Мөһсин Гираәти

Bildirişlər

1. İlahi sünnə və qanunlar bütün xalq üçün eynidir.

2. Keçmişdəkilərin tarixi gələcəkdəkilər üçün ibrətdir.

3. Allahın verdiyi möhlət bizi qürrələndirməsin.

4. Dinsizliyin sonu fəlakətdir.

5. Xalqın inadkarlığı bəzən peyğəmbərləri də məyus etmişdir. Onlar bəzən öz ümidsizliklərini elan etmişlər.
Ayə 103:

﴿ثُمَّ نُنَجِّي رُسُلَنَا وَالَّذِينَ آمَنُواْ كَذَلِكَ حَقًّا عَلَيْنَا نُنجِ الْمُؤْمِنِينَ﴾

“(Bəla və cəza nazil olarkən) peyğəmbərlərə və möminlərə nicat veririk. Möminləri bu sayaq azad etmək onların haqqıdır.”

Nöqtələr

◘Sual: Təcrübədə müşahidə etmişik ki, bəzən yaxşı da pisin oduna yanır. “Ənfal” surəsinin 25-ci ayəsində buyurulur ki, təkcə zalımları yox, hətta möminləri də bürüyəcək fitnədən qorxun. Bəs necə olur ki, bu ayədə möminlərin nicat tapacağı bildirilir?

Cavab: İman əhli kafirlər və günahkarlar arasında sakit dayanarsa, Allahın qəzəbi onlara da yetişər. Amma öz ilahi vəzifəsinə, yəni nəhy ən münkərə (pisliyin qadağasına) əməl edənlər bəla zamanı nicat tapırlar.

Bildirişlər

1. Allah peyğəmbərləri və möminləri Öz qəzəbinə düçar etmir.

2. İlahi sünnələrdən və möminlərin haqlarından biri əzab zamanı onların himayə olunmasıdır.

3. Qurtuluş vədi ilahi hərəkatların ən möhkəm dayağıdır.

4. Gələcək möminlərindir.

Ayə 104:

﴿قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِن كُنتُمْ فِي شَكٍّ مِّن دِينِي فَلاَ أَعْبُدُ الَّذِينَ تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللّهِ وَلَـكِنْ أَعْبُدُ اللّهَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُمْ وَأُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ﴾

“De ki, ey xalq, əgər mənim dinimə şübhəniz varsa (bilin ki), sizin Allah yerinə pərəstiş etdiklərinizə pərəstiş etmirəm. Elə bir Allaha pərəstiş edirəm ki, sizin canınızı alır. Mənə möminlərdən olmaq əmr olunub.”

Bildirişlər

1. Başqalarının şəkki bizi şəkkə salmasın. Qətiyyət rəhbərlik şərtidir.

2. Kafirlərlə hər növ saziş, yaxınlıq qadağandır. Küfr cəbhəsi bizdən ümidini üzməlidir.

3. Düşmənin hətta İslam başçılarında da tamahı var. Demək, öz əyilməzliyimizi qətiyyətlə elan etməliyik.

4. Pərəstişə yalnız ölüm və həyat əlində olan kəs layiqdir.

5. Şübhəsiz ki, həm ölüm, həm də həyat Allahın əlindədir. Amma bu ayə yalnız ölüm haqqında danışır. Çünki ölüm ən üstün xəbərdarlıq vasitəsidir.

6. Müşriklər öz məbudlarını ağıllı sayırdılar.

Ayə 105:

﴿وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا وَلاَ تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ﴾

“(Mənə əmr olunub ki,) hər növ şirkdən pak ayinə üz tut və heç vaxt müşriklərdən olma.”

Ayə 106:

﴿وَلاَ تَدْعُ مِن دُونِ اللّهِ مَا لاَ يَنفَعُكَ وَلاَ يَضُرُّكَ فَإِن فَعَلْتَ فَإِنَّكَ إِذًا مِّنَ الظَّالِمِينَ﴾

“Allahdan başqasını−sənə heç bir faydası və zərəri olmayan şeyi −çağırma. Əgər belə etsən, həqiqətən zalımlardan olacaqsan.”

Nöqtələr

◘”Hənif” doğru-düzgün mənasını bildirir. Bu doğruluqda sağa-sola heç bir büdrəmə yoxdur.

Bildirişlər

1. Dindarlıq qətiyyət, səy və eşq istəyir.

2. İslam dini əyintisiz ayindir.

3. Həqiqi müsəlman İslamı qəbul etdikdən sonra heç bir şirkə uğramır və zalım hakimlərə meyl etmir.

4. Ağıllı insanlar ya faydalanmaq, ya da zərərdən qaçmaq üçün çalışır. Bütlər isə nə fayda verə bilir, nə də zərəri dəf edir. Demək, şirk bir növ axmaqlıqdır.

5. Şirk zülm, müşrik isə zalımdır.
Ayə 107:

﴿وَإِن يَمْسَسْكَ اللّهُ بِضُرٍّ فَلاَ كَاشِفَ لَهُ إِلاَّ هُوَ وَإِن يُرِدْكَ بِخَيْرٍ فَلاَ رَآدَّ لِفَضْلِهِ يُصَيبُ بِهِ مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ وَهُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ﴾

“Əgər Allah (sınaq və ya başqa bir məqsədlə istəsə ki,) sənə bir ziyan yetirə, Onun özündən savay bir kimsə (həmin ziyanın) qarşısını almaq gücündə deyil. Əgər sənə bir xeyir istəsə, kimsə Onun fəzlinə mane olmayacaq. Bəndələrindən istədiyinə xeyir yetirər. O, çox bağışlayan və mehribandır.”

Nöqtələr

◘Zərərin aradan götürülməsi ilə bağlı işlənmiş “Ondan savay” təbiri xeyirin qarşısının alınması ilə bağlı işlədilməmişdir. Məlum olur ki, Allah insana yetirdiyi fəzlin yox, yalnız zərərin qarşısını alır. (Əlbəttə ki, əgər əməllərimiz bu təqdiri dəyişməsə.¹) Bəli, nemət insanın əməllərindən asılı olaraq dəyişə bilər.²

Bildirişlər

1. Xeyir və şər yalnız Allahın əlindədir.

2. Hər acılığı şər saymaq olmaz. Bəzən acı bir hadisə fitrətin oyanması üçün faydalı olur.

3. Allahın məqsədi xeyir yetirməkdir. Buna görə də yalnız xeyirlə bağlı istək sözü işlədilmişdir.³

4. İnsana rəva görülən xeyir və yaxşılıqlar onun haqqı yox, Allah-təalanın mərhəmətidir.

5. Allahın istəyi hikmətə əsaslanır. Allahın təqdiri Onun hikməti ilə müşayiət olunur.
Ayə 108:

﴿قُلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءكُمُ الْحَقُّ مِن رَّبِّكُمْ فَمَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا وَمَا أَنَاْ عَلَيْكُم بِوَكِيلٍ﴾

“De ki, ey xalq, indi Rəbbiniz tərəfindən haqq sizin sorağınıza gəlmişdir. Hidayət olan, şübhəsiz, öz xeyrinə hidayət olur. Kim azırsa, yalnız öz zərərinə azır. Mən sizə vəkil deyiləm (ki, sizi zorla doğru yola çəkəm).”

Bildirişlər

1. Allah tərəfindən nazil olan hər bir şey (Quran və peyğəmbərlərin təlimi) haqdır və onlar Allahın rübubiyyət şənindəndir.

2. Peyğəmbərlərin besətinin, səmavi kitabların göndərilməsinin məqsədi bəşəriyyətin tərbiyələndirilməsidir.

3. Allah-təala höccəti tamamlamış, yetərli dəlillər gətirmişdir. Bizim haqqı qəbul etməmək üçün üzrümüz yoxdur.

4. Allah bizim hidayətimizə ehtiyac duymur. Tutduğumuz yolun xeyir və zərəri yalnız özümüzə aiddir.

5. İnsan ixtiyar sahibidir və hər bir insanın taleyi öz əlindədir. Hətta peyğəmbərlərə də ixtiyar verilməyib ki, xalqı məcbur etsinlər.

6. Peyğəmbərlərin vəzifəsi məcburiyyət yox, dəvət və təbliğdir.

Ayə 109:

﴿وَاتَّبِعْ مَا يُوحَى إِلَيْكَ وَاصْبِرْ حَتَّىَ يَحْكُمَ اللّهُ وَهُوَ خَيْرُ الْحَاكِمِينَ﴾

“Sənə vəhy olunana itaət et və Allahın mühakiməsinədək möhkəm dayan. O, ən üstün hakimdir.”