Мөһсин Гәраәти

Bildirişlər

1. İlahi mühakimədə vəkilsiz və şəfaətsiz hüzur qorxusu ilahi təqvanın güclənməsinə şərait yaradır.

2. Xurafat və batil əqidələrlə sərt rəftar edin.

49. ﴿وَإِذْ نَجَّيْنَاكُم مِّنْ آلِ فِرْعَوْنَ يَسُومُونَكُمْ سُوَءَ الْعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبْنَاءكُمْ وَيَسْتَحْيُونَ نِسَاءكُمْ وَفِي ذَلِكُم بَلاء مِّن رَّبِّكُمْ عَظِيمٌ﴾

(“Yadınıza salın) O zaman ki, sizi fir’onçulardan azad etdik. Onlar daim sizə ən pis şəkildə əziyyət verir, oğlanlarınızın başını kəsir, qadınlarınızı diri saxlayırdılar. Bu işdə sizin üçün Allahınız tərəfindən böyük və çətin imtahan var idi.”

Nöqtələr

◘Fir’on Rum, Kəsra, İran padşahları və türk xaqanları kimi bir müstəbid idi. Həzrət Musanın dövründəki fir’onun adı І Ramzes idi. Deyilənlərə görə onun babası Qahirə muzeyində saxlanılır.⁴

◘“Yəsumunəkum” sözü “sum” kökündən olub, bir şeyin ardınca fasilə vermədən getmək mə’nasını daşıyır. Ayədəki bu söz Bəni-İsrailin ardıcıl şəkildə əzaba düçar edildiyini bildirir. Onlara verilən işkəncələrdən biri oğlan övladlarının öldürülməsi idi. Fir’onun belə bir əmr verməsinin səbəbi onun gördüyü yuxu idi. Yuxunu yozanlar Fir’ona demişdilər ki, səni bəni-İsraildən olan bir kişi öldürəcək. Başqa bir səbəb bəni-İsrailin inkişafının qarşısının alınması ola bilərdi.

Bildirişlər

1. Zalımların hakimiyyətindən qurtuluş Allahın ən böyük ne’mətlərindəndir. Necə ki, Allah bütün ne’mətlər arasında bu ne’mətin adını çəkmişdir.

2. Keçmiş çətinliklərin bəyanı bu günkü azadlığın şirinliyini qat-qat artırır.

3. Zalımları qüdrətə çatdıran onun ətrafındakılardır.

4. Həm əsarət, həm də azadlıq imtahan və tərbiyə vasitəsidir.

5. Müdafiə qüvvələrinin məhvi və rifah qüvvələrinin gücləndirilməsi fir’ona aid bir işdir.

6. Zalımlar öz quruluşlarını və hakimiyyətlərini hifz etmək üçün bütün işkəncələrə əl atırlar.

50. ﴿وَإِذْ فَرَقْنَا بِكُمُ الْبَحْرَ فَأَنجَيْنَاكُمْ وَأَغْرَقْنَا آلَ فِرْعَوْنَ وَأَنتُمْ تَنظُرُونَ﴾

“Sizin üçün dəryanı yardığımız, sizə nicat verdiyimiz və gözləriniz qarşısında fir’onçuları qərq etdiyimiz zamanı (xatırlayın)”.

Nöqtələr

◘Bəni-İsrailin Nil çayından keçmə macərası Qur’anın bir neçə ayəsində bəyan olunmuşdur.¹ Allah həzrət Musanın öz əsasını yerə vurması ilə suyu yarıb onları dənizə oxşar Nildən keçirdi.

◘Bu ayədə üç ilahi mö’cüzə ardıcıl şəkildə bəyan olunmuşdur: dəryanın yarılması, bəni-İsrailin nicat tapması, fir’onçuların qərq olması.

Bildirişlər

1. Vasitələrin rolu Allahın hikmətamiz iradəsindən asılıdır. Musanın bə’zən daşdan su çıxaran əsası var. Bə’zən də suya girib onun arasından yol açır.

2. Qaranlıq gecənin sonu bəyazdır. Bəni-İsrail bütün işkəncələrdən və bəlalardan sonra rifah və qurtuluşa çatdı.

3. Məzlumların hüzurunda zalımlardan intiqam alınması onlar üçün bir məlhəmdir.

51. ﴿وَإِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً ثُمَّ اتَّخَذْتُمُ الْعِجْلَ مِن بَعْدِهِ وَأَنتُمْ ظَالِمُونَ﴾

(“Yada salın.) o zaman ki, Musa ilə qırx gecəlik və’dələşdik. Siz ondan sonra buzovu tutdunuz (ona ibadət etdiniz). Bir halda ki, sitəmkar idiniz.”

Nöqtələr

◘Həzrət Musanın adı Qur’anın 34 surəsində 136 dəfə yad edilmişdir. Həzrət Musanın və’d yerinin macərası “Ə’raf” və “Taha” surələrində nəql olunmuşdur.² Və’d yeri Tur dağı, və’d müddəti isə əvvəlcə otuz gün müəyyənləşdirilmişdi. Və’d yerində isə həmin müddətə daha on gecə əlavə olundu. Bu müddət Tövratın qəbulu üçün müəyyənləşdirilmişdi. Bəni-İsrail həzrət Musanın qardaşı Harun kimi rəhbərə malik olduğu halda bütün ilahi ne’mətləri və lütfləri unudub, buzova pərəstiş etməyə başladı. Buzovu mahir sənətkar Samiri Musa olmadığı vaxt qızıldan hazırlamışdı.

◘Qur’an ayələrindən mə’lum olur ki, bu və’ddə üç məsələ nəzərdə tutulmuşdur: Tövratın alınması, Harun üçün xilafət məqamının isbatı və bəni-İsrailin sınağı.

◘Bəni-İsrail cəmiyyətinin şirkə süqutunda bir neçə amil rol oynadı:

a) Həzrət Musa kimi bir rəhbərin olmaması;

b) Samiri kimi mahir və azğın sənətkarların mövcudluğu;

v) Cazibəyə malik qızıl və bəzək əşyalarından istifadə;

q) Güclü səsə malik təbliğat şeypurları. Çünki Samirinin buzovu səs çıxarırdı;

e) Xalqın sadəlövhlüyü, tez inanması və dərin imandan məhrumluğu;

ə) İnəkpərəstliyin keçmişi və bu əqidə üçün münasib şərait.

Bildirişlər

1. İlahi rəhbərlərin ibadət məqsədi ilə bir müddət cəmiyyətdən uzaqlaşması layiqli və yaxşı işdir.

2. Xalqdan kənarda qırx gecəlik ibadətin xüsusi əsərləri vardır.

3. Vəhyin və ruhani ilhamın əldə olunmasında qırx rəqəminin rolu var.

4. Şirk bəşəriyyətə qarşı zülmdür. Çünki müşrik insan Allahdan əl götürüb aciz zalımlara əl açır.

52. ﴿ثُمَّ عَفَوْنَا عَنكُمِ مِّن بَعْدِ ذَلِكَ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ﴾

“O zaman ondan (azğınlığınızdan) sonra sizi əfv etdik ki, bəlkə şükür edəsiniz.”

Nöqtələr

◘Şirkdən tövbə iman gətirmək və şəhadət kəlmələrini izhar etməkdir. Peyğəmbərlərin be’səti insanları şirk və küfrdən xilas etmək üçündür. “Allah şirki bağışlamır”¹ ayəsi tövhidə qayıtmadan şirk əqidəsində dünyadan gedənlərə aiddir.

Bildirişlər

1. Hətta şirk və buzova pərəstiş əqidəsindən də tövbə və qayıdış yolu var.

2. İlahi əfvin özü də şükür etmək üçün zəmindir.

53. ﴿وَإِذْ آتَيْنَا مُوسَى الْكِتَابَ وَالْفُرْقَانَ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ﴾

“(Yenə yada salın,) Musaya kitab (Tövrat) və Furqan verdiyimiz zamanı ki, bəlkə hidayət olasınız.”

Nöqtələr

◘Furqan haqqı batildən ayıran bir vasitədir. Səmavi kitabda haqq batildən seçildiyi üçün ona “furqan” deyilmişdir. Kitab sözü ilə yanaşı işləndiyindən furqan sözü Musaya Tövratdan əlavə əta olunmuş doqquz mö’cüzə və ya başqa həqiqətlərə də işarə ola bilər.