadqiq qilish, pirovard natijani dasturiy baholash;
  
•