Мөһсин Гәраәти

Nöqtələr

◘Nəql olunur ki, həzrət Peyğəmbər (s) namaz astanasında bu ayələri oxuyardı.¹

◘Ölüm həyatı, həyat ibadətləri, ibadətlər isə namazı əhatə edir. Ona görə də namaz ibadətlərin mərkəzində özəkdir.

◘İslam ilahi əmrlər qarşısında təslimçilik mənasındadır və bütün peyğəmbərlərin müsəlmançılığı bildirilmişdir. Həzrət Nuh özünü müsəlman saymışdır.² Həzrət İbrahim Allahdan istəyir ki, onu və ondan olan nəslini özünə təslim qərar versin.³ Həzrət Yusif də öz növbəsində Allahdan diləyir ki, müsəlman olaraq ölsün.⁴ İslam peyğəmbəri isə ilkin müsəlmandır. Bu, həzrətin həm öz dövründə ilkin müsəlmanlığına, həm də məqamca ilkin müsəlmanlığına işarə ola bilər.

Bildirişlər

1. Azğın yollar müqabilində öz yolunuzu və məqsədinizi qəti şəkildə iftixar duyaraq elan edin.

2. Namaz ibadətlərdən biri olsa da, ayrıca zikr olunması onun xüsusi əhəmiyyətini göstərir.

3. Xalis insanlar öz təkvini (ölüm və həyat) və təşrii (namaz və ibadət) yollarını yalnız Allah üçün nəzərdə tuturlar.

4. Namazda Allaha yaxınlıq (qürbət) məqsədində olduğunuz kimi, hər nəfəs çəkdikdə, ölüm və həyatımızda da belə bir məqsəddə qala bilərik.

5. Ölüm və həyat yox, ölüm və həyatdakı məqsəd, onların ilahiliyi mühümdür.

6. Allahın razılığı üçün görülən bütün işlər təkamül səbəbidir.

7. Ölüm və həyat bizim əlimizdə deyil, amma onları istiqamətləndirmək öz əlimizdədir.

8. İşlərdə ixlaslı, səmimi olmaq Allahın göstərişidir.

9. Cəmiyyətin rəhbəri ilahi yolda getməkdə və ilahi göstərişləri həyata keçirməkdə öncül olmalıdır.
164. ﴿قُلْ أَغَيْرَ اللّهِ أَبْغِي رَبًّا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيْءٍ وَلاَ تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ إِلاَّ عَلَيْهَا وَلاَ تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ثُمَّ إِلَى رَبِّكُم مَّرْجِعُكُمْ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ﴾

“De ki, bir olan Allahdan savay tanrımı axtaraq? Halbuki O hər şeyin Rəbbidir. Hər kəs (pis işi) yalnız öz ziyanına görür. Kimsə başqasının (günah) yükünü çiyninə götürməz. Qayıdışınız sizi ixtilafda olduğunuz şeylərdən agah edən Rəbbinizə doğrudur.”

Nöqtələr

◘Cəzalandırmada ilahi ədalət və kimsənin başqasının günahına şərik olmaması mövzusu təkcə İslamda yox, İbrahim və Musaya nazil olanlarda da öz əksini tapmışdır.¹

◘Sual: Əgər bir şəxs başqasının günahını çiyninə almırsa, nə üçün Quranda buyurulur ki, azğın rəhbərlər öz ardıcıllarının da günahına cavabdehdirlər?²

Cavab: Uyğun buyuruq əsassız deyil. Çünki azğın rəhbərlər başqalarını da doğru yoldan ayırır və azdırma günahını öhdələrinə götürürlər.

Zinaya yol vermiş hamilə bir qadını cəzalandırmaq üçün Ömərin yanına gətirirlər. Ömər qadının daş-qalaq edilməsi göstərişini verir. Həzrət Əli (ə) buyurur: “Ananın günahından onun bətnindəki körpəyə nə?” Sonra uyğun ayəni oxuyur.³

Bildirişlər

1. Çirkin əməl sahibləri və müşriklərlə rəftarda öz haqq mövqeyimizi qəti şəkildə elan edək.

2. Oyaq vicdan içdən gələn sualları ən yaxşı şəkildə cavablandırandır.

3. Allah bütün varlıq aləminin yeganə Rəbbi olduğu kimi, mənim də Rəbbimdir.

4. Xalqın küfr və şirki, fitnə-fəsadı Allaha heç bir zərər vurmur və onların özləri üçün təhlükəlidir.

5. Allah qarşısında hər kəs öz əməlinin məsuliyyətini daşıyır.

6. Qiyamətin bərpası və insanların sorğusu ilahi rübubiyyət cilvələrindəndir.

7. Dünyanın da bir sonu var. İnadkarlıq göstərərək inkar etdiklərimizdən bir gün agah olasıyıq.
165. ﴿وَهُوَ الَّذِي جَعَلَكُمْ خَلاَئِفَ الأَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ لِّيَبْلُوَكُمْ فِي مَا آتَاكُمْ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ﴾

“Odur sizi yer üzünə canişin qərar verən, bəzilərinizin dərəcəsini bəzilərinizin dərəcəsindən üstün buyuran. Bununla sizə verdiklərinə münasibətdə sizi sınayır. Həqiqətən, Rəbbin tez cəzalandırandır. Şübhəsiz ki, O, bağışlayan və mehribandır.”

Nöqtələr

◘“Ənam” surəsi ilahi həmdlə başladı və ilahi rəhmətlə başa çatdı.

◘Yer üzünün canişinləri dedikdə, ya Allahın yer üzündəki canişinləri, ya da bugünkü insanın keçən ümmətlərə canişin olması nəzərdə tutulur.

Bildirişlər

1. İnsan Allahın xəlifəsi, yer üzünün əmiridir. Onu varlığın əsiri saymayın.

2. İnsanlar arasındakı fərqlər və ilahi sınaqlar hikmətə əsaslanır, xalqın inkişaf və tərbiyəsi yolundadır, Allahın rübubiyyətindən qaynaqlanır.

3. Verilən nemətlərin arasındakı fərq kiminsə üstünlüyünü göstərmir, sadəcə, sınaq vasitəsidir.

4. Nəyimiz varsa, onu Allahdan bilək.

5. İnsana verilənlər və onun imkanları, sadəcə, imtahan dərəcəsini göstərir.

6. Sınaq başa çatdıqdan sonra Allah rədd olunmuşlarla tez hesab çəkər, əməli qəbul olunanlarla mərhəmətli davranar.

7. Ümid və qorxu yanaşı olmalıdır.

1 “Maidə” 13.

2 “Sad” 29.

1 “Təfsire-məcməül-bəyan”.

2 “Kafi”, c. 6, s. 236.

3 “Qamusul-Quran”.

1 “Bihar”, c. 16, s. 144.

2 “Tövbə”, 4.

3 “Kafi”, c. 2, s. 162.

4 “Mustədrək”, c. 2, s. 250.

5 “Kafi”, c. 6, s. 198.

6 “Nisa”, 160; “Ənam”, 146.

1 “Vəsail”, c. 8, s. 602.

2 “Vəsail”, c. 8, s.586.

1 “Vəsail”, c. 11, s. 345.

2 “Vəsail”, c. 11, s. 345.

3 “Vəsail”, c. 12, s. 130.

1 “Təfsire-Qurtubi”.

2 “Kafi”, c. 1, s. 289.

1 “Təfsire-nümunə”, c. 4, s. 259.

2 “Təfsire-Əl-mizan”.

1 “Nəhl”, 112.

1 “Təfsire-bürhan”, c. 1, s. 447.

1 “Təfsire-Əl-mizan”; “Kafi”, c. 6, s. 341.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”, c. 1, s. 595.

2 “Vəsail”, c. 27, s. 60.

1 “Məaniyul-əxbar”, s. 283.

2 “Təhzib”, c. 1, s. 49.

3 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

4 “Kafi”, c. 3, s. 30.

5 “Kafi”, c. 5, s. 555.

6 “Vəsail”, c. 1, s. 367.

1 “Nisa”, 23; “Ənbiya”, 91.

2 “Bəqərə”, 124.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Hud”, 11; “Yasin”, 11; “Fussilət”, 8.

2 “Ali-İmran”, 9.

1 “Əhməd ibn Həbnəl, “Müsnəd”, c. 1, s. 398.

1 “Səff”, 14.

1 “Təfsire-Əl-mizan”.

2 “Həşr”, 23.

3 “Ənam”, 127.

1 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

2 “Nisa”, 171.

3 “Maidə” 73.

1 “Nəhcül-bəlağə”, qısa kəlamlar, 137.

1 “Təfsire-Əl-mizan”.

1 “Təfsire-Nümunə”.

2 “Dairətül-məarif”, Fərid Vəcdi.

1 “Təfsire-nümunə”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Təfsire-Məraği”.

2 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

1 “Təfsire-Əyyaşi”.

2 “Bihar”, c. 28, s. 14-30.

1 “Kafi”, c. 8, s. 113.

2 “Ali-İmran”, 92.

3 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Kafi”, c. 8, s. 113.

2 “-Nurus-səqəleyn”.

3 “Təfsire-Dürrül-Mənsur”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

3 “Qamuse-Quran.

4 “Təfsire-bürhan”; “Təfsire-rahnoma”.

1 “Bihar”, c. 73, s. 375.

2 “Kafi”, c. 7, s. 382.

3 “Bihar”, c. 10, s. 382.

1 “Məkarimul-əxlaq”, s. 135.

2 “Kafi”, c. 2, s. 210.

3 “Təfsire-bürhan”.

4 “Kafi”, c. 2, s. 204.

5 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

6 “Bəqərə”, 179.

1 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

2 “Təfsire-rahnoma”.

3 “Təfsire-Safi”.

4 “Təfsire-fi zalalil-Quran”.

1 “Bihar”, c.4, s.65.

2 “Təfsire-nümunə”.

1 “Nəhcül-bəlağə”, x. 110.

2 “Təfsire-Safi”.

3 “Nisa”, 64; “Yusuf”, 97; “Tövbə”, 114.

4 “Əraf”, 156.

5 “Taha”, 109.

1 “Zuxruf”, 77.

2 “Qamuse-Quran”.

3 “Təfsire-Safi”.

1 “Təfsire-Qurtubi”.

2 “Təfsire-fi Zilalil-Quran”.

3 “Kafi”, c. 7, s. 250.

4 “Təfsire-Əl-mizan”.

1 Tövrat, Sifre-təsniyə, f. 23.

2 “Vəsail”, c. 17, s. 95.

3 “Mufrədate-Rağib”.

1 “Təfsire-Məraği”.

2 “Təfsire-Safi”.

3 “Təfsire-Safi”; “Kafi”, c. 7, s. 408.

1 “Nəhl”, 116-117.

1 “Bəqərə”, 179.

2 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

3 “Kafi”, c. 7, s. 358.

4 “Təfsire-Qurtubi”.

5 “Tövrat, Sifre-Xüruc”, 21, 23, 26.

6 “Təfsire-Əl-mizan”.

7 “Bəqərə”, 2.

1 “Mufrədate-Rağib”.

1 “Təfsire-rahnoma”.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Təfsire-Furat Kufi”, s. 123.

1 “İhqaqul-Həqq”, c. 3, s. 200.

1 “Əl-Ğədir”, c. 2, s. 52; “İhqaqul-həqq”, c. 2, 400, “Kənzül-ümmal”, c. 6, s. 391.

2 “Təfsire-Əl-mizan”.

3 “Təfsire-Safi”.

4 “Təfsire-Əl-mizan”, c.

5 “Təfsire-Məcməül-bəyan”.

6 “Kafi”, c. 1, s. 288.

7 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Kafi”, c. 1, s. 281.

8 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

9 “Kafi”, c. 1, s. 67.

1 “Möcəmul-Vəsit”.

2 “Mücadələ”, 22.

1 “Yusuf”, 21.

2 “Təfsire-nümunə”.

1 “Mufrədate-rağib”.

2 “Təfsire-nümunə”.

1 “Təfsire-rahnoma”.

2 “Təfsire-nümunə”.

1 “Möminun”, 16.

2 “Təfsire-rahnoma”; “Bihar”, c. 100, s. 79.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Tövhide-Səduq”, s. 167.

2 “Təfsire-Əyyaşi”.

1 “Hicr”, 39.

2 “Bihar”, c. 6, s. 22.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Təfsire-Əl-mizan”.

1 “Təfsire-Kəbire-Fəxr Razi”; “Əl-mənar”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Əmaliye-Səduq”, s. 400.

1 “Kafi”, c. 4, s. 14.

1 “Təfsire-Əyyaşi”.

1 “Kafi”, c. 8, s. 200.

1 “Bihar”, c. 79, s. 6; “Uyune-əxbarir-Riza”, c. 1, s. 285.

2 “Təfsire-Əl-mizan”.

1 “Təhrim”, 12.

1 “Təfsire-nümunə”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Kafi”, c. 8, s. 200.

3 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

4 “Vəsail”, c. 16, s. 130.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Təfsire-nümunə”.

3 “Təfsire-Ruhul-məani”.

4 “Təfsire-nümunə”.

1 “Təfsire-Əyyaşi”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Təfsire-Əyyaşi”.

1 “Təfsire-nümunə”.

1 “Yasin”, 22.

2 “Vəsail”, c. 20, s. 21.

1 “Bəqərə”, 172; “Taha”, 81; “Möminun”, 51; “Həcc”, 28; “Əraf”, 31; “Ənam”, 142.

2 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Kafi”, c. 7, s. 443.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Kafi”, c. 7, s. 453.

3 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Kafi”, c. 7, s. 452.

1 “Nəhl”, 67.

2 “Bəqərə”, 219.

3 “Nisa”, 34.

4 “Kafi”, c. 7, s. 123.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Kafi”, c. 5, s. 123.

3 “Bihar”, c. 27, s. 234.

4 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Təfsire-nümunə”.

2 “Təfsire-Qurtubi”.

3 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Kafi”, c. 4, s. 396.

4 “Bəqərə”, 35.

5 “Bəqərə”, 65.

1 “Bəqərə”, 249.

2 “Nəhcül-bəlağə”, x. 192.

1 “Təkzib”, c. 5, s. 341; “Nurus-səqəleyn”, c. 1, s. 673.

1 “Kafi”, c. 4, s. 392.

2 “Mufrədate-rağib”.

3 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Ali-İmran”, 20.

1 “Mustədrək”, c. 8, s. 13.

2 “Bihar”, c. 1, s. 221.

3 “Nəhl”, 43.

1 “Möcəme-ricalul-hədis”, c. 4, s.22.

2 “Vəsail”, c. 25, s. 61.

1 “Vəsail”, c. 25, s. 61.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Təfsire-Əl-mizan”.

2 “Təfsire-nümunə”.

1 “Mufrədate-Rağib”.

1 “Kafi”, c. 8, s. 338.

1 “Ali-İmran”, 42-45.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

3 “Ənbiya”, 91.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Bəqərə”, 260.

1 “Təfsire-nümunə”.

2 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

3 “Təfsire-Əl-mizan”.

4 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Təfsire-Məcməül-bəyan”.

1 “Bihar”, c. 43, s.5.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

3 “Ənbiya”, 26; “Nəhl”, 57.

1 “Təfsire-Məraği”.

2 “Təfsire-ibn-Əsir”.

3 “Ənbiya”, 23.

1 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

2 “Təfsire-Kaşif”.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Təfsire-Əyyaşi”; “Bihar”, c. 9, s. 355.

3 “Mustədrəkul-vəsail”, c. 15, s. 249.

4 “Kafi”, c. 1, s. 147.

5 “Fatir”, 11.

1 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”; “Tövhide-Səduq”, s. 133.

2 “Təfsire-Məraği”.

1 “Əqrəbul-Məvarid”.

2 “Təfsire-əl-mizan”; “Təfsire-Kəbire-Fəxr Razi”.

3 “Təfsire-Məcməül-bəyan”; “Hud” surəsinin 52-ci ayəsi ilə bağlı.

4 “Həcc”, 41.

5 “Səba”, 35.

6 “Ələq”, 6-7.

1 “Təfsire-Kəbire-Fəxr Razi”; “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

2 “Furqan”, 7.

3 “Muminun”, 34.

4 “Təfsire-nümunə”.

1 “Təfsire-nümunə”.

1 “Ənam”, 12, 54.

2 “Ləyl”, 12.

3 “Hud”, 6.

4 “Ənam”, 12.

1 “Mücadələ”, 31.

2 “Kənzül-ümmal”, c. 3, s. 162; “Təfsire-Fi Zilalil Quran”.

3 “Təfsire-Fi Zilalil Quran”.

4 “Əraf”, 156.

5 “Şura”, 28.

6 “Əraf”, 57.

7 “Qəsəs”, 73.

8 “Ənbiya”, 107.

9 “Casiyə”, 20.

10 “Hud”, 17.

11 “Əraf”, 72.

12 “Rum”, 21.

13 “Rum”, 50.

14 “Zumər”, 53.

15 Bütün ayəyə əsasən.

1 “Təfsire-Məcməül-bəyan”; “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Nəhcül-bəlağə”, “Nəhcül-bəlağə”, 31.

2 “Təfsire-Dürrül-Mənsur”.

1 “Təfsire-Safi”.

2 “Fatir”, 23; “Ənkəbut”, 50.

3 “Təfsire-Əyyaşi”.

4 “Kafi”, c. 1, s.416.

5 “Fəth”, 29.

1 “Məfatihul-cinan”.

2 “Kafi”, c. 1, s. 67.

1 “Təfsire-Məcməül-bəyan”.

2 “Lisanul-ərəb”.

3 “Mücadələ”, 18.

4 “Təfsire-Kənzud-dəqaiq”.

5 “Təfsire-Əyyaşi”.

1 “Səff”, 5.

1 Məsələn “Tövbə”, 113; “Qəsəs”, 56.

2 “Əl-Ğədir”, c. 7,8; “Əssəhih Minəs-sirə”, c. 1, s. 134-142.

1 “Muminun”, 100; “Muminun”, 107.

2 “Casiyə”, 33; “Zumər”, 48.

1 “Taha”, 131.

2 “Muminun”, 100.

3 “Ənfal”, 24.

4 “Bəqərə”, 179.

5 “Nəhl”, 97.

6 “Yunus”, 18; “Təfsire-Əl-mizan”.

1 “Təfsire-Ətyəbul-bəyan”.

2 “Təfsire-Nurus-səqəleyn”.

1 “Mufrədate-Rağib”.

2 “Təfsire-Əyyaşi”.