Mövzu: 21 Nitqin üslubları

Sintaksisin üslubi ilə bağlı məsələlər
Dilin üsluibiyyatla bağlı olan bölmələrindən biri də sintaksisdir. Elə bir sintaktik vahid, quruluş yoxdur ki, nitqin üslubca zənginləşməsində bu və ya digər dərəcədə iştirak etməsin. Bu baxımdan sadə cümlənin məqsəd və intonasiyaya görə növlərinin imkanları genişdir. Onlardan sual cümləsi nitqdə daha çox məna çalarları kəsb edir. Məlumdur ki, sual cümlələrindən naməlum bir şey, hadisə haqda nəyi isə öyrənmək və ya fikrin doğruluğunu müəyyənləşdirmək məqsədilə istifadə olunur:
Yavrum, quzum, adın nədir?
Gülbahar.
Söylə sənin atan, anan varmı?
Var. (H.C.)
Sual cümlələri məqsəddən asılı olaraq digər bir sıra mənalarda da işlənir ki, bunlar nitqə rəngarənglik gətirir, onun emosionallığını, ekspressivliyini, ahəngdarlığını artırır, nitqi zənginləşdirir. Bu cümlələr intizar, təəccüb, narazılıq, nigarançılıq və s. mənaları da ifadə edir. Məsələn; Yoxsa onların başında bir iş var? (F.K.) (intizar, nigarançılıq); Necə? Mən inqilabi sayıqlığımı itirmişəm? Kimsəyə gərək olmamaq?! Sən heç bilirsən bu nə deməkdir? (B.V.) (təəccüb, etiraz); Zəhləsini niyə tökdün, nə istəyirdin ondan? (V.B.) (etiraz); Nə istəyirsən məndən? Mən acından günorta dururam, qızıl var məndə, ay naxələf oğlu naxələf?! (E) (narazılıq); Al, gör bu necədir? (C.B.) (təhrik); Niyə məni aldadırsan? (C.Ə.) (məzəmmət).
Sual cümlələri ədatlarla işləndikdə burada müxtəlif məna çalarlığı ifadə
olunur:
Mənim qəlbim deyir ki, Hələ bunlar nədir ki (M.M.). Axı sənə yazığım gəlir? (İ.Ş.);

0. 
   Bəs atan yoxdur?
   

0. 
   Həm var, həm də yoxdur, müəllim (Ə.H.)
   

Modal sözlər də suala qətilik, şübhə, ehtimal, güman və s. kimi emosional çalarlıq verir.

Deyəsən, sənin arzuladığın vaxt gəlib çatmışdı (P.M.); Yaxşı, bəs sənə nə düşüb bu cür canfəşanlıq edirsən? (A.); Doğrudan da, işin var sənin? (E.).