Мөһсин Гәраәти

Nöqtələr

◘İslamın əvvəllərində Ramazan ayının həm gecə, həm gündüzü zövcə ilə yaxınlıq qadağan idi. Eləcə də, gecənin yalnız müəyyən saatı iftara icazə verilirdi. Əgər bir şəxsi həmin vaxt yuxu aparardısa, sonra iftar etmək icazəsi yox idi. Bəzi müsəlmanlar yaxınlıq qadağan olsa da, bu işi görürdülər. Amma bəziləri nə qədər ağır olsa da, oyandıqdan sonra gecə yeməkdən çəkinirdilər.

Peyğəmbərin yaxınlarından olan Mütəm ibn Cübeyr xörək gec hazır olduğundan iftar vaxtı yatmış, ayıldığı vaxt demişdi: “Artıq yemək haqqım yoxdur.” O, səhəri gün ac halda oruc tutdu. Belə bir vəziyyətdə Mədinə ətrafında xəndək qazmağa gedən bu şəxs iş əsnasında zəifləyib huşunu itirdi. Peyğəmbər çox narahat oldu. Bu ayə nazil oldu ki, dan yeri sökülənədək yemək azaddır və Ramazan gecələri zövcələrlə yaxınlığın eybi yoxdur. Allah bilir ki, bəndələri özlərinə xəyanət etdilər və onların səbri yoxdur. Bu səbəbdən də vəzifəni yüngülləşdirdi və bəndələrin keçmişini əfv etdi.

◘“Etikaf” dünyadan uzaqlaşmaq və Allaha sığınmaqdır. Həzrət Peyğəmbər (s) mövcud çətinliklərə baxmayaraq arabir məsciddə bir neçə gün mötəkif olar, ibadət edərdi. O, bu yolla öz ruhuna səfa verər, onu sakitləşdirərdi. Mötəkif olmayan halda da məsciddə yaxınlıq qadağandır. Nəzərə gəlir ki, “akifun” sözündə məqsəd məsciddə qalmaqdır. Burada etikaf kimi xüsusi ibadət nəzərdə tutulmamışdır.

Zövcənin libasa oxşadılmasında bir çox incə nöqtələr var:

- Libas forma, rəng və parça baxımından insana münasib olmalıdır. Zövcə də insanın oxşarı olmalı, onun fikri, əqidəsi, şəxsiyyəti ilə uyğun gəlməlidir.

- Libas zinət və aramlıq səbəbidir. Zövcə və övlad da ailədə aramlığın əsasıdır.

- Libas insanın eybini örtür. Ər də - arvad da bir-birlərinin eyblərini, nöqsanlarını örtməlidirlər.

- Libas insanı istidən, soyuqdan qoruyur. Həyat yoldaşı da ailə ocağında istiliyi saxlayır.

- Libassızlıq rüsvayçılıqdır. Subaylıq da azğınlıq və rüsvaylıq səbəbi olur.

- Soyuq havada qalın, isti havada yüngül libasdan istifadə olunur. Ər də, arvad da bir-birlərinin ruhi ehtiyaclarına münasib əxlaq və rəftarla cavab verməlidirlər. Əgər kişi əsəbidirsə, qadın onunla yumşaq rəftar etsin. Əgər qadın xəstədirsə, kişi onunla keçinsin.

- İnsan öz libasını çirkabdan qorumalıdır. Həyat yoldaşları da bir-birlərini günaha batmaqdan hifz etməlidirlər.

Bildirişlər

1. Hökmlərin yüngülləşdirilməsi və asanlaşdırılması İslam dininin xüsusiyyətlərindəndir.

2. Danışıqda ədəbi gözləmək Quranın xüsusiyyətlərindəndir. “Rəfəs” yaxınlıq məsələləri haqqındakı söhbət mənasındadır. Bu ayədə həmin söz yaxınlıq mənasında işlədilmişdir.

3. Nə vaxt bir yolu bağlamaq istədinizsə, şəri bir yolu açıq saxlayın. Çünki Allah Ramazan günü yaxınlığı qadağan etsə də, gecələr bunu caiz saymışdır. (Cinsi yaxınlıq hər ayın əvvəlində məkruh olsa da, Ramazan ayının əvvəlində müstəhəbdir. Bəlkə də bunun səbəbi əvvəlcə insanların təmini, sonra onlardan vəzifə tələbi olmuş olsun.)

4. Gündüz ibadət və gecə şəri ləzzət İslam dininin əhatəli olduğunu göstərir.

5. İslam təbii ehtiyaclara diqqətlə yanaşır.

6. Qadın və kişinin bir-birlərinə ehtiyacı ikitərəflidir. Onların hər biri təbii ehtiyacların ödənməsində o birinə möhtacdır.

7. Allah insanların ən cüzi işlərindən də xəbərdardır.

8. İnsan xətaya yol verəndir və ondakı cinsi meyl güclüdür.

9. Allahın əmrindən çıxmaq özünüzə qarşı xəyanət və zülmdür.

10. Övladlarınızın oğlan və qız olmasını Allah üçün vəzifə müəyyənləşdirməyin.

11. Cinsi yaxınlıq da məqsədli olmalıdır.

12. İslami hökmlərin meyarı ümumi, təbii və sadə meyarlardır. Sübh ağartısını və ya gecənin qaralmasını hər bir şəxs istənilən bir yerdə təyin edə bilər.

13. İbadətlərdə müəyyənləşdirilmiş vaxtların roluna diqqətsiz olmayın.

14. Etikaf məsciddə ibadət üçün qalmaqdır. Mötəkif şəxs həm də oruc tutmalıdır.

15. Günahın qarşısı alınmalıdır. Quran buyurmuşdur: Günaha yaxınlaşmayın. Çünki günaha yaxınlaşmaq günaha batmaqla yanaşıdır.

16. Təqva ilahi hökmlərin fəlsəfəsidir. Oruc təqva üçündür. Şəri cinsi yaxınlıq da təqvaya xatirdir.

17. İlahi göstərişlərə əməl inkişaf və təqva üçün zəminədir.
188. ﴿وَلاَ تَأْكُلُواْ أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُواْ بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُواْ فَرِيقًا مِّنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالإِثْمِ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ﴾

“Bir-birinizin malını öz aranızda haqsız yerə yeməyin. Xalqın malını günah yolla yemək üçün varınızı hakimlərə, qazılara boşlamayın. Bir halda ki, özünüz bilirsiniz (ki, xilaf edirsiniz).”

Nöqtələr

◘“Tudlu” qabı quyuya buraxmaq, boşlamaq mənasını verir. Bu ayədə qazıya rüşvət verilməsi də ona oxşadılmışdır. “Əmvalun-nas” dedikdə isə həm ümumi, həm də xüsusi mal nəzərdə tutulur. Rüşvət xalqın qeyri-mali haqqının alınması üçün veriləndə də qadağandır.

Rüşvət

Rüşvət bir çox ictimai fəsadlara malik böyük günahlardandır. Ədalətsizlik, zəif təbəqənin ümidsizliyi, zorlularının cürətlənməsi, hakim və qazilərin fəsadı, qarşılıqlı etimadın puça çıxması rüşvətdən doğan fəsadlardandır.

Bu mənfi əsərlər nəzərə alınmaqla rəvayətlərdə rüşvət ciddi şəkildə tənqid olunmuşdur. Həzrət Peyğəmbər (s) həzrət Əliyə xitabən buyurmuşdur: “Ey Əli, ölmüş heyvanı satmaqdan əldə olunan qazanc, it, şərab, zina, rüşvət eynidir və haramdır.”¹ Eləcə də, həzrət Əli (ə) “Maidə” surəsinin qırx ikinci ayəsi ilə bağlı buyurmuşdur: “Rüşvətxor o kəslərdir ki, xalqın çətinliyini həll edib, bunun müqabilində hədiyyə alırlar.”² İmam Sadiq (ə) rüşvəti Allaha qarşı küfr həddində tanıtdırır. Həzrət Peyğəmbər (s) rüşvəti verənə, onu alana və vasitəçilik edənə lənət edərək buyurdu: “Rüşvət sahibinə behişt qoxusu çatmaz.”

Digər bir hədisdə oxuyuruq: Xalqın çətinliklərinə münasibətdə biganə olan hakimdən Allah Öz lütfünü pərdələyər. Xalqın işini görmək üçün hədiyyə qəbul etsə zəncirlənər, əgər rüşvət alsa müşrik olar.”³

Həzrət Əli (ə) rüşvət alan şəxsi vilayət haqqından məhrum sayır.⁴ Həzrət digər bir yerdə buyurmuşdur: Bütün rüşvət alanlar qorxuya, iztiraba və nigarançılığa düçar oldular.”⁵

◘Bəziləri öz işlərinə don geyindirmək üçün rüşvətə min bir ad qoyurlar. Kimi onu hədiyyə, kimi də zəhmət haqqı kimi qəbul edir. Əşəs ibn Qeys adlı bir şəxs hədiyyə adı ilə həzrət Əliyə (ə) halva gətirmişdi. O ümid edirdi ki, bu yolla məhkəmədə İmam (ə) onun xeyrinə qərar çıxara. İmam buyurdu: “And olsun Allaha! Əgər yeddi iqlimi mənə bağışlasan ki, arpa qabığını haqsız yerə qarışqanın ağzından alım, bu iş olmayacaq.”⁶

◘Bir şəxs İslam peyğəmbərinə dedi: “Mən müəyyən işlərin məsuliyyətini daşıyıram. Xalq isə mənim üçün hədiyyələr gətirir. Bu məsələyə münasibətiniz necədir?!” Həzrət onun cavabında buyurdu: “Necə olur ki, bizim işçilərə hədiyyə gətirilir?! Əgər onlar evdə otursaydılar, onlara hədiyyə verilərdimi?!”⁷