Mövzu 5: Qan dövranına təsir edən tədbirlər

---

MÖVZU 5:Qan dövranına təsir edən tədbirlər. 
Qan dövranına təsir tədbirləri bəzən vaxtında istifadə edildikdə, xəstəliyin 
gedişinə müsbət təsir edir. 
BANKA VƏ ONUN İSTİFADƏSİ—yayındırıcı vasitədir. Təsir mexanizmi 
dəriyə qoyulan zaman daxilində mənfi təzyiq yaranır nəticədə dəri bankanın 
içərisinə sorulur, qan həmin nahiyəyə yığılır, qan damarları genişlənir və cırılır, 
nöqtəvari qan sızmalar yaranır, bir biri ilə birləşir böyük ocaqlar əmələ gətirir, 
sonra isə sorulur. Sorulma məhsullarının qana sorulması qanyaradıcı orqanları 
stimulə edir. Adətən ağ ciyər və bronxlarda iltihabi və durğunluq əlamətləri 
olduqda, əzələlərdə, sinir kötüklərində ağrılı proseslərdə istifadə edilir. Əks—
göstəriş; dəri xəstəlikləri və qanaxmalar. 
Bundan başqa müalicəvi aə diaqnostik məqsədlə də istifadə edilir. Bu məqsədlə 
kürəkarası və büzdüm nahiyələrinə qoyulur. Əvvəlcə, dəri 
dezinfeksiyaedici məhlulla silinir, lazımi yerlərdə xırda və səthi kəsiklər edilir 
və adi qayda ilə qoyulur. 5 dəq.dən artıq saxlanmır. Bu müddət ərzində hər 
bankaya 20—30 ml qan yığılır, bankalar özü qopub düşür, həmin sahə təmiz 
silinir, steril salfetkalar qoyulur. 
XARDAL YAXMALARI. Yerli olaraq qan və limfanın çox axıb toplanması 
məqsədilə işlədilir. Göstəriş olduqda, döş qəfəsi nahiyəsinə və ənsəyə qoyulur. 
ZƏLİ və ondan istifadə qan dövranına təsir tədbirlərindəndir. Adətən, güclü baş 
ağrıları ilə keçən hipertoniya xəstəliyində, baş gicəllənməsində, 
insultönü vəziyyətlərdə istifadə olunur, bundan başqa, tromboflebitlərdə, 
hemorroyda və bir sıra digər xəstəliklərdə istifadə olunur. 
QURU VƏ YAŞ İSTİNİN TƏTBİQİ: titrətmədə, güclü soyuqdəymədə ümumi quru 
istidən istifadə olunur. Bu zaman xəstəni isidilmiş quru ideyalarla bürüyürlər, və 
qaynar isidicilər üzərinə qoyulur, aspirin verilir. 2-3 saatdan sonra paltarlarını 
dəyişdirib, qurusu ilə əvəz edirlər. Bu məqsədlə quru hava vannalarında da 
istifadə olunur. Bu qurğu üzərində elektrik lampaları olan yarı silindrlərdən 
ibarətdir, hündürlüyü isə 75—100 sm olur. Xəstənin boynunu quru dəsmalla 
örtürlər, başına soyuq kompres qoyulur xəstənin üzərində quraşdırılır. Belə 
vannalardan 15—30 dəq istifadə olunur. 
Nəm istinin tətbiqi böyrək xəstəliklərində, tərləməni artırmaq məqsədilə, bir 
sıra sinir xəstəliklərində, yuxusuzluqda istifadə edilir. 
İSİDİCİ KOMPRESS—adətən, yerli olaraq qan toplaqması məqsədilə, əzələ 
gərginliyini aradan götürmək məqsədilə, iltihabi infiltratları sorulması, ağrıların 

---

azalması üçün istifadə edilir. 12 saata qədər saxlanır, bədənin hər hansı 
nahiyəsinə istifadə olunur. 
Texnikası; bir neçə qat tənzif və ya material otaq t-da suda isladılır, sıxılır, xəstə 
nahiyəyə qoyulur, sonra üzərinə su keçirməyən material örtülür, üzərindən də 
istiliyi saxlamaq üçün material qoyulur və bintlə sarınır. Bəzən su əvəzinə 
spirtdən də istifadə olunur. 
SOYUQ PROSEDURALARININ İSTİFADƏSİ: yerli məqsədlə qan damarlarının 
daralması və orqan və ya hər hansı nahiyənin qandolğunluğunu azaltmaq üçün 
istifadə edilir (əzilmələrdə, daxili qanaxmalarda və s.). 
Hirudoterapiya-qədim vaxtlardan başlayaraq insanlar zəlinin köməyi ilə müxtəlif 
xəstəlikləri müalicə edirdilər. Müasir vaxtlarda da bu müalicə üsulundan uğurla 
istifadə olunur. 
Zəlinin kompleks müalicə effekti vardır. Zəlinin köməyi ilə müxtəlif xəstəlikləri 
(ürək-damar, uroloji, ginekoloji, dəri, mədə-bağırsaq sistemi və s.) müalicə 
etmək mümkündür. Hirudoterapiya insult və infarkt xəstəliklərinin ən yaxşı 
profilaktik müalicə üsullarından biri sayılır. Hipertoniya xəstəliyi zamanı bu 
müalicə üsulundan uğurla istifadə olunur. Bir çox dəri xəstəliklərinin də (trofik 
xoralar, psoriaz, ekzema, sklerodermiya və s.) müalicəsində zəli ən təsirli tibbi 
"vasitədir". Hirudoterapiya kosmetologiyada da istifadə olunur. Zəlinin sekreti 
(şirəsi) dərini cavanlaşdırır, daha parlaq edir, xırda qırışları yox edir. 
Seans zamanı həkim zəlini xüsusi şüşə borucuğuna yerləşdirir və insan 
bədəninin müxtəlif yerlərinə (xəstəlikdən asılıdır) qoyulur. Seansın əvvəlində 
insan yüngül yandırma hiss edə bilər. 1 seans zamanı 1və ya bir neçə zəli 
istifadə oluna bilər. Zəli yalnız bir neçə ml qan (təxminən 15 ml kimi) sora bilər. 
Doyunca sorduqdan sonra zəli dəridən qopur. Bu baş vermədikdə həkim zəlini 
spirt və ya yod məhlulunda isladılmış tamponla götürür. Zəli qanı sorarkən öncə 
bədənin müəyyən nahiyəsində adi qan axınına səbəb olur. Seans zamanı zəli 
müxtəlif və çox faydalı bioloji aktiv komponentlərlə zəngin olan xüsusi sekret 
(şirə) ifraz edirki, bu sekret insanın qanına düşür və insan orqanizminin bütün 
orqan və sistemlərinə çox müsbət təsir edir. Hirudin qanın laxtalanmasının 
qarşısını alır, duruldur, oksigenlə zənginləşdirir, trombları əridir və 
orqanizmdəki iltihab prosesini aradan götürür və yüksək təzyiqi aşağı salır. 
Seansdan sonra 2 gün ərzində zəli yapışan yeri islatmaq və qaşımaq olmaz. Zəli 
yapışan yerlərdə cüzi qanaxma yarana bilər. Belə qanaxmaların sanın səhhəti 
üçün heç bir təhlükə yaratmır və 24 saat ərzində kəsilir. Onkoloji xəstəliyi, 
anemiya, tuberkulyoz xəstəlikləri və zəli fermentlərinə qarşı allergik reaksiyaları 
olan insanlar hidroterapiyadan istifadə edə bilməz. 
Hirudoterapiya, əsasən, 3 təsir göstərir: mexaniki, bioloji və refleksogen. 

---

Mexaniki təsir-dəridə qalma hesabına yerli qan dövranının yaxşılaşdırmasına və 
tromb yaranmasının qarşısının alınmasına yönəlib. Uzun müddət alimlər 
hirudoterapiyanın müsbət effektini yalnız bu amilə bağlayıblar. 
Bioloji təsir-zəli sancarkən yaraya tüpürcək vəzilərinin ifraz etdiyi sekretin təsiri 
ilə bağlıdır. O,kifayət qədər mürəkkəb tərkibə(200-ə yaxın fermentlər) malikdir. 
Reflektor təsir-refleksoterapiya ilə, demək olar ki, eynidir. Son zamanlar 
mütəxəssislər daha çox zəlini refleksoterapiya zamanı istifadə olunan nöqtələri 
qoymağı daha məqsədəuyğun hesab edirlər. 
Beləliklə, zəli ilə müalicə xroniki iltihab prosesləri ilə yanaşı, ürək qüsurlarında, 
ürəyim qan dövranı xəstəliklərində, stenokardiya, maddələr mübadiləsi 
pozulduqda, mədə-bağırsaq xəstəliklərində, nevroloji problemlərdə, miqrendə 
və s. xəstəliklərdə zəli ilə müalicə müsbət effekt verir.