Mövzu İqtisadi nəzəriyyənin predmeti və metodu.( 2 saat)

Iqtisadi qanunları üç qrupa bölmək olar; 1) Spesifik iqtisadi qanunlar; 2) Ümumi və ya ən ümumi iqtisadi qanunlar; 3) Bir neçə sosial-iqtisadi quruluşda və ya iqtisadi sistemdə fəaliyyət gös­tə­rən iqtisadi qanunlar.

Spesifik iqtisadi qanunlar inkişafın bir pilləsini digə­rindən fərq­ləndirir. Bu qanunlar istehsal, bölgü, mübadilə və istehlakın konk­ret formalarına xas olan qanunlardır. Məsələn, kapital yığımı qanunu, rə­qa­bət qanunu kapita­lizmə xas olan spesifik iqtisadi qanunlardır. Spesifik iqti­sadi qanunlar sistemində əsas iqtisadi qanun xüsusi yer tu­tur. Bu qanun istehsalın məqsədini ifadə edir, yəni istehsal nəyə və kimə xid­mət edir? ayrı-ayrı adamların var­lanmasınamı, yoxsa cəmiyyətin bü­tün üzvlərinin ri­fa­hının yaxşılaşdırılma-sı­na­mı? Deməli, əsas iqtisadi qa­nun insanla­rın iqtisadi mənafe­ləri ilə sıx əlaqədardır. Iqtisadi mənafelər in­sanların birgə əmək prosesində, müəyyən iqtisadi münasi­bətlər çər­çi­və­sində formalaşır. Insanların əməyə ilkin söv­qe­dici səbəbi olan iqtisadi mə­nafelər iqtisadiyyatın və bü­tövlükdə cəmiy-yətin tərəqqisinin hə­rə­kət­ve­rici qüvvəsidir. Tarixi inkişafın gedişi inandırıcı surətdə göstərir ki, əmək bölgüsü ilə eyni vaxtda hər bir fərdin (ayrıca ailənin) iqtisadi mə­na­feyi ilə bütün fərdlərin ümumi mənafeləri arasındakı ziddiyyət də mey­dana çıxır. Həm də qeyd etmək lazımdır ki, bu ümumi mənafe ayrı-ay­rı fərdlər arasında qarşılıqlı asılılıq olduğuna görə obyektiv xarakter daşıyır. Cəmiyyətin inkişafı, əmək bölgüsünün dərin­ləşməsi, mül­kiy­yət formalarının və təsərrü-fatçılıq metodlarının təkmilləşdirilməsi ilə əla­qədar olaraq iqtisadi mənafelərin strukturu və həyata keçirilməsi me­xanizmi də mürəkkəb­ləşir. Məsələn, ibtidai cəmiyyətdə əməyə söv­qe­di­ci səbəb acından ölmək təhlükəsi, adət və ənənələr, nüfuz, quldarlıq və feodalizmdə isə başlıca olaraq qeyri-iqtisadi məcburiyyət olmuşdur.

Kapitalizm, iqtisadi məcburiyyətin, adamların məna-fe­ləri­nə iq­ti­sadi təsiretmənin xüsusi, olduqca çevik və səmə­rəli sistemini ya­rat­mış­dır. Məsələn, rəqabət mübarizəsində məğlub olmaq və müflisləşmək təh­lükəsi sahibkarları isteh­salı təkmilləşdirməyə, onu ən yeni və yüksək məh­suldarlıqlı avadanlıqlarla təchiz etməyə məcbur edir.